Batı Afrika Arap Edebiyatında Kudüs: Bir Kimlik ve Direniş Sembolü

Yıl 2024, Cilt: 60 Sayı: 4, 1525 - 1554, 25.12.2024

Mohamadou Aboubacar Maiga

https://doi.org/10.61304/did.1544106

Öz

Kudüs, İslâm dünyası için hem tarihî hem de dinî açıdan büyük bir öneme sahip olan bir şehirdir. İlk kıble ve üçüncü kutsal harem olan Mescid-i Aksa’yı bünyesinde barındıran Kudüs, yüzyıllardır Müslümanların gönüllerinde özel bir yere sahiptir. Bu çalışmanın amacı, Batı Afrika edebiyatında Kudüs temsilinin nasıl işlendiği ve bu temsilin Müslüman-Arap kimliği ile Kudüs’ün işgal altındaki durumu arasındaki ilişkiyi incelemektir. Özellikle Mali, Senegal, Nijerya, Gana, Togo, Nijer, Gine ve Moritanya gibi ülkelerin yazarlarının eserlerinde Kudüs’e atfedilen anlamlar ve bu şehir üzerinden dile getirilen duyguların incelenmesi hedeflenmektedir. Bu çalışma, Batı Afrika edebiyatında Kudüs temsilinin, bu bölgedeki Müslümanların kimlik inşası ve siyasi bilinçlenme süreçlerinde önemli bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Batı Afrika yazarları, eserlerinde Kudüs’ü sadece coğrafi bir yer olarak değil, aynı zamanda Müslüman-Arap kimliğinin bir parçası ve adaletsizliğe karşı mücadele sembolü olarak görmektedir. Bu durum, Kudüs meselesinin sadece bölgesel değil, aynı zamanda küresel bir Müslüman sorunu olduğunu bir kez daha göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Afrika Edebiyatı, Batı Afrika, Kudüs, Savunma, Kınama, Tahlil

Al-Quds in West African Arabic Literature: A Symbol of Identity and Resistance

Öz

Al-Quds holds a significant position in the Islamic world, both historically and religiously, and is considered a central symbol of Islamic Arab identity. It is home to Masjid al-Aqsa, the first qibla and the third holiest site in Islam, which has granted it a special place in the hearts of Muslims throughout the ages. This study aims to explore how al-Quds is represented in African Arab literature and examine the connections between this representation and Islamic Arab identity while also focusing on the impact of al-Quds’ occupation on shaping this literature. The study draws upon an analysis of literary works by Arabized African writers from West African countries such as Mali, Senegal, Nigeria, Guinea, Niger, Mauritania, Ghana, and Togo. These works portray al-Quds as more than a geographical location; it symbolizes struggle and resistance against injustice and occupation, embodying values of justice and dignity within Islamic consciousness. Additionally, the study reveals that al- Quds holds a significant dimension in the religious and political identity of Muslims in this region, where it is viewed as a source of inspiration for their struggles against political and social oppression. These writers believe that al-Quds represents a more profound symbol beyond geographic and political conflicts, embodying the unity of the Islamic and Arab Ummah in the face of global challenges. Therefore, it becomes evident that the issue of al-Quds is not merely a regional matter concerning Palestine alone but a global Islamic cause that resonates with the collective consciousness of the entire Ummah, playing a crucial role in shaping literary discourse in West Africa.

Anahtar Kelimeler

African Literature, West Africa, al-Quds, Defense, Condemnation, Analysis

القدس في الأدب الأفريقي العربي: رمز للهوية والمقاومة

Öz

تحتل القدس مكانة كبيرة في العالم الإسلامي، سواء من الناحية التاريخية أو الدينية، وتعتبر رمزاًً مركزياًً للهوية الإسلامية العربية. إذ تضم المسجد الأقصى، أولى القبلتين وثالث الحرمين الشريفين، مما جعلها تحتل مكانة خاصة في قلوب المسلمين عبر العصور. تهدف هذه الدراسة إلى تناول تمثيل القدس في الأدب العربي الأفريقي واستكشاف الروابط بين هذا التمثيل والهوية الإسلامية العربية، إلى جانب التركيز على الوضع المحتل للقدس ودوره في تشكيل هذا الأدب. تستند الدراسة إلى تحليل مجموعة من الأعمال الأدبية لكتّّاب وأدباء أفارقة مستعربين من دول الغرب الإفريقي مثل مالي، السنغال، نيجيريا، غينيا، النيجر، موريتانيا، غانا، وتوغو. تبرز هذه الأعمال القدس كأكثر من مجرد مكان جغرافي، إذ يتم تقديمها كرمز للنضال والمقاومة ضد الظلم والاحتلال، وتجسيد لقيم العدالة والكرامة في الوعي الإسلامي. بالإضافة إلى ذلك، تكشف الدراسة عن أن القدس تشكل بُُعداًً هاماًً في الهوية الدينية والسياسية للمسلمين في تلك المنطقة، حيث يُُنظر إليها كمصدر إلهام لنضالاتهم ضد القهر السياسي والاجتماعي. يعتقد هؤلاء الأدباء أن القدس تمثل رمزاًً أعمق من الصراعات الجغرافية والسياسية، فهي تجسد وحدة الأمة الإسلامية والعربية في وجه التحديات العالمية. ومن هنا، يظهر جلياًً أن قضية القدس ليست مجرد مسألة إقليمية تخص فلسطين وحدها، بل هي قضية إسلامية عالمية تمس وجدان الأمة بأسرها، وتحظى بدور أساسي في تشكيل الخطاب الأدبي في إفريقيا الغربية.

Anahtar Kelimeler

تحليل, تنديد, دفاع, القدس, الغرب الإفريقي, الأدب الإفريقي

Kaynakça

• Alby, Ebubekir İsa. Divânu’r-Riyad. İlorin: Matbaatu alby, 2005.
• B. Killing, Suzan. et-Târîhu’l-hafiy, el-Vâki` es-sirry. Cuzûrun ve vâki-u’l-filistinyyûn el-efârika. çev. Salah ez-Zuru. Kudüs: Mektebetü’l-Endülüs, 1998.
• Cemil, Abdullah. Enâtü’l-Kudüs. Kano: Mektebetu’şair, Kesâidî, 4458,1a,19b. Cevf, Muhammed. Târihu’l-medâris el-Kurâniyyah bi garbi İfrikiyyâ. Senegal: Matbaa mahallîye, 1998.
• Diabate, Ebû Cafer Muhammed. “Şezâ’ el-mevedde”. Sahifetü’s-sadâka 1/35 (Ağustos, 2002), 148-170.
• Hakikî, Abdüsselam Murtaza. Yâ Çeyşü’l-akîde. Ilorin: Maktaba mahalliye, ts.
• Jake, C. Miller. “African-Israeli Relations: Impact on Continental Unity”. Middle East Journal 29/4 (Autumn, 1975), 393-408.
• Jean, Baptiste. “Onana, L’afrique, Les Palestiniens et Israël : Système a Double Entente”. Outre-Terre 14/1 (2006), 393-401, doi 10.3917/oute.014.0393.
• Kaba, İmrân. eş-Şi’rul-Arabî fi’l-garbi’l-İfrîkî hilale’l-karni’l-işrîn el-mîlâdî. Fas: Menşûrâti’l-munazzameti’l-islâmiyye li’t-terbiye ve’l-ulum ve’s-sekâfe, 2011.
• Mecmûatü Müellifin. el-Arap ve’l-dâiretü’l-İfrîkiyye. Beyrut: Merkezu’d- dirâsâti’l-arabiyye, 2005.
• Muâz, Mehdi el-Hac. Maâsâtü Filistin. Niamey: Mektebetü’ş-şair, el-âlemü’l- arabi, 16,1a, 09b.
• Muhammed Musa, Abdulkadir. Resâu’l-kâid el-azîm şeyh Ahmed Yasin. Akra: Mektebetü’ş-şair, el-Mücahidin, 13,1a,18b.
• Rabî‛, Muhammed Abdülaziz. İsrail ve’l-kâretü’l-İfrîkiyye: el-Eb’âd ve’lmehâtır. Amman: Dâru’l-Kermel Sâmid, 1986.
• Salih, Ömer Muhammed. es-Sekâfetü’l-Arabiye el-İslâmiyye fî garbi İfrîkiyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ilmiye, 2005.
• Sâr, Abdülaziz. Sarkatün fi vechi’l-yehûd. Senegal: Mektebetü’ş-şair, Kadâyâ Âlemiyye,1113, 1a, 27c.
• Sîdî Vuld, Muhammed el-Emin. “el-Kadiyyetü’l-Filistiniyye fi’ş-şiiri’l-Moritanî”. Mecelletü’l-âdâb 101 (Nisan, 2017), 12-35.
• Vatare, Bedreddin Muhammed Yakup. Hadikatü’l-ezhâr fî medhi’n-nebiyyi’l- muhtâr. Abijan: Matbaa mahalliye, ts.