SÖYLEM KURAMLARI: BİR SINIFLANDIRMA ÇALIŞMASI

Yıl 2015, Cilt: 9 Sayı: 17, 31 - 50, 30.11.2015

Tolga Elbirlik Ferhat Karabulut

Öz

Söylem, 1960’lı yıllardan bu yana Batı’da sosyal bilimlerde ortaya konan bilimsel makale ve eserlerde revaçta olan bir terimdir. Dilbilimi içinde söylem terimi önce cümle ötesi en büyük birim ve daha sonra da dil kullanımı olarak kabul edildi. Dilbiliminin dışında ise toplumsal bir pratik olarak görüldü. Dilbilimsel olan ya da olmayan disiplinler arası çalışmaların kökeninde Saussure’ün bir dil sistemi olarak ortaya koyduğu ikililer (ikili zıtlıklar) vardır. Bu makale söylem kuramlarının parole/lingua, soyut nesnelcilik/somut öznellik, kognetif dil/performatif dil, eş zamanlılık/art zamanlılık, evrenselci/görececi, güç/direnç gibi ikililerden yola çıkan farklı düşüncelerini ortaya koyar. Ayrıca makale tematik olarak on farklı yaklaşımı sınıflandırır, geçişleri ve bağlantıları açıklar.

Anahtar Kelimeler

söylem, söylem kuramları, söz, sözceleme, dil kullanımı

Kaynakça

• AGNES, Weiyun He (2003). ‘‘Discourse Analysis’’ The Handbook of Linguistics, Edited by Mark Aronoff and Janie Rees-MillerPrinted and bound in Great Britain by T. J. International Ltd, Padstow, Cornwall s. 428.
• AKTULUM, Kubilay (2000). Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yayınevi.
• ALLAN, Stuart ve MONTGOMERY Martin (1992). “Ideology, Discourse, and Cultural Studies: The Contribution of Michel Pêcheux”, Canadian Jurnal of Communication Vol 17, No 2: http:// www.cjconline.ca/index.php/journal/article/view/661/567, 2012-08-10.
• ALTHUSSER, Louis (2008). Psikanaliz Üzerine Yazılar Freud ve Lacan, (Çev. İrvem Keskinoğlu), İstanbul: İthaki Yayınları.
• ALTINÖRS, Atakan (2000). Riceour, Söz Edimleri Kuramı ve Etik Önsöz, Bursa: Asa Yay. s.7-23.
• BARTHES, Roland (2009). Yazı ve Yorum, (Çev. Tahsin Yücel), İstanbul, Metis Yayıncılık.
• BEAUGRANDE, Robert ve W. DRESSLER (1981), (1994). Introduction to Text Linguistics, London: Longman.
• BENVENISTE, Emil (1995). Genel Dilbilim Sorunları, (Çev. Erdim Öztokat), İstanbul: YKY.
• CHATMAN, Seymour (2008). “Öykü ve Söylem”, Filimde ve Kurmacada Anlatı Yapısı, (Çev. Özgür Yaren), Ankara: De ki Basım Yayım.
• ÇELİK, Hilal ve Halil EKŞİ (2008). “Söylem Analizi”, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, İstanbul: Sayı 27. Cilt I, ss. 99-117.
• ÇOBAN, Barış (Ed.) (2003). Söylem ve İdeoloji, İstanbul: Su Yayıncılık.