Amerika’dan Boğaziçine Uzanan Bir Eğitimci Mary Mills Patrick’in “Amerika’da Kadinlara Mahsus Yüksek Tahsil” Risalesi

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 16, 67 - 81, 31.10.2017

Ahmet Koçak

Öz

Eğitim, sözlüklerde özellikle çocukların ve
gençlerin toplum yaşayışında yerlerini almaları için gerekli bilgi, beceri ve
anlayışları elde etmelerine, kişiliklerini geliştirmelerine okul içinde veya
dışında, doğrudan veya dolaylı yardım etme şeklinde tanımlanmaktadır (Günay
1992: 17-18). Birey hayatının her yönünü kuşatan eğitim, önce ailede başlar;
daha sonra okullarda eğitimcilerin ellerinde şekillenir.

     Toplumların
hayatlarında bazı dönemlerin büyük önemi vardır. Bu dönemlerde kısa zamanda
büyük değişimler, yenilikler gerçekleşir. Türk eğitim tarihi açısından
Tanzimat’tan sonra Mekteb-i Sultani, Dâru’l-Fünun, Dârülmuallimât, (Kız)
okulları gibi yeni kurumlar açılmış, Batılı eğitim verilmeye başlanmıştır. Bu
eğitim kurumlarında ya Batı diliyle eğitim yapılmaya başlanmış ya da bir Batı
dili öğretilmeye çalışılmıştır. Bu arada özellikle yabancı dil dersleri için
Batı’dan öğretmenler getirtilmiştir. Bunlar arasında gönüllü olarak Türkiye’ye
gelen, okullarda eğitimci olarak görev yapan isimler de olmuştur. Bunlardan
birisi de Amerika’dan Boğaziçi’ne uzanan hayat hikayesiyle Mary Mills Patrick
(1850-1940)’tir.

     Aslen
İrlanda’dan Amerika’ya göç etmiş bir ailenin kızı olan Patrick yüksek
öğrenimini Amerika’da yapmıştır. Eski Yunan Felsefesi üzerine İsviçre’nin Bern
şehrinde doktora öğrenimi gören Patrick, Fransızca, Almanca, Ermenice, Yunanca
ve Türkçe gibi dilleri de öğrenmiştir.

     Doktora
eğitiminden sonra Türkiye’ye gelerek Erzurum’da öğretmen olarak göreve başlar.
Daha sonra 1876 yılında henüz 26 yaşında genç ve idealist bir kadın eğitimci
olarak Üsküdar’daki İstanbul Kız Koleji’nde felsefe hocalığına başlar. Kolejde
1890’da müdireliğe başlayan Patrick, 1924 yılına kadar bu görevde kalır ve aynı
yıl görevini devrederek Amerika’ya döner.

     Türkiye’de
feminizm hareketini başlatan ilk isim olarak da anılan Patrick’in Türkiye’de
özellikle kızların eğitimi noktasında büyük gayretleri olmuştur. Daha sonra
modern Türkiye’nin önemli isimleri arasında yer alacak olan, edebiyatçı yazar
Halide Edip Adıvar, gazeteci yazar Nilgün Cerrahoğlu, gazeteci Leyla Umar, ilk
kadın doktor Safiye Ali gibi isimler onun Üsküdar Amerikan Kız Koleji’nden
mezun ettiği ilk öğrenciler arasındadır. Patrick’in Türkçeye İstanbul Kız Koleji/Bir Boğaziçi Macerası
(1871-1924) ve Son Sultanların
İstanbulu'nda Siyaset Modernleşme Yabancı Okullar adlı eserleri vardır.
Onun 1928 yılında Osmanlıca kaleme aldığı Amerika’da
Kadınlara Mahsus Yüksek Tahsil adlı risalesi bugüne kadar üzerinde hiç
çalışılmamış bir metindir.

     Bu
makalede Mary Mills Patrick’in kısa hayat hikayesiyle beraber Türk eğitim
sistemine ve onun özellikle kızların eğitimine yaptığı önemli katkılara işaret
edilecek. Ayrıca yukarda adı geçen eseri çerçevesinde Türk kızlarının eğitim
hayatına dahil olmalarında oynadığı rol üzerinde durulacaktır. Bu katıkıları
işaret edilmimiş

Anahtar Kelimeler

Mary Mills Patrick, eğitim tarihi, edebiyat, Üsküdar Amerikan Koleji

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (1950), “Kadın Tahsilinin Bir Büyük Bayraktarı”, Akşam, 9 Mart 1950, s.5.
• Akyüz, Y. (1994), Türk Eğitim Tarihi, 5. bs. İstanbul: Kültür Koleji Yay.
• Antel, S. C. (1940), “Tanzimat Maarifi”, Tanzimat I, İstanbul: Maarif Matbaası, s.441-462.
• Binbaşıoğlu, C. (1995), Türkye’de Eğitim Bilimleri Tarihi, İstanbul: MEB Yay.
• Ergin, O. N. (1977), Türkiye Maarif Tarihi, C. 1-2, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
• Gemici, N. (2010), II. Meşrutiyet Döneminde Darülfünûn’da Alman Müderrisleri, Osmanlı Araştrmaları Dergisi, sy. 35, s. 287-301.
• Gemici, N. (2016), An Evaluation of The Report Prepared By Franz Schmidt About Te German Scholars Preparing to Work at Istanbul University, edit: Eyüp Sarıtaş, İshpeming /USA, BookVenture Publishing LLC, s. 24-40.
• Günay, Ü. (1992), Eğitim Sosyolojisi Dersleri, Kayseri: Erciyes
• Haydaroğlu, İ. P. (1990), Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. JENKINS, H.D (2008), Robert Kolej’in Kızları, İstanbul: Dergâh Yay.
• Koçak, A. (2013), Türk Romanında Avrupa, İstanbul: Kitabevi Yay.
• Koçak, A. (2016), “Osmanlı Türk Toplumunun Modernleşmesinde Yeni Bir Model: Avrupalı Mürebbiyeler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmalar Dergisi/Selcuk University Jounal of Studies in Turcology (SUTAD), S.40, Güz 2016, s. 59-71.
• Okay, M. Orhan (2005), Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yay.
• Palmade, Guy (1995) Les Methodes En Pedagogie/ Pedogojinin Metotları, çev. Hikmet Y. Celkan, Ankara: TDV Yay.
• Patrick, M. M. (2009), Son Sultanların İstanbul’unda Siyaset - Modernleşme-Yabancı Okullar, çev. Ayşe Aksu, İstanbul: Dergâh Yay.
• Patrick, M. M. (1927), Amerika’da Kadınlara Mahsus Yükses Tahsil, İstanbul: Selamet Matbaası.
• Patrick, M. M. (1934) , Boshporus Adventure: Istanbul (Constantinople) Woman’s College, USA, California: Stanford University. Patrick, M. M. (2001), Bir Boğaziçi Macerası İstanbul Kız Koleji (1871-1924), Çev. Şeyma Akın, İstanbul: Tez Yay. Üniversitesi Yay.
• http://www.star.com.tr/pazar/alti-asirda-bir-tek-mary-girebildi-haber-1041495/ (erişim: 05.03.2017 )