Yeni Türk Edebiyatı Ne Kadar Yeni? XIX. Asır ve Sonrasına Dair Yeni Yaklaşımlar

Yıl 2024, Sayı: 29, 14 - 31, 21.03.2024

Yasin Beyaz

https://doi.org/10.30767/diledeara.1390122

Öz

İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde başlayıp Cumhuriyet Dönemi’nde devam ettirilen Türk Edebiyatı Tarihi çalışmaları birtakım ideolojik saiklerle edebiyat tarihçileri tarafından kurgulanıp çeşitli dönemlere ayrılmıştır. İnkılapçı ve milliyetçi bir yaklaşımla hareket edilerek ortaya konan bu kurgu, isimlendirme ve dönemlendirmelerin elde edilen yeni bilgi ve belgelerin ışığında değişen ictimai, siyasi ve kültürel atmosferle birlikte tekrardan ele alınması elzem görünmektedir.
Bu bağlamda “Yeni Türk Edebiyatı” veya “Tanzimat Edebiyatı” olarak isimlendirilen dönemin de yeniden ele alınması icap etmektedir. Edebiyatımızın XIX. asır ve sonrasındaki dönemini ve hasılalarını inceleyen bu alanın isimlendirilmesi, dönemlendirilmesi ve başlangıcına dair verilen bilgiler ciddi problem ve tezatlar ihtiva etmektedir. Bu nedenle “Tanzimat Edebiyatı” isminin tartışmaya açılması, edebiyatımızda “yeni” olarak isimlendirilen hâlin ne zaman başladığına dair ortaya atılan görüşün yeniden de ele alınması ve dolayısıyla “Yeni Türk Edebiyatı”nın başlangıcının da güncellenmesi gerekmektedir. Elinizdeki makale mevcut isimlendirme, dönemlendirme ve tarihlendirmelere yönelik birtakım eleştiri ve teklifleri içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Edebiyatı, Yeni Türk Edebiyatı, Türk Milliyetçiliği, Teceddüd, Edebiyat Tarihi

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (1977). “Tanzimat Edebiyatı Sözü Ne Dereceye Kadar Doğrudur?”. Kubbealtı Akademi Mecmuası. S. 2, s. 16.
• Akyüz, K. (2001). “Türkler/Türk Edebiyatı”. İslam Ansiklopedisi. Cilt 12-2. Eskişehir: MEB.
• Anderson, B. (2020). Hayali Cemaatler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Ataç, N. (2014). Karalama Defteri-Ararken. İstanbul: YKY.
• Aysın, A. (2021). Yavana: İslam Medeniyetinin Büyük Havzası Hint. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Behar, C. (2022). Kadim ile Cedid Arasında. İstanbul: YKY.
• Ekrem, R.M. (1305). Kudemandan Birkaç Şair. İstanbul.
• Enginün, İ. (2007). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ercilasun, B. (1998). Servet-i Fünun Edebiyatında Tenkid. Ankara: MEB.
• Ertaylan, İ.H. (2011). Türk Edebiyatı Tarihi I-IV. Ankara: TTK.
• Fikret, T. (1314/1898). “Ecnebiler ve Türkçemiz”. Servet-i Fünun, S. 401, s. 165-“67.
• Gökalp, Z. (1917). “Türkçülük Nedir? I”. Yeni Mecmua, S. 25. s. 481.
• Görgün, T. (2011). “Tecdid”. DİA. C. 40. s. 235-239.
• İnal, İ.E.M.K. (2000). Son Asır Türk Şairleri II. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Kapıcı, Ö. (2013). “Bir Osmanlı Mollasının Fikir Dünyasından Fragmanlar: Keçecizade İzzet Molla ve II. Mahmut Dönemi Osmanlı Siyaset Düşüncesi”. Osmanlı Araştırmaları. S. XLII, s. 285.
• Kaplan, M. (2004). Tevfik Fikret. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karamustafa, A. (2022). Tanrının Kural Tanımaz Kulları. İstanbul: YKY.
• Kemal, N. (1335). Cezmi. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Kemal, N. (2012). Osmanlı Tarihi II. İstanbul: Bilge Kültür Yayınları.
• Kılıto, A. (2021). Araplar ve Hikâye Anlatma Sanatı. İstanbul:Vakıfbank Kültür Sanat Yayınları.
• Kırmızı, A. (2019). “19. Yüzyılı Laiksizleştirmek: Osmanlı-Türk Laikleşme Anlatısının Sorunları”. Cogito. S. 94. s. 3.
• Koçak, C. (2002). “Yeni Osmanlılar ve Birinci Meşrutiyet”. Tanzimat Meşrutiyet Birikimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuzucu, K. (2018). Kahramanı Yaratmak İttihatçıların Alemdar Mustafa Paşa’yı Hatırlaması. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Menchinger, E. (2022). İlk Modern Osmanlı Ahmed Vasıf’ın Fikri Gelişimi. İstanbul: YKY.
• Mermutlu, B. (1996). Sosyal Düşünce Tarihimizde Şinasi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Muhiddin, A. (2019). Şiir, Milliyetçilik, İslamcılık. İstanbul: Küre Yayınları.
• Okay, O. (1994). “Edebiyat-ı Cedide”. DİA. C. 10. s. 398-399.
• Okay, O. (2005). Türk Edebiyatı’nın Batılılaşması. İstanbul: BİSAV.
• Orhan Okay, “Batılılaşma-Edebiyat”, DİA. C. 5. s. 167-171.
• Ortaylı, İ. (2006). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2014). “Bir Kabuk Değiştirme Dönemi”, Masaldan Gerçeğe Lale Devri. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özgül, M.K. (2000). Arayışlar Devri Türk Şiiri Antolojisi. Ankara: TDV Yayınları.
• Özgül, M.K. (2006). Divan Yolundan Pera’ya Selametle. Ankara: Hece Yayınları.
• Özgül, M.K. (2012). Encümen-i Şuara. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Özgül, M.K. (2014). Kemâl’le İhtimal Yahut Namık Kemal’in Şiirine Tersten Bakmak. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Özgül, M.K. (2015). Leskofçalı Galip Bey. İstanbul: Kitabevi.
• Özgül, M.K. (2018). Seke Seke Ben Geldim Sekmeler III. Ankara: Çolpan Kitabevi.
• Şakul, K. (2005). “Nizam-ı Cedid Düşüncesinde Batılılaşma ve İslami Modernleşme”. Divan. S. 19. s. 120.
• Şehabeddin, C. (2016). Suriye Mektupları. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Tanpınar, A.H. (1997). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tanpınar, A.H. (1998). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A.H. (2002). Mücevherlerin Sırrı. İstanbul: YKY
• Tanpınar, A.H. (2007). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh Yayınlar
• Tansel, F.A. (2013). Namık Kemal’in Hususi Mektupları II. Ankara: TTK.
• Tarhan, A.H. (1998). Tiyatroları 3. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tarhan, A.H. (2016). Tarık. Konya: Palet Yayınları.
• Ünaydın, R.E. (1985). Diyorlar ki. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Yeşil, F. (2016). İhtilaller Çağında Osmanlı Ordusu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yetiş, K. (2006). Belagattan Retoriğe. İstanbul: Kitabevi.
• Yetiş, K. (2007). Dönemler ve Problemler Aynasında Türk Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi.
• Yöntem, A.C. (2005). Yeni Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri. Konya: Tablet Yayınları.