Diller Arası Metafor: Ece Ayhan’ın ‘‘Fayton’’ Şiirinin İngilizce Çevirilerinin Karşılaştırmalı Bir İncelemesi

Yıl 2025, Sayı: 32, 355 - 373, 21.10.2025

Eda Yıldız

https://doi.org/10.30767/diledeara.1680473

Öz

1950’li ve 1960’lı yıllarda Türk şiiri, İkinci Yeni ile birlikte önemli değişimler yaşamış; bu akım, şiirsel yapıda değişikliklere yol açmış ve yenilikçi dil kullanımı, varoluşa dair sorgulayıcı bakışı ve Modernizm’e karşı eleştirel duruşu sayesinde modern Türk şiirinde özgün bir duyarlılık yaratmıştır. İkinci Yeni’nin önde gelen şairlerinden biri olan Ece Ayhan, yenilikçi ve çoğu zaman anlaşılması güç metafor kullanımıyla tanınmaktadır. Bu çalışma, Ece Ayhan’ın ‘‘Fayton’’ şiirinin İngilizce çevirilerinin karşılaştırmalı bir analizi aracılığıyla metaforun dilsel ve kültürel sınırlar ötesine çevrilmesinin zorluklarını araştırmaktadır. George Lakoff ve Mark Johnson (1980), metafor araştırmalarını bilişsel bir bakış açısıyla yeniden tanımlamış ve metaforun yalnızca retorik ya da üslupsal bir araç olarak değil, kavramsallaştırmanın temel bir mekanizması olarak ele alınması gerektiğini öne sürmüşlerdir. Şair-çevirmenler George Messo ve Murat Nemet-Nejat tarafından oluşturulan iki erek metin incelenerek, kaynak metindeki metaforlar ve bunların erek metindeki karşılıkları, Lakoff ve Johnson’ın (1980) Kavramsal Metafor Kuramı (CMT), ve Newmark’ın (1981) çeviri stratejilerine ilişkin pratik sınıflandırmasını birleştiren çok katmanlı bir analitik çerçeve aracılığıyla incelenmiştir. Bu çalışma, Kavramsal Metafor Kuramı’nı (CMT) Newmark’ın yöntemsel yaklaşımıyla bütünleştirerek metafor aktarımına çok boyutlu bir analiz sunmakta; Ayhan'ın eserindeki kültürel olarak yerleşik ve şiirsel yoğunluğu yüksek metaforların çevrilmesindeki zorluklara dikkat çekmekte ve edebi çeviri ile avangart şiirin kültürlerarası dolaşımı üzerine yürütülen daha geniş tartışmalara katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fayton , Ece Ayhan , İkinci Yeni Şiiri , Kavramsal Metafor Kuramı , Newmark , Şiir Çevirisi

Metaphor across Languages: A Comparative Study of English Translations of Ece Ayhan’s ‘‘Phaeton’’

Öz

Turkish poetry experienced significant changes in the 1950s and 1960s with the Second New (İkinci Yeni), which brought about alterations in poetic structure and created a unique sensibility in modern Turkish poetry through its innovative use of language, inquisitive perspective on existence, and critical stance toward Modernism. Ece Ayhan, one of the leading poets of the Second New, is renowned for his innovative and often challenging use of metaphor. The present study explores the challenges of translating metaphor across linguistic and cultural boundaries through a comparative analysis of English translations of Ece Ayhan’s poem ‘‘Phaeton’’ (Fayton). George Lakoff and Mark Johnson (1980) redefined the study of metaphor from a cognitive perspective, proposing that metaphor should not be regarded solely as a rhetorical or stylistic device, but rather as a fundamental mechanism of conceptualization. By examining two target texts created by the poet-translators George Messo and Murat Nemet-Nejat, the metaphors in the source text and their equivalents in the target texts are examined through a multi-layered analytical framework combining Lakoff and Johnson’s (1980) Conceptual Metaphor Theory (CMT), and Newmark’s (1981) practical taxonomy of translation strategies. This study offers a multidimensional analysis of metaphor transfer by integrating Conceptual Metaphor Theory (CMT) with Newmark’s procedural approach, highlighting the challenges of translating culturally embedded and poetically dense metaphors in Ayhan’s work, and contributing to broader discussions on literary translation, and the cross-cultural movement of avant-garde poetry.

Anahtar Kelimeler

Phaeton , Ece Ayhan , Second New Poetry , Conceptual Metaphor Theory , Newmark , Poetry Translation

Kaynakça

• Akkanat, C. (2012). Gelenek ve İkinci Yeni Şiiri. İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık.
• Ayçelik, Z. (2022). ‘‘Ece Ayhan’ın Biyografisinin Eserlerine Yansıması’’. Hars Akademi. 5(2), 489-500.
• Ayhan, E. (1993). Şiirin Bir Altın Çağı. İstanbul: YKY.
• Ayhan, E. (1998). Sivil Denemeler Kara. İstanbul: YKY.
• Ayhan, E. (2022). Bütün Yort Savul’lar 1954-1997 Toplu Şiirler. İstanbul: YKY.
• Bassnett, S. (1998). The Translation Turn in Culture Studies. In Bassnett, S. and Lefevere, A. (Eds.), Construction Cultures (pp. 123-140). Multi Lingual Matters Ltd.
• Guldin, R. (2015). Translation as Metaphor. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315753638
• Işıldak, S. (2008). ‘‘Yaratmada İlk Adım: İmge ve İmgelem’’. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitim Dergisi. C.2, S.1, 65.
• Jakobson, R. (1959). On Linguistic Aspects of Translation. In Brower, R. (Ed.), On Translation (pp. 232-239). Harvard University Press.
• Kara, Ö. T. (2013). ‘‘Türkçenin Kuralları Dışına Çıkan Bir Topluluk: İkinci Yeniciler’’. Journal History School. 6. 451-451. 10.14225/Joh299.
• Koçak, O. (1997). Ece Ayhan Şiirinde Dil ve Bağlam. İstanbul: Ludingirra.
• Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Kul, E. (2007). Ece Ayhan’ın Şiirleri Üzerine Bir Araştırma, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphor We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (2003). Metaphor We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
• Lakoff, G., & Turner, Mark. (1989). More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: University of Chicago Press.
• Lefevere, A. (1975). Translating poetry: seven strategies and a blueprint. Van Gorcum.
• Messo, G., Ayhan, E., Berk, I., Cansever, E., Cemal Süreya, & Uyar, T. (2009). İkinci Yeni : The Turkish Avant-garde. Shearsman Books.
• Nemet-Nejat, M. (2004). Eda: An Anthology of Contemporary Turkish Poetry. The United States of America: Talisman House.
• Newmark, P. (1981). Approaches to Translation. Oxford: Pergamon Press.
• Nørgaard, N., Busse, B., & Montoro, R. (2010). Key Terms in Stylistics. Bloomsbury Academic.
• Paz, O. (1971). Translation: Literature and letters. In Schulte, R. and Biguenet, J. (Eds.), Theories of Translation: An Anthology of Essays from Dryden to Derrida (pp. 152–162). University of Chicago Press.
• Reynolds, M. (2011). The Poetry of Translation. Oxford University Press.
• Ritchie, D. (2013). Metaphor: Key Topics in Semantics and Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Wade, S. (2011). The Second New. American Book Review. 32(2), 28. https://dx.doi.org/10.1353/abr.2011.0018.
• Weissbort, D. (1989). Translating Poetry: The Double Labyrinth. Basingstoke: Palgrave Macmillan.