Öz
Anatolian dialects provide important data to researchers in illuminating some problematic issues of Turkish not only with their specific phonetic and morphological features, but also with their vocabulary. As everyone knows, many words that are not included in the Contemporary Turkish Dictionary but live in the historical and contemporary dialects of Turkish can live in Anatolian dialects. In this study, the verb apala- “to crawl” in Anatolian dialects will be emphasized.
The verb apala- is an interesting verb that is mostly seen in Western Anatolian dialects. This verb is used in dialects in different ways such as abalama, apılamak, apılamak, apılamak, abalama. Chuvash has the verb upalen- for the same meaning, which is not found in other contemporary dialects.
The study will focus on the verb apala- by following its situation in historical and contemporary dialects and benefiting from its usage in Anatolian dialects, and its connection with Chuvash upalen- will be examined based on its meaning characteristics.
Anahtar Kelimeler
Anatolian Dialects Chuvash apala- crawling Anatolian Dialects, Chuvash, apala-, crawling
Kaynakça
- AŞMARİN, N. İ. (1994), Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, Çeboksarı, 17 c.
- ATS Altay Türkçesi Sözlüğü
- AzTS Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü
- CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
- ÇRS Çuvaşsko-Russkiy Slovar’, Moskva, 1982
- Derleme Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- E. K. Pekarskiy (1959), Slovar Yakutskogo Yazika, Leningrad.
- ERCİLASUN, Ahmet Bican-AKKOYUNLU, Ziyat (2014); Dîvânu Lugâti’-Türk, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- EUTS Ahmet Caferoğlu, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü
- Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
- KMTS Karaçay Malkar Türkçesi Sözlüğü
- KTLS Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü
- KTTS Kırım Tatar Türkçesi Sözlüğü
- Kutadgu Bilig İndeks
- NECİPOVİÇ NECİP, Emir (2013), Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayınları (3. Baskı), Ankara.
- ÖHTS Örnekli Hakasça Türkçe Sözlük
- TDDS Türkmen Dılınıň Düşündırışlı Sözlügı, Türkmen Döwlet Neşiryat Gullugu, Aşgabat 2016.
- TEKİN, Talat (1995), Orhon Yazıtları, Ankara: Simurg.
- ÜNLÜ, Suat (2013), Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Yayınevi.
- YUTS Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü
Öz
Anadolu ağızları, yalnızca kendine özgü fonetik ve morfolojik özellikleriyle değil aynı zamanda sahip olduğu kelime hazinesiyle de Türkçenin problemli bazı konularının aydınlatılmasında araştırmacılara önemli veriler sunmaktadır. Herkesin bildiği gibi bugün Güncel Türkçe Sözlük’te yer almayan ancak Türkçenin tarihî ve çağdaş lehçelerinde yaşayan pek çok kelime Anadolu ağızlarında yaşayabilmektedir. Bu çalışmada Anadolu ağızlarında görülen apala- “emeklemek” fiili üzerinde durulacaktır.
Apala- fiili, ağırlıklı olarak Batı Anadolu ağızlarında görülen ilgi çekici bir fiildir. Bu fiil, ağızlarda abalamak, apılamak, apalamak, apılamak, aballamak gibi farklı şekillerde kullanılmaktadır. Çuvaşçada, aynı anlam için diğer çağdaş lehçelerde rastlanmayan upalen- fiili bulunmaktadır.
Çalışmada, tarihî ve çağdaş lehçelerdeki durumu takip edilerek Anadolu ağızlarındaki kullanımlardan da faydalanılarak apala- fiilinin üzerinde durulacak olup anlam özelliklerinden de yola çıkılarak kelimenin Çuvaşça upalen- ile bağlantısı incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AŞMARİN, N. İ. (1994), Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, Çeboksarı, 17 c.
- ATS Altay Türkçesi Sözlüğü
- AzTS Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü
- CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
- ÇRS Çuvaşsko-Russkiy Slovar’, Moskva, 1982
- Derleme Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- E. K. Pekarskiy (1959), Slovar Yakutskogo Yazika, Leningrad.
- ERCİLASUN, Ahmet Bican-AKKOYUNLU, Ziyat (2014); Dîvânu Lugâti’-Türk, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- EUTS Ahmet Caferoğlu, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü
- Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
- KMTS Karaçay Malkar Türkçesi Sözlüğü
- KTLS Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü
- KTTS Kırım Tatar Türkçesi Sözlüğü
- Kutadgu Bilig İndeks
- NECİPOVİÇ NECİP, Emir (2013), Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayınları (3. Baskı), Ankara.
- ÖHTS Örnekli Hakasça Türkçe Sözlük
- TDDS Türkmen Dılınıň Düşündırışlı Sözlügı, Türkmen Döwlet Neşiryat Gullugu, Aşgabat 2016.
- TEKİN, Talat (1995), Orhon Yazıtları, Ankara: Simurg.
- ÜNLÜ, Suat (2013), Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Yayınevi.
- YUTS Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dil Çalışmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Kasım 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 16 Sayı: 31 |
