ESKİ TÜRK YAZITLARINDA XİNJİANG

Yıl 2016, Cilt: 10 Sayı: 18, 29 - 46, 31.05.2016

Erhan Aydın

Öz

Eski Türk yazıtları ilk bulunduğu günden bu yana her yönüyle incelenmiş; Türk dilli halklardan başka, birçok halk tarafından da ilgi görmüştür. Türk dilli halkların yazılı ilk metinleri olması nedeniyle, üzerinde birçok çalışma yapılmıştır. Bu makalede, runik harfli eski Türk yazıtlarında geçen ve günümüz Çin Halk Cumhuriyeti’nin Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi sınırları içerisinde yer alan yer adları üzerinde durulmuştur. Runik harflerle yazılan bütün yazıtlar incelenmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti’nin çeşitli bölgelerinde ele geçen runik harfli metinler ile kâğıda yazılı runik harfli metinler bu çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Makalenin temel amacı, başta Uygurlar olmak üzere Türk dilli birçok halkın, Xinjiang bölgesini yurt tuttuklarını işaret etmek olmuştur. Xinjiang bölgesinin siyasi hassasiyeti nedeniyle, siyasi söylemlere yer verilmemiş; özellikle 840’tan sonra Orta Moğolistan’ın Kırgızlar tarafından ele geçirilmesi sonucunda başta Xinjiang bölgesi olmak üzere kuzey ve kuzeybatı Çin’e yerleşen Türk dilli halkların, daha eski zamanlarda bu yörelerde yaşadıklarına dair eski Türk yazıtlarında yer alan bilgiler dikkatlere sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eski Türk Yazıtları, Runik Harfli Yazıtlar, Uygurlar, Yer Adları, xinjiang

Kaynakça

• RAMSTEDT, G. J. (1913). “Zwei Uigurische Runeninschriften in der Nord–Mongolei”, JSFOu 30, s. 1–63.
• RAMSTEDT, G. J. (1976). Kalmückisches Wörterbuch, Helsinki: Lexica Societatis Fenno–Ugricae.
• RİNÇEN, E. B. (1968). Les designs pictographiques et les inscriptions sur les rochers et sur les stelles en Mongolie recueillis (Corpus Scriptorum Mongolorum), Ulaanbaatar.
• RYBATZKI, Volker (1997). Die Toñukuk–Inschrift, Szeged, Studia Uralo–Altaica.
• SALMAN, Hüseyin (1998). Türgişler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.