Ataerkil Bakış Açısının Hegemonik Söylemle Meşrulaştırılması Kadın Olduğumu Unuttum Adlı Roman Örneği

Yıl 2025, Sayı: 32, 407 - 416, 21.10.2025

Asiye Çelenlioğlu

https://doi.org/10.30767/diledeara.1713944

Öz

Mısır’da moderniteyle başlayan roman sanatı bir yandan toplumsal yapıyı betimlerken diğer yandan toplumu yapılandırma görevi üstlenmiştir. İlk dönem Mısır romanı kadının eğitim ve eş seçimi gibi birinci dönem Feminist hareketin savunduğu hakları konu edinirken bunu erkeğin konforunu sağlayan çerçevede tutmuş, ilerleyen yıllarda kamusal alanda varlık göstermesinden rahatsız olduğunda kadının bu hakkından feragat etmesi için hegemonik söyleme başvurmuştur. Hâkimiyetin meşrulaşması olarak ifade edilebilecek bu söylem, ikinci dönem roman yazarları arasında sayılan İhsân Abdulkuddûs’un eserlerinde oldukça bariz görülmektedir. Kadının ancak evlenerek statü kazanacağı, çalışan kadının mutlu olamayacağı ve boşanmanın kadına getirdiği ağır yük gibi pek çok konuda ataerkil bakış açısını hegemonik söylemle meşrulaştırmaya çalışan yazar, bütün bunları özgürlükçü tutumu altına gizlenerek yapmıştır. Savunduğu fikirleri kadın karakterlere söyleterek erkek hâkimiyetini rızaya dönüştürmek için kullandığı bu yöntemle yazarın amacına ulaştığı söylenebilir. Söz konusu çalışma İhsân Abdulkuddûs’un ve Nesiytu ennî İmrae (Ve kadın olduğumu Unuttum; 1977) adlı eserinde yer alan hegemonik söyleme işaret etmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

İhsân Abdulkuddûs , Hegemonya , Kadınlık Rolleri , Mısır , Roman

The Legitimization of Patriarchal Perspective through Hegemonic Discourse: An Example from the Novel 'I Forgot I Was a Woman'

Öz

The art of the novel, which began with modernity in Egypt, has undertaken the task of structuring society while simultaneously depicting the social structure. The first period of Egyptian novels addressed the rights advocated by the first wave of the feminist movement, such as women's education and choice of partners, while keeping this within the framework that provides comfort for men. In the following years, when the public presence of women became troubling, it resorted to hegemonic discourse to persuade women to relinquish this right. This discourse, which can be expressed as the legitimization of dominance, is quite evident in the works of Ihsân Abd’el Quddous, considered among the writers of the second period. The author, attempting to legitimize patriarchal viewpoints through hegemonic discourse on many subjects, such as the belief that a woman can only gain status by getting married, that a working woman cannot be happy, and the heavy burden that divorce brings to women, has concealed all of this under a libertarian attitude. It can be said that by using this method, which transforms male dominance into consent by having female characters express the ideas he supports, he achieved his objective. This study aims to point out the hegemonic discourse present in the Ihsan Abd’el Quddous 's work titled Ve Nesiytu ennî İmrae (And I Forgot That I Was a Woman;1977). Ihsan Abd’el Quddous, Hegemony, Womanhood Roles, Egypt, Novel.

Anahtar Kelimeler

Ihsan Abd'el Qouddous , Hegemony , Womanhood , Egypt , Novel

Kaynakça

• Abdulkuddûs, İ. (1980). Eyyâmu Şebâbî. Kahire: el- Mektebu’l- Mısrıyyi’l- Hadîs.
• Abdulkuddûs, İ. (1982). Yetezekker. Kahire: Emânî Ebu’l- Futûhî el- Heyetu’l- Mısrıyyetu’l- Ammeti li’l- Kitâb.
• Abdulkuddûs İ. (1997). Eyne ʿUmrî, Dâru Aḫbâri’l-Yevm, Kâhire.
• Abdulkuddûs, İ. (1999a). Ene Hurra, Kahire: Dâru Aḫbâri’l-Yevm.
• Abdulkuddûs, İ. (1999b). Râihatu’l- Verd ve Unûfun Lâ Teşummu. Kahire: Merkezu’l- Ehrâm li’t-Tercüme ve’n-Neşr.
• Abdulkuddûs İ. (2009). Dâru Kıtâi’s-Sekâfeti, ve Nesiytu ennî İmrae, Kahire.
• Abdullah, A. (1955). Gusnû’z-Zeytûn. Ḳahire: Mektebetu’l-Mıs̱r
• Altay, S. ve Sultana, A. (2019). “Ataerkillik ve Kadının İkincilliği; Kuramsal Bir Analiz”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, C. 11, S. 1 (23), Nisan, 417-427.
• Akpınar B. (2015). Ibsen’in Sıradışı Kadınları, İstanbul: April Yayıncılık.
• Bora A. (2010). “Hatırlananlar ve Unutulanlar: İslam Coğrafyasında Modernleşme ve Kadın Hareketleri”, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, s. 53, s. 51-66.
• Canatan K. (2011). “Sosyolojik Kuramda İnsan ve İnsan-Toplum İlişkileri”, Eskiyeni, S. 20, Şubat, 7-18.
• Çelenlioğlu A. (2017a). “Abdurrahman eş-Şarkavi’nin Romanlarında Toplumsal Eleştiri”, Nüsha, Aralık, 107-126.
• Çelenlioğlu A. (2017b). “Necîp Mahfûz’un Üçlemesinde Eleştirel Gerçeklik”, Şarkiyât İlmi Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 1, Nisan, 1-21.
• Çelenlioğlu A. (2021a). “Mısır Romanının Yapı Taşlarından Biri Olan İbrâhîm El-Kâtib Adlı Esere Eleştirel Bir Bakış”, Joshas, C. 7, S. 46, 2239-2245.
• Çelenlioğlu A. (2021b). “Mahmûd Tâhir Lâşîn’in Havvâ Bilâ Âdem Romanına Yapısal ve Toplumsal Zeminde Eleştirel Bir Bakış”, Social Siciences Studies, S. 91, 5303-5310.
• Çinkılıç R. (2015). “İhsân Abdu’l-Kuddûs’un Hayatı, Eserleri ve Edebî Kişiliği”, Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi (TİDSAD), S. 2, 167-223.
• Çakmak D. (2007). “Fransız Devrimi’nde Kadın: Eksik Yurttaş”, Ege Akademik Bakış, C. 7, S. 2, 727-745.
• Dural A. B. (2012). “Antonio Gramsci ve Hegemonya”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 11, S. 39, Nisan, 309-321.
• El- Hakîm T. (1944). Ribâtu’l Mukaddes. El- Heyetu’l-Mısriyye El-Amme Li’l- Kitap, Kahire: El- Silsile.
• Fidan T. (2017). “Tahakküm Metaforu: Tahakküm Araçları Olarak Eğitim Örgütleri”, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, Haziran, 623-639.
• Kandiyoti D. (2013). Cariyeler Bacılar Yurttaşlar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Lâşîn, M. T. (1934). Havvâ Bilâ Âdem. Mısır: Matbaatu’l-İtimat.
• Yalçın H. (2021). “Karl Marx ve Michel Foucault’da İktidar, Özgürlük ve Mücadele Kavramları: Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Esam Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 2, S. 1, Nisan, 89-108.
• Yaraman A. (2009). “Modern Ataerkil Toplumsallaşma: “Erkeksi”, “Erkekçi” Kadınlar”, Uluslarası Multidisipliner Kadın Kongresi, Ed. Çoban Döşkaya, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.