On The Words zevc and imrae in the Koran

Yıl 2014, Cilt: 15 Sayı: 15, 121 - 159, 01.12.2014

İsmail Sökmen

Öz

Koran features translators have a brilliant knowledge of both source language and target language by its specific structure have subtleties of Arabic, with metaphoric and idiomatic expressions. Especially, Koran has important features by its nuances of synonyms and homoionyms. Making discussions and examinations on the Koran translations made in the historical periods of Turkish language, as it has been make on modern ones, will make possible both getting to the root of the problems and determining whether to catch that nuances by examining conceptual fields and semantic axises of the words chosen by historical translations formed İslamic perception of the Turks. Aim of this paper is to discuss the difference between zevc and imrae, primarily; and then, due to results, make an examination on the words given by chosen historical inter-linear translations

Anahtar Kelimeler

Koran, Koran translations, historical Turkish dialects, source language, target language

Kur’an’da Geçen zevc ve imrae Kelimeleri Üzerine

Öz

Mecazi söyleyişleriyle, deyimsel ifadeleriyle Arap dilinin bütün inceliklerini taşıyan kendine has yapısıyla Kur’an, mütercimlerin hem kaynak dile hem de hedef dile hâkimiyetlerini zorunlu kılan bir özelliğe sahiptir. Özellikle eş anlamlı ve yakın anlamlı kelimeler arasında nüans farkı bildirmede Kur’an dili önemli incelikler göstermektedir. Günümüz tercümeleri üzerinde sürdürülen tartışma ve incelemelerinin Türk dilinin tarihî dönemlerinde yapılmış olan tercümeler üzerinde de yapılması hem bugünkü sorunların temeline inmeyi sağlayacak hem de Türklerin İslâm algısına şekil vermiş olan bu tercümelerin kelime tercihlerinin, taşıdıkları anlam unsurları ve kavram alanları sorgulanmak suretiyle Kur’an dilinin gösterdiği inceliklere ne kadar uyduklarını belirlemeyi mümkün kılacaktır. Bu çalışmanın amacı, öncelikle zevc ve imrae kelimeleri arasındaki farkı tartışmak, daha sonra ortaya çıkacak sonuçlar üzerinden seçilmiş bazı tarihî satır altı tercümelerde bu kelimelere verilen karşılıkları incelemektir

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Kur’an tercümeleri, tarihî Türk lehçeleri, kaynak dil, hedef dil, zevc, imrae

Kaynakça

• AKDAĞ, Soner (2009). “Klâsik Türk Edebiyatı’nda Adına Mesnevîler Yazılan Kadın: 'Züleyhâ’”, A.U. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.: 40, Erzurum.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu" Bilig 'III, İndeks (Hazırlayanlar: Kemal ERASLAN, Osman F. SERTKAYA, Nuri YUCE). Istanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• ———————— (2006). Edib Ahmed b. Mahmud Yükneki—Atabetü’l—Hakımk Ankara: TDK.
• ATALAY, Besim (2006). Divanü Lügati ’t—Türk C. IV (Dizin). Ankara: TDK.
• AY: KAYA, Ceval (1994). Altun Yaruk. Giriş—Metin—Dizin. Ankara: TDK Yay. .. CAFEROĞLU, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: İstanbul Universitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• CL: İBN DUREYD. Cemhertu’l—Luga. Dâru’l—İlm li’l—Melâyîn. Beyrut. 1987.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre—Thirteenth—Century Turldsh. Oxford: Clarendon Press.
• CÜNDİOĞLU, Dücane (2011). Kur’an Çevirilerinı'n Dünyası. İstanbul: Kapı Yay.
• ÇAĞATAY, Saadet (1962). “Türkçede 'Kadın’ İçin Kullanılan Sözler”. TDAY-Belleten 1962. Ankara: TDK Yay. s. 13-49. _ ÇANGA, Mahmut (2007). Kur ’an-ı Kerim Lügati-İlâvelerle Mu’cemü 'l-Müfehres. Istanbul: Timaş Yay.
• EBÜ ABDURRAHMAN HALİL. B. AHMED EL—FERAHİDİ (ö.175/791), Kitâbü'l- Ayn, thk. Mehdi Mahzuıni, İbrâhim Samerrai, Dâru Mektebetü’l-Hilal, trs., yrs., Cilt: 6, s. 166.
• KÖK, Abdullah_.(2004). Karahanlı Türkçesi Satır—Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73, Iv/235v/2). Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Dok. Tezi.
• KTS: TOPARLI, Recep; VURAL, Hanifi; KARAATLI, Recep. (2003). Kıpçak Türçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• ME: YÜCE, Nuri. (1993). Mukadimetü’l—Edeb: Giriş, Dil Özellikleri, Metin, İndeks. Ankara: TDK Yay.
• MM: TOPARLI, Recep; ARGUNŞAH, Mustafa. (2008). Muînü ’l-Mürîd . Ankara: TDK Yay.
• MML: AHMED B. FARİS. Mu’cemu Mekâyîsi’l-Luga. Darü’l-Fikr. 6 C. 1399/1979.
• NF: Nehcü’l—Ferâdîs (2004). Cennetlerin Açık Yolu, I Metin, II Tıpkıbasım. Haz.: Semih Tezcan, Hamza Zülfikar. Ankara: TDK Yay.
• ORKUN, Hüseyin Namık (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: TDK Yay.
• PTA: Peygamberler Tarihi Ansiklopedisi. (2004). İstanbul: Türkiye Gazetesi Yayınları.
• RASANEN, Martti (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Leksika Societatis Fenno-Ugıı'caezl7. Helsinki.
• RASONYİ, Laszlo (1963). “Türklükte Kadın Adları”, TDAY-Belleten 1963, Ankara: TDK Yay. s. 63-87.
• RYN: ATA, Aysu (2004). Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası), Karahanlı Türkçesi (Giriş—Metin-Notlar—Dizin). Ankara: TDK Yay.
• SAĞOL, Gülden (1993). An Interlinear Translation of the Quran into Khwarazm Turkish , Part I: Introduction and Text-Harezm Türkçesi Satır Arası Kur’an Tercümesi, I. Kısım: Giriş ve Metin, Cambridge-Boston: Sources of Oriental Languages and Literatures 21, Turkish Sources XIX, Harward University The Department of Near Earstem Languages and Civilizatio4 :
• STElNGASS, Francis Joseph (1998). A Comprehensive Persian-English Dictionary. Library du Liban Publishers: Beirut, Lebanon.
• TOPALOĞLU, Ahmet (1976). Muhammed bin Hamza-XV. Yüzyıl Başlarında Yapılmış Kur’an Tercümesi 1. Istanbul: KB Yay.
• TTM: TOPARLI, Recep; Çögenli, M. Sadi. (2000). Kitab-ı Mecmü-ı Tercüman-1 Türkî ve Acemi ve Mugalî. Ankara: TDK Yay.
• ÜNLÜ, Suat (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73, 235v/3—450r/7). Hacettepe Ünv. Sos. Bil. E4 : Yayımlanmannş Dok. Tezi.
• YAMAN, Ahmet (1991). “Zıhâr” md. İslâm Ansiklopedisi. C. : 44. İstanbul: Türkiye Diyanet VakŞ. 387-390.
• YAZIR, Muhammed Hamdi (1992). Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim Dağıtım.
• YÜCE, Nuri (1993). Mukaddimetü’l—Edeb, Giriş, Dil Özellikleri, Metin, İnde28 : Ankara: TDK.
• ZIEME, Peter (1987). “Some Remarks on Old Turkish Words For “Wife’”. TDAY— Belleten 1987. Ankara: TDK Yay. 1992. s. 305—309.
• ZÜLFİKAR, Hamza (1988). “Kadın, Hamm ve Benzeri Adlar Üzerine”. Türk Dili. C. LV. S. 434. S. 96-101.