Yakup Kadri Karaosmanoğlu’s Ankara: A Socio-Economic Analysis

Yıl 2025, Sayı: 31, 81 - 98

Engin Çağman

Öz

The article includes a socio-economic analysis of the novel Ankara by the literary figure, politician, and diplomat Yakup Kadri Karaosmanoğlu in the context of its setting, heroes, and the interrelationships of social classes. Ankara, published in 1934, consists of three parts. Yakup Kadri describes the changing Ankara of the three periods in question, sometimes through his heroes and sometimes as the narrator himself. In the first part, Ankara is a poor but almost blessed city because it was the center of the War of Independence. In the second part, Ankara is a capital that witnessed the corruption of social classes with the military and civil bureaucracy that could not internalize the Republic revolutions. In the last part, Ankara is the symbol of a developed and prosperous Turkey in every respect, where the ideals of the Republic have spread to large masses of people. In the novel, Yakup Kadri focuses on the changing Ankara as well as the national struggle and the ideology of the Republic and examines the social classes represented by the novel’s characters and their interaction with the capital, Ankara. The fact that Yakup Kadri was a living witness of the period in question and held high-level positions in the state makes his work more valuable. On the other hand, the author, one of the leading figures of the Kadro movement, reflected his economic and political views in his work. Especially in the third part of the novel, it is possible to see his thoughts and idealism on these issues.

Anahtar Kelimeler

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ankara, Kadro Movement, National Struggle

Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Ankara’sı: Sosyo-ekonomik Bir Analiz

Öz

Makale, edebiyatçı, siyasetçi ve diplomat Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara adlı romanının mekânı, kahramanları ve toplumsal sınıflarının karşılıklı ilişkileri bağlamında sosyo-ekonomik açıdan analizini içermektedir. 1934 yılında basılan eser üç bölümden oluşmaktadır. Yakup Kadri bazen kahramanları vasıtasıyla bazen de bizatihi anlatıcı olarak söz konusu üç dönemin değişen Ankara’sını tasvir etmektedir. Birinci bölümde Ankara, yoksul fakat İstiklal Harbi’nin merkezi olması hasebiyle adeta kutsanan bir mekân iken ikinci bölümde Cumhuriyet devrimlerini içselleştiremeyen askeri ve sivil bürokrasi ile sosyal sınıfların yozlaşmasına sahne olan bir başkenttir. Üçüncü ve son bölüm ise Cumhuriyet ideallerinin geniş halk kitlelerine yayıldığı, her bakımdan gelişmiş ve müreffeh bir Türkiye’nin sembolü olan Ankara’dır. Yazar ilk iki bölümde realist bir tutum sergilerken üçüncü bölümde ütopyasını yansıtmaktadır.
Yakup Kadri romanda değişen Ankara’nın yanı sıra milli mücadeleyi ve Cumhuriyet ideolojisini merkeze alarak roman karakterlerinin şahsında temsil ettikleri sosyal sınıfları ve onların başkent Ankara ile karşılıklı etkileşimini irdelemektedir. Yakup Kadri’nin, dönemin canlı tanığı olması ve devlette üst düzey görevlerde bulunmuş olması eserini daha değerli kılmaktadır. Öte yandan Kadro hareketinin önde gelen simalarından olan yazar, iktisadi ve siyasi görüşlerini eserine aksettirmiştir. Bu hususlara dair düşüncelerini ve idealizmini özellikle romanın üçüncü bölümünde görebilmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ankara, Kadro Hareketi, Milli Mücadele, Sosyo-ekonomi.

Kaynakça

• Baş, Yener . (2005/2). “Bir (Kentsel) Ütopya Olarak Ankara Romanı”. METU JFA. 79-98.
• Çelik, S. Dilek Yalçın. (2014). “Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara Romanı Bağlamında Kemalist İdeoloji ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Bir Başkent İnşası”. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2 (1). 93-107.
• Demirci, Fatih. (2006). “Kadro Hareketi ve Kadrocular”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 15. 35-53.
• Dinçer, Güven. (2017). “Cumhuriyet Döneminde Ankara’da Kurulan Toplumsal Yaşam Alanları”. Ankara Araştırmaları Dergisi. 5 (2). 321-345.
• Dirlikyapan, Murat Devrim. (2014). “Kadro Hareketi ve Bir Kadro Kitabı Olarak Ankara”. Erdem. Sayı 66. 53-70.
• Dumanoğulları, Sevil Özçalık. (2020). “Cumhuriyet’e Mekân Yaratmak: İstanbul-Ankara İkiliğinin Kiralık Konak ve Ankara Romanlarına Yansıması”. Mukaddime. 11 (2). 294-316.
• Enginün, İnci. (1992. Mukayeseli Edebiyat. İstanbul. Dergâh Yayınları.
• Ergün, Elif. (2014). Foucoult’da İktidar-Mekân İlişkisi ve Üç Ankara Romanı Üzerinden Çözümlenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ertan, Temuçin Faik. (1994). Kadrocular ve Kadro Hareketi. Ankara. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. (1987). Ankara. 7. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. (1964). Zoraki Diplomat. 3. Baskı. İstanbul. İletişim Yayınları.
• Polat, Nazım H. (2001). Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. (Cilt 24, s.465-468). İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı.
• Sunar, Lütfi. (2004). “Kadro Dergisi/Hareketi ve Etkileri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD). Cilt 2. Sayı 1. 511-526.
• Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. (2003). Bir Cumhuriyet Öyküsü-Kadrocuları ve Kadro’yu Anlamak. İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tiken, Servet. (2013). “Zaman ve Mekân Birlikteliği Açısından Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara Romanı Üzerine Bir İnceleme”. Turkish Studies. Volume 8/13. 1551-1560.
• Varel, Anıl. (2018). “Yakup Kadri’nin Yaban ve Ankara Romanlarında Kadrocu Tezlerin İzleri”. Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt XI. Sayı 1. 2-30.
• Yılmaz, Ayfer. (2019). “Yakup Kadrinin Ankara Romanında Cumhuriyet Kadınının Doğuşu”. AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD). Sayı 1. 11-19.
• Yılmaz, Nusret. (2018). “Yaban İle Ankara Romanları Arasında Diyalojik Bir Okuma”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Yıl 6. Sayı 69. 269-279.
• Yalçınkaya, Ayhan. (2004). eğer’den meğer’e Ütopya Karşısında Türk Romanı. Ankara. Phoenix.
• Yumuşak, Fatma Bilgen. (2016). “Ankara Romanında Kimlik Bunalımı”. Çankırı Kara Tekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7 (1). 639-652.
• Yücesoy, Fikriye. (2021). “Kaya, Buzdan Şehir Maketi ve Ev: Selma’nın Ankara’sı Walter Benjamin Üzerinden Ankara Romanı Analizi”. Fe Dergi. 14/2. 1-12.