Disiplinlerarası bir çalışma alanı olarak edebiyat ve hukuk ilişkisi

Yıl 2024, Sayı: 30, 225 - 236, 21.10.2024

Can Şahin

https://doi.org/10.30767/diledeara.1533445

Öz

Bu çalışmada edebiyat ile hukukun kesişim noktalarına değinmek ve bu disiplinlerin ilişkili olduğu hususlara dikkati çekmek amaçlanmıştır.Edebiyat, sanatçının hayal dünyasında kur¬guladığı insan gerçekliğinin örneklerini ihtiva eder; hukuk ise kişilerin birbirleri ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen yasaları konu alan bilim dalıdır. Edebiyat ve hukuk ilişkisi araştırmaları akademik olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde başlamış ve 1960’lardan sonra bu alanda yapılan çalışmaların sayısı artmıştır.
Edebiyat ve hukukun hammaddesi dildir ve hukukun temel içerikleri bir metin aracılığıyla aktarılır. Hukuk insanların akıl ve vicdanına; edebiyat insanların duygu, düşünce ve ruhuna hitap etmesi yönüyle bu disiplinler ortak noktalarda buluşurlar. Hukuk insanı suça iten nedenleri değerlendirir, suçu önlemeye yönelik kanunlar yapar, suça ve suçluya müdahale eder. Edebiyat da insanı suça iten nedenlerden yola çıkar; fakat hukuktan farklı olarak insanı yargılamak yerine onu anlamaya çalışır.
“Edebiyat ve hukuk” edebiyat ile hukuk açısından kazanımları olan biralandır. Edebiyat, hukukçuların çalışmalarına nasıl yardımcı olabilir? Kurgudan elde edilen bilgiler hukukta nasıl kullanılır? Edebiyat hukuktan nasıl beslenir? Hukuki konular edebiyatta nasıl yer alır gibi soruların cevapları edebiyat hukuk ilişkisini ortaya koyar. Hukuk, kültürel içeriklerin yanı sıra güç bağlantılarını da yansıtan dilsel ve sosyal bir fenomen olarak kelimelerde saklıdır ve kelimelerle yeniden inşa edilir. Hukuk kurallarının nasıl yazıldığı, toplumun bunları nasıl anladığı ve bu kelimelerin arkasında nelerin saklı olduğu hususları önemlidir.
Hukukçu tarafından verilen bir karar toplum nezdinde ikna edici, vicdanları rahatlatıcı, şüpheleri giderici ve işlevsel olmalıdır. Hukuk eğitiminde edebiyattan istifade edilmesinin, doğru ve vicdani kararlar alınmasında etkili olacağı noktasında fikir birliği bulunmaktadır. Yargıçlar karar verirken kullanacakları prosedür ve teknikleri edebî kurgudan türetebilirler. Buna ek olarak edebiyat, bir metni algılama ve muhakeme etme yeteneğini artırır ve hukuki metinleri yorumlama melekesini geliştirir.
Suç, ceza, adalet, eşitsizlik, işkence, vicdan edebiyat ve hukukun ortak konularıdır. Dünya edebiyatında “klasik”unvanına sahip eserler daha çok hukukun alanına giren suç ve cezadan hareketle kaleme alınmıştır: Sefiller, Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler, Dava, Fareler ve İnsanlarakla ilk gelen eserlerdir. Edebî eserlere konu olan hukukikonular ve hukuksuzluklar, yargı mensuplarına yönelik eleştiriler, toplumda hukuksuzluklara karşı kamuoyu oluşmasına zemin hazırlar. Bu yönüyle edebîeserler, hem hukuktan beslenmesi hem de hukukçulara kılavuzluk rolüyle önemli bir işleve sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Disiplinlerarasılık, Karşılaştırmalı Edebiyat, Edebiyat ve Hukuk İlişkisi.

Kaynakça

• Cardozo, B. N. (1939), “Law and Literature”, Yale Law Journal, Vol. 48, No. 3, 1939 p. 489-507.
• Cormack, B. (August 2003), “Practicing Law and Literature in Early Modern Studies”, The University of Chicago, Modern Philology, Vol. 101, No. 1, p. 79-91.
• Demir, G. Y. (Kasım-Aralık 2015), “Edebî Bir Tür Olarak Hukuk, Hukuk Kuramı”, C. 2, S. 6, ss. 45-51. (İlk yayımı: Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi Kitap 19, İstanbul: İstanbul Barosu Yay. s. 230-237)
• “Droit et Littérature: Les deux faces du miroir”, (2017), entretien avec François Ost, par Dieter Axt, Anamorphosis-Revista Internacional de Direito e Literatura, V. 3, n. 1, p. 249-264.
• Duong, W. N. (2005), “Law is Law and Art is Art and Shall the Two Ever Meet?, Law and Literature: The Comparative Creative Processes”, Southern California Interdisciplinary Law Journal, Vol. 15: 1, p. 1-42.
• Duplat, C. (2011), “Droit et liérature: des liaisons dangereuses?” , Bulletin des bibliothèques de France (BBF), n°5, p. 112-113.
• Gözler, K. (2017). Hukuka Giriş, 14. bs., Bursa: Ekin Yayınları.
• Heald, P. J. (May 2009), “The Death of Law and Literature: An Optimistic Eulogy”, The Comparatist, University of North Carolina Press, Vol. 33, p. 20-28.
• Hursh, J. (14 June 2013), “A Historical Reassessment of the Law and Literature Movement in the United States”, Graat on-line issue, p. 4-31.
• Nagy, T. (2012), “Law, Literature and Intertextuality”, Acta Juridica Hungarica, 53, No 1, p. 62–71.
• Ost, F. (2015), “Droit et littérature: variété d’un champ, fécondité d’une approche”, 49 RJTUM 3, p. 3-33.
• Ségur, P. (2017), “Droit et littérature. Éléments pour la recherche”, Revue Droit & Littérature, vol. 1, no. 1, p. 107-123.
• Škop, M. (2015), “Law and Literature a Meaningful Connection”, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna, Tom IV, Numer 1, p. 6-20.
• Stern, S. (2014), “Literature and Law”, The Oxford Handbook of Criminal Law, Ed. by Markus D. Dubber and Tatjana Hörnle, Oxford Handbooks, Oxford University Press, p. 111-130.
• Thompson, N. (2012), Follow the Reader Literature’s Influence on the Law and Legal Actors, A dissertation submitted in partial fulfilment of the degree of Bachelor of Laws (with Honours) at the University of Otago.
• Tomain, J. P. (2016), “Introduction to Law in Literature and Philosophy”, Faculty Articles and Other Publications.
• Weisberg, R. (Autumn 2016), “What Remains Real About the Law and Literature Movement ?: A Global Appraisal”, Journal of Legal Education, Volume 66, Number 1, p. 37-43.
• White, J. B. (1985), “The Legal Imagination”, University of Chicago Press, United States of America, Musante, above n 5, at 858-860.
• Wigmore, J. H. (1907-1908), “A List of Legal Novels”, Illinois Law Review, Vol. 2, No. 9, p. 574-593.