Servet-i Fünûn Şairi Cenab Şahabeddin’in Geliştirdiği Mizah Felsefesi

Yıl 2023, Sayı: 28, 80 - 89, 25.10.2023

Hasan Akay

https://doi.org/10.30767/diledeara.1312752

Öz

Modern Türk şiirinin en velut ve gözde şairlerinden olan Cenab Şahabeddin, hemen her türde eser vermiş ve yazdıklarıyla devrinde derin tesir ve izler bırakmıştır. Servet-i Fünûn mensubu şairler, yakın kaynaklardan beslenmiş olmakla birlikte, onun sanata ve şi- ire bakış tarzını benimsemişlerdir. Bizzat sebep olduğu polemiklerin hararetiyle Servet-i Fünûn mecmuası edebî ve estetik bir seviye kazanmış, ortak hassasiyetle eserlerin verilme- sinde önemli rol oynamış, bu sebeple, nesil arkadaşları ve tenkitçiler tarafından devrin en sanatkâr ismi olarak tanımlanmıştır. Onun çoklarına meçhul kalan yönü, bıyık altından gü- lerek hayatın ve siyasetin yükünü hafifletme taktiğidir. Siyasi görüşleri sebebiyle bir kısım gencin ve yazar grubunun öfkesine muhatap olmuş, tartışmaların neticesi olarak üniversite hocalığından uzaklaştırılmış, şehit oğlu olmasının verdiği psikolojik tahrikle savaş aleyh- tarlığı yapmış, Milli Mücadele devrinin bazı kalemlerince bu yüzden eleştirilmiş ve hatasını itiraf ettiği halde söz konusu davranışı dolayısıyla mazur görülmemiş ve bağışlanmamıştır. Buna rağmen, barış yanlısı söyleminden vazgeçmemiş, eleştiri ve baskılardan çıkış yolu olarak, mizacının da tabii istikameti şeklinde, mizah ve istihzayı seçmiştir. Kendisiyle alay edenlerin alayını, zekice bir strateji olarak kurduğu mizahıyla kırmaya çalışmıştır. Bu ça- lışmada amaç, onun, devrindeki sanatçıların hemen hiçbirinde görülmeyen, kendine özgü mizacının göstergesi olan mizah felsefesini, özgün ifadelerine başvurmak suretiyle tespit ederek değerlendirmeye tabi tutmaktır. Devrin basın ve yayın anlayışının bu ilkeler çerçe- vesinde yeniden yorumlanması da mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Cenab, Servet-i Fünûn, Edebiyat, Mizah, Felsefe

Kaynakça

• Ahmed Hikmet. (1314). Eslâfta Dekadanlık ve Şeyh Gâlib. Servet-i Fünûn, (393), 10 Eylül 1314 / 22 Eylül 1898.
• Ahmed İhsan. (1934). Cenab Şahabbeddin İçin. Servet-i Fünûn, (1956-271), 15 Şubat 1934.
• Ahmed İhsan. (1934). Cenab Şahabbeddin ve Realist ve Pratik Hayatı. Servet-i Fünûn, (1557–272), 22 Şubat 1934.
• Akay, H. (2020). Servet-i Fünûn Şiir Estetiği. İstanbul: Şule Yayınları. 2. bs.
• Ali Canib. (1918). Millî Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey'le Münakaşalarım. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Birinci, A. (1991). Müstear Çıkmazında Bir Kitap: Turan. Dergâh. S. 11, Ocak 1991.
• Birinci, A. (2017). Matbuat Âleminde Birkaç Adım. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. bs, s. 17.
• Cenab Şahabeddin. (1303/1887). Tâmât. İstanbul: A. Maviyan Şirket-i Mürettibiyye Matbaası.
• Cenab Şahabeddin. (1313/1897). Dekadizm Nedir?. Servet-i Fünûn, (344), 2 Teşrîn-i Evvel 1313 /14 Ekim 1897.
• Cenab Şahabeddin. (1331/1915). Evrâk-ı Eyyâm. İstanbul: Kanaat Matbaası, 1331/1915.
• Cenab Şahabeddin. (1331/1915). Oğluma İkinci Mektup. Evrâk-ı Eyyâm. İstanbul: Kanaat Matbaası, s. 269-270.
• Cenab Şahabeddin. (1331/1915). Oğluma Mektup. Evrâk-ı Eyyâm. İstanbul: Kanaat Matbaası, s. 261-262.
• Cenab Şahabeddin. (1331/1915). Oğluma Üçüncü Mektup. Evrâk-ı Eyyâm. İstanbul: Kanaat Matbaası, s. 278.
• Cenab Şahabeddin. (1334/1918). Açık Mektuplar-2-/ Ali Cânib Bey’e. Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh, Tiryaki Sözleri, s.114.
• Cenab Şahabeddin. (1337/1921). Edebiyat ve Siyaset. Peyâm-Sabah, (807-11237), 3 Mart 1337 / 1921.
• Cenab Şahabeddin. (1919). Açık Mektup -Ali Cânib Bey’e-“. Servet-i Fünûn, (1422), 14 Ağustos 1335 / 1919.
• Cenab Şahabeddin. (1919). Ali Cânib Bey’e Açık Mektup. Servet-i Fünûn, (1422), 14 Ağustos 1335 / 1919.
• Cenab Şahabeddin. (1920). Kurbanlar. Peyâm-Sabah, (727-11157), 13 Kânûn-ı Evvel 1336 /15 Aralık 1920.
• Cenab Şahabeddin. (1921). Bedbinlik ve Nikbinlik. Peyâm-Sabah, (923-11393), 7 Ağustos 1337 / 7 Ağustos 1337/1921.
• Cenab Şahabeddin. (1921). Yine Harb. Peyâm-Sabah. (832-11262), 28 Mart 1337 / 1921.
• Cenab Şahabeddin. (1933). İnkılâp -1-. Cumhuriyet. 16 Mayıs 1933.
• Cenab Şahabeddin. (1933). İnkılâp -2-. Cumhuriyet. 17 Mayıs 1933.
• Cenab Şahabeddin. (1933). İnkılâp -2-. Cumhuriyet. 18 Mayıs 1933.
• Cenab Şahabeddin. (1998). Felsefe-i Mizâh, Tanin, (94), 22 Teşrîn-i Evvel 1324 / 4 Teşrîn-i Sânî 1908.
• Cenab Şahabeddin. (1998). Açık Mektuplar / Ali Cânib Bey’e -1-. Evrak-ı Eyyâm. hzl. H. Akay, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Cenab Şahabeddin. (1998). Evrâk-ı Eyyâm, haz. H. Akay, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Cenab Şahabeddin’in Bütün Şiirleri. (1984). hzl. Kaplan, M., Enginün, İ., Emil, B., Birinci, N., Uçman, A. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Emil, B. (1959). Servet-i Fünuncular ve Dekadanlık Meselesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Mezuniyet Tezi, İstanbul.
• Gökçek, F. (2009). Bir Tartışmanın Hikâyesi Dekadanlar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Hâlid Ziyâ. (1934). Cenab Şahabeddin, Yolların Sesi. Cenab Şahabeddin nüshası, (15), 28 Şubat 1934.
• Hüseyin Câhid. (1314/1898). “Hikmet-i Bedâyie Dair- Ondokuzuncu Asrın Temâyülât-ı Rûhiyyesi- Dekadizm Sembolizm”. Servet-i Fünûn, (377, 21 Mayıs 1314 / 1898, 194-198.
• Hüseyin Câhid. (1314/1898). Hikmet-i Bedâyi’e Dâir-Hüsn, Servet-i Fünûn, nr. 371, 9 Nisan 1314 / 21 Nisan 1898.
• Hüseyin Cahid. (1326/1909). Edebiyât-ı Cedîde, Menşe ve Esasları ile Dekadanlık Gürültüsü. Kavgalarım. İstanbul, 37-45, 119-180.
• Hüseyin Câhid. (1326/2019). Kavgalarım, İstanbul 1326. Yeni harflerle, Kavgalarım, hzl. İ. A. Kumsar, 2019, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kaplan, M. (1971). Tevfik Fikret Devir Şahsiyet Eser. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kerman, Z. (1988). Osman Fahri, Hayatı ve Şiirleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Kültür Eserleri Dizisi: 111.
• Rûşen Eşref. (1972). Diyorlar Ki. hzl. Ş. Kutlu, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Rûşen Eşref. (l919). Geçmiş Günler. İstanbul: Matbaa-i Osmaniyye.
• Sadettin Nüzhet (1934). Cenab Şahabeddin, Hayatı ve Seçme Şiirleri. İstanbul: Yeni Şark Kütüphanesi, Güneş Matbaası.
• Tarakçı, C. (1986). Cenab Şahabeddin'de Tenkid / Dil, Sanat ve Edebiyat Hakkındaki Görüşleri, Samsun.
• Tevfik Fikret. (1314/1898). Tarîk, (4641), 23 Teşrîn-i Sânî 1314/ 5 Aralık 1898, s. 3.
• Uçman, A. (1993). Cenab Şahabeddin’in Ramazan Hasbihalleri. Dergâh, (43), Eylül 1993.
• Yahya Kemal. (1971). Şüûnda Bir Şaheser. Edebiyata Dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.