TÜRKMEN KÜLTÜRÜNDE AD VERME GELENEĞİ VE KİŞİ ADLARI

Yıl 2020, Cilt: 14 Sayı: 27, 211 - 246, 30.11.2020

Emrah Yılmaz

Öz

Millet hafızasında yer eden siyasî, kültürel, ekonomik, sosyolojik dönüşümler veya dinamikler; destanlara, atasözlerine, deyimlere aksettiği gibi bütün bir söz varlığına ve kişi adlarına da yansır. Bu anlamda Türkmen dil varlığındaki kişi adları; bünyesinde toplumsal hafızanın kültür kodlarını, düşünce tarzını ve halk inanışını da taşıyan özel şifreler gibidir. Kişi adlarının ardında, derin bir felsefe ve sosyal anlamlar mevcuttur. Dolayısıyla bu dil verilerini, temsil ettiği kültürün özgül ağırlığıyla çözümleyebilmek için öncelikle ad bilimi geleneğini araştırmaya ve konuşurların sosyopsikolojik tarihini okumaya ihtiyaç vardır. Türkmen kişi adlarının bir bütün olarak ele alındığı bu çalışmada; Soltanşa Atanıyazov’un “Türkmen Adam Atlarınıň Düşündirişli Sözlügi” adlı eseri, temel referans kaynağı olarak kullanıldı. Türkmen kişi adları bilimi bakımından güncelliğini koruyan bu eserin yanı sıra kişi adlarının kökenine ve anlamına dair yazıların bulunduğu, erişime açık “Talyplar” adlı elektronik dergiden de yararlanıldı. Makalede “Türkmen Adam Atlary: Täze Meýiller we Köne Tejribeler” başlıklı gazete yazısıyla birlikte 7000’i aşkın kişi adı; geleneksel, tematik ve yapısal açıdan incelendi. Son bölümde ise kişi adlarına getirilen ekler ve birleşik adlara ilişkin örnekler iki ayrı tablo halinde gösterildi.

Anahtar Kelimeler

türkmen, kişi adları, ad verme geleneği, antroponim

Kaynakça

• KİBAR, Osman (2005). Türk Kültüründe Ad Verme (Kişi Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi). Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÖDEKOV, Rahman (2011). Türkmen Gelenek ve Görenekleri, (Çev. Murat İLLİ), Ankara: Allâme Tanıtım Matbacılık.
• SAKAOĞLU, Saim (2001). Türk Ad Bilimi I (Giriş), Ankara: TDK Yayınları.
• SARIYEV, Berdi (2017). “Türkmen Ad Biliminin Botanik Gücü”, Berdi Sarıyev – Türkmen Türkçesi ve Kültürü Üzerine Makaleler (Haz. Emrah Yılmaz, Tuğba Yılmaz), Ankara: Akçağ Yay., s. 105- 113.
• SÖYEGOV, Mıratgeldi; ARNAZAROV, Seyitnazar (2017). Örnekli Türkmence Gramer, Ankara: Kurgan Edebiyat.