Modern Türk Edebiyatı’nda Mitlerin Rolü: Deniz Gezgin’in Ahraz’ı

Yıl 2024, Sayı: 29, 118 - 135, 21.03.2024

Emel Aras

https://doi.org/10.30767/diledeara.1401438

Öz

Roman türü bireyin kendini inşa etme sürecinin ilk elden şahidi olarak değerlendirilebilecek bir türdür. Bu tür, her ne kadar modern zamanların ürünü olsa da içinde arkaik öğeleri, mitik unsurları da barındırır. Bu unsurlar her zaman açıkça metinlere yansımaz, örtük bir dilin altına da gizlenebilir. Bu noktada mit ve imge/simge ilişkisi açığa çıkar. Roman türü bağlamında modern Türk edebiyatına yansıyan bu ilişki, kaynaklarını mitolojik hikâyelerden alsa da her metin kendi oluşum sürecinde bu mitik işaretleri dönüştürme kabiliyeti üzerinden biçimlenir. Mitlerin yeniden üretimi bağlamında imge/simge-mit ilişkisi, yeni alımlama biçimlerinin ortaya çıkmasını sağlar. Bu çalışmada, roman türü üzerinden imge/simge-mit ilişkisi değerlendirilecek ve ana kaynaklar üzerinden mitlerin dönüşümü takip edilerek yeniden yazma süreçlerinde yaşadıkları dönüşüm ele alınacaktır. Böylelikle, mitolojik söylemin modern söyleme dönüşüm sürecinin modern Türk edebiyatına ait bir roman üzerinden örneklendirilmesi amaçlanmaktadır. Deniz Gezgin’in Ahraz romanında öne çıkan imge, simge ve mitik unsurlar üzerinde durulacak ve mitik söylemin roman söylemine yansıma biçimleri ele alınacaktır. Bu bağlamda özellikle balık, istiridye/kabuk, doğum, kehanet, ağaç, kule, kehanetin gerçekleşmesi ve babasızlık başlıkları üzerinden yapılan sınıflandırma doğrultusunda hareket edilecek ve metnin çerçevesi bu başlıklar ekseninde metne dayalı yöntem üzerinden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

İmge, Simge, Mitik Söylem, Roman, Ahraz

Kaynakça

• Ateş, Mehmet. (2002), Mitolojiler ve Semboller “Ana Tanrıça ve Doğurganlık”, Milenyum Yayınları.
• Aytaç, Gürsel. (2013). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, İstanbul: Say Yayınları.
• Beydiz, Mustafa Gürbüz. (2016). Mitolojiden Sanata Hayvan İmgesi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Campbell, Joseph. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Çev. Sabri Gürses, Kabalcı Yayınevi.
• Campbell, Joseph. (2015). Batı Mitolojisi, Çev. Kudret Emiroğlu, Islık Yayınları.
• Eliade, Mircea. (2017). Mitlerin Özellikleri, Çev. Sema Rifat, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Gezgin, Deniz. (2020). Ahraz, İstanbul: Can Yayınları.
• Gezgin, Deniz. (2007). Hayvan Mitosları, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Leeming, David A., (2017). A’dan Z’ye Dünya Mitolojisi, Çev. Nurdan Soysal, İstanbul: Say Yayınları.
• Rank, Otto. (2018). Kahramanın Doğuş Miti, Çev. Gökçe Yavaş, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Rosenberg, Donna. (2006). Dünya Mitolojisi, Çev. Koay Akten, Erdal Cengiz, Atıl Ulaş Cüce, Kudret Emiroğlu, Tuluğ Kenanoğlu, Tahir Kocayiğit, Erhan Kuzhan, Bengü Odabaşı, İmge Kitabevi.
• WHITE, John J. “Myth and the Modern Novel.” Mythology in the Modern Novel: A Study of Prefigurative Techniques, Princeton University Press, 1971, pp. 3–31. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/j.ctt13x1200.5. Erişim Tarihi 28 Temmuz 2023.