“Türkçe Artı İki ” Mümkün mü? Almanya’da Yaşayan Türk Gençlerinin Çok Dilliği

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 32, 113 - 132, 30.05.2023

İlhan Karaca

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1167476

Öz

Küreselleşme süreçleriyle birlikte çok dillilik tüm gelişmiş toplumlarda bir değer olarak yükselmektedir. Göç ve karşılıklı bağımlılıklar gibi nedenlerle kendileri de çok dilli olan uluslar, vatandaşlarına ana dillerinin yanına en az iki dili daha koyma çağrısında bulunarak onları bu yönde desteklemektedirler. Özellikle uluslararası göç, insanlara çok dilli olmak için önemli bir fırsat sunmaktadır. Çalışmanın nesnesi olan Almanya’da yaşayan Türk gençleri de bu ayrıcalıklı durumu yaşamaktadırlar. Onlar ebeveynlerinden aldıkları ilk dillerinin yanında, geldikleri toplumun diline ömür boyu maruz kalarak ve buna ek olarak okullarda öğretilen yabancı dillerden birini daha edinerek çok dilli olma potansiyeline sahiptirler. Bu potansiyel dilin kimlikle olan ilişkisi ile birlikte düşünüldüğünde, Türk gençleri ideal olarak kültürel benliklerini kazanmış, çok kültürlü anlayışta ulus-ötesi nitelikli bireylere dönüşebilmektedirler. Çalışmanın amacı, Almanya’da ikinci, üçüncü ve dördüncü kuşak Türk gençlerinin göçün bireylere sunduğu çok dillilik potansiyelini ne ölçüde değerlendirebildiklerini tespit etmektir. Bu doğrultuda ilgili literatür ve çok dillilik kuramları ışığında Türk gençlerinin “Türkçe artı iki” şeklinde çok dilli olma durumları değerlendirilmiştir. Alan yazını şimdiye kadar bu gurubu daha çok iki dillilik bağlamında ele alarak genelde dilin doğru kullanımı ile ilgili eksikliklere odaklanmaktadır. Bu eğilim, Türk gençlerinin dil becerilerinin toplumda negatif algılanmasına ve kimliklerinin dışlanmasına neden olmaktadır. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre Türk gençleri, genel olarak anadilini koruma ve gelinen toplumdaki dillere açılarak kimliğini çok dilli olarak kurgulama motivasyonuna sahiptir. Ancak göç şartları ve Alman dil politikaları onları bu yönde desteklememektedir. Buna göre Türk gençleri, referans olarak seçilen çok dillilik yaklaşımlarından hiç birine göre “Türkçe artı iki” modeline göre çok dilli değildirler. Özellikle dördüncü kuşaktakiler Almanca tek dilliliğine ya da Türkçeden arındırılmış Almanca İngilizce iki dilliliğine geçiş yapmış bulunmaktadır. Diğer kuşaklar ise göçün ürettiği “yaşam dünyasal çok dillilik” tanımına göre çok dillidirler. Ancak bu çok dillilik, standart dilin dışında, resmî olarak onaylanmayan ve dolayısıyla sosyal değeri düşük bir çok dilliliktir.

Anahtar Kelimeler

Anadili, İkinci Dil, Yabancı Dil, Çok Dillik, Göç, Almanya, Türk Gençleri

Is “Turkish Plus Two” Possible? Multilingualism of Turkish Youth Living in Germany

Öz

The aim of the study is to determine to what extent the second, third and fourth generation Turkish youth in Germany can evaluate the multilingualism potential offered by immigration to individuals. In the light of the relevant literature and multilingualism theories, the multilingual status of Turkish youth has been evaluated in the form of "Turkish plus two." So far, the literature has dealt with this group mostly in the context of bilingualism and generally focuses on the deficiencies related to the correct use of the language. This tendency causes the language skills and identity of Turkish youth to be perceived negatively in the society. According to the results obtained in the study, Turkish youth generally have the motivation to protect their mother tongue and to construct their identity as multilingual by opening up to the languages of the society. However, immigration conditions and German language policies do not support them in this direction. As a result it becomes clear, that Turkish youth are not multilingual in the form of "Turkish plus two", according to any of the multilingualism approaches chosen as a reference. Especially those in the fourth generation have switched to a German monolingualism or a German-English bilingualism without Turkish. Other generations are multilingual according to the definition of "life-world multilingualism" produced by migration. But, this multilingualism, apart from the standard language, is not officially sanctioned and has therefore a low social value.

Anahtar Kelimeler

Anadili, İkinci Dil, Yabancı Dil, Çok Dillik, Göç, Almanya, Türk Gençleri

Kaynakça

• AKKUŞ, Reva; BRIZIC, Katarina; DE CILLIA, Rudolf (2005). Bilingualer Spracherwerb in der Migration. Psychagogischer und soziolinguistischer Teil des Schlussberichts. Wien: BMBWK.
• AKSAN, Doğan (1990). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim 1. Ankara: TDK Basımevi.
• ALBA, Richard vd. (2002). “Only English by The Third Generation? Loss and Preservation of The Mother Tongue Among The Grandchildren of Contemporary Immigrants.” Demography, 39/3: 467–484.
• ALLEMANN-GHIONDA, Christina (2008). “Zweisprachigkeit und Bildungserfolg der Migrantenkinder vor dem Hintergrund europäischer Mehrsprachigkeit – Thesen und Forschungsbedarf.” Bildungserfolg, Migration und Zweisprachigkeit. Perspektiven für Forschung und Entwicklung. (Edt. Christina Allemann-Ghionda; Saskia Pfeiffer). Berlin: Frank & Timme GmbH Verlag für wissenschaftliche Literatur, 23-44.
• AMMON, Ulrich; MATTHEİR, Klaus J.; NELDE, Peter H. (1997). Einsprachigkeit ist heilbar – Überlegungen zur neuen Mehrsprachigkeit Europas. Tübingen: de Gruyter.
• BAUMGARTNER, Benedikt (2020). Der Einfluss des Herkunftslandes auf den Spracherhalt. Eine komparative Untersuchung des Bilingualismus mexikanisch-, puertoricanisch- und kubanischstämmiger Bevölkerungsgruppen in den USA. Regensburg: Papers in Linguistics.
• BAUSCH, Karl-Richard; CHRIST, Herbert; KRUMM, Hans-Jürgen (2003). Handbuch Fremdsprachenunterricht. Tübingen, Basel: A. Francke.
• BİCAN, Gülşat (2019). “Dil Öğretiminde Çok Dilli Bakış Açısı.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52/3: 943-966.
• BLOOMFIELD, Leonard (1933). Language. Holt, Rinehart & Winston.
• BLOCHER, Eduard (1982). “Zeisprachigkeit: Vorteile und Nachteile.” Bilinguale und Multikulturelle Erhziehung. (Edt. James Swift ). Würzburg: Verlag Königshausen und Neumann, 17-25.
• BOSNALI, Sonel (2016). “Değinim Durumundaki Azınlık Dillerinin Sürdürümü.” Border Crossing, 6/2: 292 – 304.
• BOURDİEU, Pierre. (1983). “Ökonomisches Kapital, Kulturelles Kapital, Soziales Kapital.” Soziale Ungleichheiten. (Edt. Reinhardt Kreckel). Göttingen: Schwartz & Co, 183-198.
• BÖLÜKBAŞ KAYA, Fatma; HANÇER, Fatma Burcu; GOLYNSKAİA, Anna (2019). “İki Dillilik: Tanımı ve Türleri Üzerine Kuramsal Tartışmalar.” International Journal of Languages Education and Teaching,7/2: 98-113.
• BREDTHAUER, Stefanie (2018). “Mehrsprachigkeitsdidaktik an deutschen Schulen – eine Zwischenbilanz.” Die Deutsche Schule, 3: 275–286.
• BUSCH, Brigitta (2013). Mehrsprachigkeit. Wien: Facultas Verlags- und Buchhandels AG.
• CİNDARK, İbrahim (2010). Migration,Sprache und Rassismus. Der kommunikative Sozialstil der Mannheimer "Unmündigen" als Fallstudie für die "emanzipatorischen Migranten Tübingen :Narr.
• CUMMINS, Jim (1982). “Die Schwellenniveau- und Interdependenzhypothese.” Bilinguale und multikulturelle erziehung (Edt. James Swift). Würzburg, Königshausen: Neumann, 34-43.
• CUMMINS, Jim (1983). “Language Proficiency and Academic Achievement.” Current Issues in Language Testing Research. (Edt. John Oller ) Rowley, MA.: Newbury House, 108:130.
• DE HOUWER, Annick; PASCALL, Mareen (2021). Unsere Kinder und Ihre Sprachen: Hürden, Bedürfnisse und Chancen. https://www.kindergartenpaedagogik.de/fachartikel/bildungsbereiche-erziehungsfelder/sprache-fremdsprachen-literacy-kommunikation/unsere-kinder-und-ihre-sprachen-huerden-beduerfnisse-und-chancen/
• DESTATIS (2018, Eylül, 5). Pressemittelungen. https://www.destatis.de/DE/Presse/Pressemitteilungen/2018/09/PD18_329_122.html
• DİEFENBACH, Heike (2007). Kinder und Jugendliche aus Migrantenfamilien im deutschen Bildungssystem. Erklärungen und empirische Befunde. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften.
• DİRİM, İnci (2010): "Wenn man mit Akzent spricht, denken die Leute, dass man auch mit Akzent denkt oder so." Zur Frage des (Neo)Linguizismus in den Diskursen über die Sprache(n) der Migrationsgesellschaft. (Edt. Paul Mecheril vd.) Spannungsverhältnisse. Assimilationsdiskurse und interkulturellpädagogische Forschung. Münster: Waxmann, 91-114.
• DİRİM, Inci; AUER, Peter (2004). Türkisch sprechen nicht nur die Türken. Über die Unschärfebeziehung zwischen Sprache und Ethnie in Deutschland. Berlin/New York: de Gruyter.
• EDWARDS, John V. (2004). “Foundations of Bilingualism”. The handbook of Bilingualism. (Tej K. Bhatia; William C. Ritchie). Malden/MA: Blackwell, 7-31.
• ENTORF Horst; MİNOİU ENACHE, Nicoletta (2004): What a difference immigration law makes: PISA results, migration background, socioeconomic status and social mobility in Europe and traditional countries of immigration. Darmstadt: Institut für Volkswirtschaftslehre.
• ESSER, Hartmut. (2006). Sprache und integration. Die sozialen bedingungen und folgen des spracherwerbs von migranten. Frankfurt: Campus Verlag.
• EUROPAISCHE KOMISSION (1996). Lehren und Lernen. Auf dem Weg zur kognitiven Gesellschaft. Luxemburg.
• EUROPAISCHE KOMISSION (2008): Mehrsprachigkeit. Trumpfkarte Europas, aber auch gemeinsame Verpflichtung. Mitteilung der Kommission vom 18.9.2008.
• EUROPARAT (2001): Gemeinsamer Europäischer Referenzrahmen für Sprachen: lernen, lehren, beurteilen. Berlin, München: Langenscheidt. Ferguson, Charles. A. (1959). “Diglossia.” Word, 15: 325–340.
• GOGOLIN, Ingrid: (2008). Der Monolinguale Habitus der Multilingualen Schule. Münster: Waxmann Verlag GmbH.
• GORDON, Milton (1964). Assimilation in American life: The role of race, religion, and national origins. New York: Oxford University Press. GÜNAY, V. Doğan (2015): “İki ya da çok dillilik ve Avrupa Toplumu.” Turkophone, 2/1: 68 – 72.
• HERZOG-PUNZENBERGER, Barbara (2017). Migration und Mehrsprachigkeit. Wie Fit Sind Wir Für Die Vielfalt? Wien: Ak.
• HORNBERGER, Nancy (2004). “The Continua of Biliteracy and the Bilingual Educator: Educational Linguistics in Practice.” International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 7:155–171.
• HUFEİSEN, Britta (2005). “Gesamtsprachencurriculum. Einflussfaktoren und Bedingungsgefüge.” Gesamtsprachencurriculum – Integrierte Sprachdidaktik – Common Curriculum. Theoretische Überlegungen und Beispiele der Umsetzung. (Edt. Britta Hufeisen;). Madeline Lutjeharms).Tübingen: Narr, 9–18.
• İLERİ, Esin (2009). “1977’den Sonra Almanya’da Türkçe Dersleri ile ilgili Düzenlemeler.” Die Gaste, 6:10-12. http://diegaste.de/ipad/gaste/diegaste-sayi608.html İLERİ, E. (2008). “İki dilli ortamda dil edinimi ve şans eşitliği.” Die Gaste, 3:3-4. http://www.diegaste.de/gaste/diegaste-sayi302.html
• KASIMOĞLU, Alper 2012: Milliyetçilik ve Dil. Dil Milliyetçiliğinin Başarı ve Başarısızlıkları. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 5:161-173.
• KEİM, Inken (2012). Mehrsprachige lebenswelten: sprechen und schreiben der türkischstämmigen kinder und jugendlichen. Narr Verlag.
• KRUMM, Hans Jürgen (2009). “Die Bedeutung der Mehrsprachigkeit in den Identitätskonzepten von Migrantinnen und Migranten.” Streitfall Zweisprachigkeit – The Bilingualism Controversy (Edt. Ingrid Gogolin; Ursula Neumann). Heidelberg: Springer Verlag, 233-247.
• LEICHSERING, Tanja (2003): Migration – Integration - Sprachkompetenz: Eine ethnologische Untersuchung im Schulmilieu der Stadt Frankfurt am Main. Mainz: Johannes Gutenberg-Universität.
• LEWANDOWSKI, Theodor (1984). Linguistisches Wörterbuch 1-2-3 Heidelberg: Quelle und Meyer Verlag.
• LIMBACH, Jutta (2008). “Mehsrprachigkeit.” Die Macht der Sprache. (Edt. Jutta Limbach, & Katharina von Ruckteschell). Langenscheidt, 28-29
• MACNAMARA, John (1967). The Bilingual’s Linguistic Performance, Journal of Social Issues, 23: 58- 77.
• MEYER, Bernd (2013). “Herkunftssprachen Als Kommunikative Ressource? Am Beispiel der Kommunikation im Krankenhaus.” Baustelle Mehrsprachigkeit. Herausforderung für Institutionen und Unternehmen. (Edt. Barbara Haider). Wien: Edition Volkshochschule, 123-136.
• NELDE, Peter Hans (2003): "Mehrsprachigkeit und Schulmodelle". Sprache, Mehrsprachigkeit und sozialer Wandel. (Edt. Jürgen Erfurt). Frankfurt am Main: Peter Lang, 201-247.
• ORUÇ, Şerif (2016). “Anadili, İkinci Dil, İki Dillilik, Yabancı Dil.” The Journal of Academic Social Science Studies, 45:279-290.
• RUMBAUT, Ruben G. (2009). “A language graveyard? The Evolution of Language Competencies, Preferences and Use Among Young Adult Children of Immigrants. Bilingual Education and Bilingualism.” The Education of Language Minority Immigrants in The United States (Edt. T. G. Wiley, J. S. Lee, & R. W. Rumberger). Bristol, UK, Buffalo, NY: Multilingual Matters, 35–71.
• SKUTNABB-KANGAS, Tove (1984). Bilingualism or Not: The Education of Minorities. Clevdon, Avon: Multilingual Matters.
• SOEHN, Janina (2005). Zweisprachiger Schulunterricht für Migrantenkinder: Ergebnisse der Evaluationsforschung zu seinen Auswirkungen auf Zweitspracherwerb und Schulerfolg. Berlin: Wissenschaftszentrum Berlin für Sozialforschung.
• UYGUR, Nermi (2001). Dilin Gücü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• WANDRUSZKA, Mario (1979): Die Mehrsprachigkeit des Menschen. München: Verlag Piper.
• WIESE, Heike (2010). Kiezdeutsch. Ein neuer Dialekt entsteht. München: Verlag C.H.Beck.
• YAZICI, Zeliha; TEMEL Fulya (2011). “İki dilli ve Tek Dilli Çocuklarda Dil Gelişimi Okuma Olgunluğu İlişkisi.” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22: 145 – 158.
• YILDIZ, Cemal (2012). Yurt Dışında Yaşayan Türk Çocuklarına Türkçe Öğretimi (Almanya Örneği). Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı.
• YURTTAŞ, Süleyman (2019). “Toplumsal Kimlik Okuryazarlığı” BAİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,19/3: 825-842.