ULAÇ (FİİLİN ZARFSI ŞEKLİ) KAVRAMI ÜZERİNE

Yıl 2015, Cilt: 9 Sayı: 17, 19 - 29, 30.11.2015

Viktor Guzev Özlem Deniz Yılmaz

Öz

Dil biliminde yerleşmiş görüşe göre, ulaç, esas eyleme tâbi ikincil (yani yardımcı, ilâve) eylem ileten bitimsiz (infinit) ve şahıssız fiil şeklidir. Ancak bu tanım, ulaç oluşumları bakımından zengin Türk dili malzemesi verileriyle doğrulanmadığı için, bizce yeniden işlenip geliştirilmelidir. Türkiye Türkçesinde -Dİ -(y)Elİ, -Dİ mİ, -mİş -mEmİş (idi), -Dİ mİ (idi), -mİyor mİ, -mEz mİ, -sE gibi belirteç (sirkonstans) anlamlarına sahip bitimli (finit) şekillerin varlığı, ulaçların bitimsiz fiil ad(lık) şekilleri oldukları tezini şüpheli kılar. Bu oluşumların bitimli şekil olması, ulaç olmalarına engel teşkil etmemekte, diğer bir deyişle belirteç anlamı, bitimli şekil anlamıyla çelişmemektedir. Üstelik yukarıda sıralanan bitimli ulaç şekilleri ile -DİğİndE gibi belirteç anlamlı oluşumlar, yerleşmiş görüşün tersine,ulaçların çekimlenebilen, dolayısıyla şahıs anlam birimcikleri (semleri)’ne sahip olabilen şekiller de olduğunu gösterir. Makalede bu görüşler doğrultusunda ulaç kavramı ele alınıp işlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

fiil çekimi ulamları, ulaç ulamı, ulaç

Kaynakça

• ADMONİ, V. G. (1986). Teoretiçeskaya grammatika nemetskogo yazıka. Stroy sovremennogo nemetskogo yazıka, “Prosveşeniye”, Moskva.
• ANDREYÇİN, L. (1978). Osnovna b’lgarska grammatika, İzd-vo nauka i izkustvo, Sofiya.
• ARNO A. - K. LANSLO [ARNAULD A. ve C. LANCELOT] (1991). Vseobşçaya ratsional’naya grammatika (Grammatika Por-Royalya) (Perevod s frantsuzskogo Yu. S. MASLOVA, Ye. D. PANFİLOVA, M. V. GORDİNOY), İzdatel'stvo Leningradskogo universiteta, Leningrad.
• AXMANOVA, O. S. (1969). Slovar’ lingvistiçeskix terminov, İzdaniye vtoroye, stereotipnoye, İzdatel'stvo “Sovetskaya Entsiklopediya”, Moskva.
• ÇEREMİSİNA, M. İ. (2004). “Deyepriçastiya kak klass form glagola v yazıkax raznıx sistem”, M. İ. ÇEREMİSİNA, İzbrannıye trudı: teoretiçeskiye problemı sintaksisa i leksikologii yazıkov raznıx sistem, “Nauka”, Novosibirsk, s. 326-344.
• DENİZ YILMAZ, Ö. (2009). Türkiye Türkçesinde Eylemsi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• DENY, J. (1921). Grammaire de la langue turque (dialecte Osmanli), Leroux, Paris.
• GAK, V. G. (1979). Teoretiçeskaya grammatika frantsuzskogo yazıka. Morfologiya. …, “Vısşaya şkola”, Moskva.
• GUZEV, V. G. (1993). “O razgraniçenii ponyatiy “finitnaya forma” i “liçnaya forma””, Vostokovedeniye, Otvetstvennıye redaktorı V. G. GUZEV - O. B. FROLOVA, Vıpusk 18, Sankt-Peterburg, s. 36-42.
• GUZEV, V. G. ve Ö. DENİZ-YILMAZ (2004). Opıt postroyeniya ponyatiynogo apparata teorii turetskoy grammatiki: Uçebnoye posobiye na turetskom yazıke, İzdatel'stvo S.-Peterburgskogo universiteta, S.-Peterburg.