Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Multilingual policy and multilingual education in Kyrgyzstan after independence

Yıl 2025, Sayı: 32, 417 - 430, 21.10.2025

Mehmet Uzman

https://doi.org/10.30767/diledeara.1759005

Öz

19. yüzyılda dünyayı sarsan siyasi olaylardan biri de Sovyetler Birliği’nin kurulması ve dağılmasıydı (1922-1991). Bu devasa birliğin dağılmasının ardından Rusya Federasyonuyla birlikte 14 yeni devlet ortaya çıktı. Bu cumhuriyetlerden 5’i Türk soylu cumhuriyetlerdir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra kurulan bağımsız cumhuriyetlerdeki en belirgin ortak özelliklerden biri de yaklaşık yetmiş yıl devam eden ekonomik ve kültürel oluşumun, diğer bir ifadeyle Rus kültürü ve Komunist felsefenin tamamıyla reddiydi. Çünkü Rus kültürü bu halkların kültürel değerlerini önemsizleştirmiş, Komunist felsefe, diğer bir ifadeyle Komunist üretim-tüketim modeli de fakir kalmalarına sebep olmuştu. Bu yüzden hepsi hemen serbest pazar ekonomisine geçti ve kendi kültürel değerleri çerçevesinde milli devletlerini yeniden kurmaya giriştiler. Bu yeni cumhuriyetlerdeki milliyetçilikler dil temelinde inşa edildi. Bunun en önemli sebebi ise gerek Çarlık zamanında gerekse Sovyetler Birliği döneminde uygulanan milletler politikasının merkezinde yerel dillerin bulunmasıydı.

Bu makale, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Kırgızistan'da dil politikasının tek dillilikten çok dilliliğe doğru evrilme sürecini sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyzstan language policy language education bi and multilingual policy.

Kaynakça

  • Akhminov, H. F., (1989), The Soviet intelligentsia, in Rywkin, M. (Ed.), pp. 64-87.
  • Allworth, E. (ed.), (1971), Soviet nationality problems, Columbia Univ. press.
  • Azrael, J.R. ( Ed.), (1978), Soviet nationality policies and practices, New York: Praeger.
  • Alpatov, V. M., (2000), 150 Языков и Политика: 1917-2000. Социолингвистические Проблемы СССР и Постсоветского Пространства., Kraf press., Moskova.
  • Bilim, Ob Osnovnykh Napravleniyakh: Natsional'noy obrazovatel'noy programmy "Bilim", http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/46439 seen: 20.09.2023.
  • Bremmer I.and R. Taras (Ed.), (1997), New States New Politics: Building the Post-Soviet Nations, Cambridge University press.
  • Bruchis, M., (1984), The Effect of the USSR’s Language Policy on the National Languages of Its Turkic Population, in Ro’i, p. 129-47.
  • Dzhusupbekov, A. K. & N. A. Omuraliev, (2012), Upravlenie Etnicheskim Mnogoobraziem i Mezhetnicheskimi Otnosheniyami, Uchebnoe Posobie, Bishkek. https://centralasia.hss.de/fileadmin/migration/downloads/lehrbuch_31.pdf seen: 28.07.2025.
  • Decree, (2011), O Kompleksnykh Merakh po Realizatsii Norm Zakona Kyrgyzskoy Respubliki "O Gosudarstvennom Yazyke Kyrgyzskoy Respubliki", Normativnye Akty Kyrgyzkoy Respubliki, 27 June 2011, no: 26, pp. 15-16.
  • Entsiklopediya, Entsiklopediya Kyrgyzkaya SSR, Энциклопедия Киргизская ССР, seen: 19.09.2023.
  • Esengulov, N. J, (2008), Materialı Diskussii, in Nuzhen, pp. 85-87.
  • Fasold, R., (1990), The Sociolinguistics of Society, Basil Blackwell press.
  • Fishman, J. A., (1997), Reversing Language Shift, Multilingual Matters press.
  • Fierman, W., (1991), Language Planning and National Development: The Uzbek Experience, The Hague: Mouton, Berlin-New York.
  • Gazitter, https://www.gezitter.org/politic/20317_est_li_neobhodimost_v_provedenii_obscherespublikanskogo_testirovaniya_na_uzbekskom_yazyike/ seen: 28.09.2023.
  • Grenoble, L.A., (2003), Language Policy in the Soviet Union, Kluwer Academic press.
  • Grenoble, L. A. and L. J. Whaley, (2006), Saving Languages: An Introduction to Language Revitalization, Cambridge University press.
  • Huskey, E., (1995), The Politics of Language in Kyrgyzstan, Nationalities Papers 23 (3): pp. 549-572.
  • Huskey, E., (1997), Kyrgyzstan: The Politics of Demographic and Economic Frustration, in Bremmer and Taras (Ed.), pp. 654-680.
  • İbragimova, G. D., (2008), Aktual'nıe Podhodı k Formirovaniyu Russkoyazıçnoy Sredı v Kyrgyzii, in Nuzhen, pp. 68-72.
  • Kohn, H., (1971), Soviet Communism and Nationalism: Three Stages of a Historical Development, in Allworth (Ed.), pp. 44-68.
  • Kontsepsiya, (2009), Kontseptsiya Polikul'turnogo i Mnogoyazichnogo Obrazovaniya v Kyrgyzskoy Respublike, Bişkek.
  • Korth, B., (2005), Language Attitudes towards Kyrgyz and Russian: Discourse, Education and Policy in post-Soviet Kyrgyzstan, Peter Lang press.
  • Kozlov, İ. V., (1982), Hatsionalnosti SSSR: Etnodemograficheskiy Obroz, Moskova.
  • Kyrgyzstan, (2022), Brief Statistical Handbook, National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic, Bishkek. seen 28.07.2025. https://stat.gov.kg/media/publicationarchive/672efdec-dda1-400c-96b4- f0508d24d220.pdf
  • Landau, J. M.-B. and K. Heinkele, (2001), Politics of Language in the Ex-Soviet Muslim States: Azerbaijan, Uzbekistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan and Tajikistan, C. Hurst press.
  • Liddicoat, A., (2019), Language-in-education Policy in the Central Asian Republics of Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, and Uzbekistan, in Anthony J. Liddicoat and Andy Kirkpatrick ( Ed.), pp. 452-470.
  • Liddicoat, A. J. and A. Kirkpatrick (Ed.), (2019), The Routledge International Handbook of Language Education Policy in Asia, Routledge, London.
  • Mambetaliev, A., (2019), A Comparative Study of the Gap Between De-Jure and De-Facto Language Policies: The Case of Kyrgyzstan and Hungary, Journal of Sustainable Multilingualism, No: 15, pp. 48-69. https://ejournals.vdu.lt/index.php/SM/issue/view/196 seen: 28.07.2025.
  • Natsional'nyy statisticheskiy komitet Kyrgyzskoy Respubliki, Obrazovaniye i Nauka v Kyrgyzskoy Respublike, Statisticheskiy sbornik 2018-2022, Bishkek 2023. https://stat.gov.kg/ru/publications/sbornik-obrazovanie-i-nauka-v-kyrgyzskoj-respublike/ seen: 28.07.2025.
  • Nuzhen, (2008), Nuzhen li Russkiy Yazyk Novim Nezavisimim Gosudarstvam?, Materiali Konferentsii, 29 fevralya 2008 goda, Moskva.
  • Obrazovaniye, Zakon Respubliki Kyrgyzstan ob Obrazovanii, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/839 seen: 29.09.2023.
  • Pool, J., (1978), Soviet Language Planning: Goals, Results, Options, in AZRAEL, J.R.( Ed.), Soviet Nationality…, pp. 223-249.
  • Programma, (2014), Natsional’naya Programma Razvitiya Gosudarstvennogo Yazyka i Sovershenstvovaniya Yazykovoy Politiki v Kyrgyzskoy Respublike na 2014-2020 gody, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/63683. seen: 19.07.2023.
  • Ro'i, Y., (Ed.), (1984), The USSR and the Muslim World. George Allen and Unwin press.
  • Rodnevich, B., (1933), Natsionalizatsiya (Korenizatsiya) Apparata, in Natsionalnoe Stroitelstvo v RSFSR, Moscow, pp. 107-121.
  • Roy, O., (2000), Yeni Orta Asya ya da Ulusların İmal Edilişi, Metis yay., çev. M. Moralı.
  • Rywkin, M. (Ed.), (1989), Soviet Society Today, M.E. Sharpe press.
  • Seton-Watson, H., (1977), Nation and Nationalizm, Westview press.
  • Smagulova, J. (2008). Language Policies of Kazakhization and Their Influence on Language Attitudes. The International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 11(3-4), 440-475. http://dx.doi.org/10.1080/13670050802148798
  • Strategiya, (2013-2017), Natsiyonalnaya Strategiya Ustoyçivogo Razvitiya Kırgızskoy Respubliki, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/61542 seen: 29.08.2023.
  • Unesco, (2003), Language Vitality and Endangerment, https://ich.unesco.org/doc/src/00120-EN.pdf, 04.04.2024
  • Ukaz, (2004), O Dal’neyshem Sovershenstvovanii Gosudarstvennoi Politiki po Razvitiu Dvuyazychiya (bilingvizma) i Merakh po Sozdaniyu Neobhodimih Usloviy dlya Effektivnogo Funktsiyonirovaniya Gosudarstvennogo i Ofitsialnogo Yazykov Kyrgyzskoy Respubliki, in Zakon, 2004, pp. 28-31.
  • Ukaz, (2000), O Dopolnytelnykh Merakh po Regulirovaniyu Migratsionnykh Protsessov v Kyrgyzskoy Respublike, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/2289/20?cl=ru-ru seen: 29.09.2023.
  • Ukaz, (1994), O Merah po Regulirovaniyu Migratsionnıh Protsessov v Kyrgyzskoy Respublike, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/47180?cl=ru-ru seen: 29.09.2023.
  • Uzman, M., (2015), Kırgızistan’da Dil Durumu Kırgızcanın İhyası, Familysky press, Taizhong.
  • Yazykovaya, Yazykovaya politika v obrazovanii: Zaprosy obshchestva i perspektivy mnogoyazychnogo obrazovaniya na Yuge Kyrgyzstana, https://soros.kg/wp-content/uploads/2019/08/policy_brief_center_social_integration.pdf seen: 29.09.2023.
  • Zakon, (2000), Ob Ofitsiyalnom Yazyke Kyrgyzskoy Respubliki, Normativnıye Aktı Kyrgyzskoy Respubliki, 26 Sept. 2008, no: 396, pp. 25-27.
  • Zakon, (2001), O Vnesenii İzmeneniy v Stat'yu 5 Konstitutsii Kyrgyzskoy Respubliki http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/944?cl=ru-ru seen: 29.08.2023.
  • Zakon, (2004), O Gosudarstvennom Yazyke Kyrgyzskoy SSR, Biyiktik press, Bişkek.

Multilingual policy and multilingual education in Kyrgyzstan after independence

Yıl 2025, Sayı: 32, 417 - 430, 21.10.2025

Mehmet Uzman

https://doi.org/10.30767/diledeara.1759005

Öz

19. yüzyılda dünyayı sarsan siyasi olaylardan biri de Sovyetler Birliği’nin kurulması ve dağılmasıydı (1922-1991). Bu devasa birliğin dağılmasının ardından Rusya Federasyonuyla birlikte 14 yeni devlet ortaya çıktı. Bu cumhuriyetlerden 5’i Türk soylu cumhuriyetlerdir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra kurulan bağımsız cumhuriyetlerdeki en belirgin ortak özelliklerden biri de yaklaşık yetmiş yıl devam eden ekonomik ve kültürel oluşumun, diğer bir ifadeyle Rus kültürü ve Komunist felsefenin tamamıyla reddiydi. Çünkü Rus kültürü bu halkların kültürel değerlerini önemsizleştirmiş, Komunist felsefe, diğer bir ifadeyle Komunist üretim-tüketim modeli de fakir kalmalarına sebep olmuştu. Bu yüzden hepsi hemen serbest pazar ekonomisine geçti ve kendi kültürel değerleri çerçevesinde milli devletlerini yeniden kurmaya giriştiler. Bu yeni cumhuriyetlerdeki milliyetçilikler dil temelinde inşa edildi. Bunun en önemli sebebi ise gerek Çarlık zamanında gerekse Sovyetler Birliği döneminde uygulanan milletler politikasının merkezinde yerel dillerin bulunmasıydı.

Bu makale, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Kırgızistan'da dil politikasının tek dillilikten çok dilliliğe doğru evrilme sürecini sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyzstan language policy language education bi and multilingual policy.

Kaynakça

  • Akhminov, H. F., (1989), The Soviet intelligentsia, in Rywkin, M. (Ed.), pp. 64-87.
  • Allworth, E. (ed.), (1971), Soviet nationality problems, Columbia Univ. press.
  • Azrael, J.R. ( Ed.), (1978), Soviet nationality policies and practices, New York: Praeger.
  • Alpatov, V. M., (2000), 150 Языков и Политика: 1917-2000. Социолингвистические Проблемы СССР и Постсоветского Пространства., Kraf press., Moskova.
  • Bilim, Ob Osnovnykh Napravleniyakh: Natsional'noy obrazovatel'noy programmy "Bilim", http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ky-kg/46439 seen: 20.09.2023.
  • Bremmer I.and R. Taras (Ed.), (1997), New States New Politics: Building the Post-Soviet Nations, Cambridge University press.
  • Bruchis, M., (1984), The Effect of the USSR’s Language Policy on the National Languages of Its Turkic Population, in Ro’i, p. 129-47.
  • Dzhusupbekov, A. K. & N. A. Omuraliev, (2012), Upravlenie Etnicheskim Mnogoobraziem i Mezhetnicheskimi Otnosheniyami, Uchebnoe Posobie, Bishkek. https://centralasia.hss.de/fileadmin/migration/downloads/lehrbuch_31.pdf seen: 28.07.2025.
  • Decree, (2011), O Kompleksnykh Merakh po Realizatsii Norm Zakona Kyrgyzskoy Respubliki "O Gosudarstvennom Yazyke Kyrgyzskoy Respubliki", Normativnye Akty Kyrgyzkoy Respubliki, 27 June 2011, no: 26, pp. 15-16.
  • Entsiklopediya, Entsiklopediya Kyrgyzkaya SSR, Энциклопедия Киргизская ССР, seen: 19.09.2023.
  • Esengulov, N. J, (2008), Materialı Diskussii, in Nuzhen, pp. 85-87.
  • Fasold, R., (1990), The Sociolinguistics of Society, Basil Blackwell press.
  • Fishman, J. A., (1997), Reversing Language Shift, Multilingual Matters press.
  • Fierman, W., (1991), Language Planning and National Development: The Uzbek Experience, The Hague: Mouton, Berlin-New York.
  • Gazitter, https://www.gezitter.org/politic/20317_est_li_neobhodimost_v_provedenii_obscherespublikanskogo_testirovaniya_na_uzbekskom_yazyike/ seen: 28.09.2023.
  • Grenoble, L.A., (2003), Language Policy in the Soviet Union, Kluwer Academic press.
  • Grenoble, L. A. and L. J. Whaley, (2006), Saving Languages: An Introduction to Language Revitalization, Cambridge University press.
  • Huskey, E., (1995), The Politics of Language in Kyrgyzstan, Nationalities Papers 23 (3): pp. 549-572.
  • Huskey, E., (1997), Kyrgyzstan: The Politics of Demographic and Economic Frustration, in Bremmer and Taras (Ed.), pp. 654-680.
  • İbragimova, G. D., (2008), Aktual'nıe Podhodı k Formirovaniyu Russkoyazıçnoy Sredı v Kyrgyzii, in Nuzhen, pp. 68-72.
  • Kohn, H., (1971), Soviet Communism and Nationalism: Three Stages of a Historical Development, in Allworth (Ed.), pp. 44-68.
  • Kontsepsiya, (2009), Kontseptsiya Polikul'turnogo i Mnogoyazichnogo Obrazovaniya v Kyrgyzskoy Respublike, Bişkek.
  • Korth, B., (2005), Language Attitudes towards Kyrgyz and Russian: Discourse, Education and Policy in post-Soviet Kyrgyzstan, Peter Lang press.
  • Kozlov, İ. V., (1982), Hatsionalnosti SSSR: Etnodemograficheskiy Obroz, Moskova.
  • Kyrgyzstan, (2022), Brief Statistical Handbook, National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic, Bishkek. seen 28.07.2025. https://stat.gov.kg/media/publicationarchive/672efdec-dda1-400c-96b4- f0508d24d220.pdf
  • Landau, J. M.-B. and K. Heinkele, (2001), Politics of Language in the Ex-Soviet Muslim States: Azerbaijan, Uzbekistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan and Tajikistan, C. Hurst press.
  • Liddicoat, A., (2019), Language-in-education Policy in the Central Asian Republics of Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, and Uzbekistan, in Anthony J. Liddicoat and Andy Kirkpatrick ( Ed.), pp. 452-470.
  • Liddicoat, A. J. and A. Kirkpatrick (Ed.), (2019), The Routledge International Handbook of Language Education Policy in Asia, Routledge, London.
  • Mambetaliev, A., (2019), A Comparative Study of the Gap Between De-Jure and De-Facto Language Policies: The Case of Kyrgyzstan and Hungary, Journal of Sustainable Multilingualism, No: 15, pp. 48-69. https://ejournals.vdu.lt/index.php/SM/issue/view/196 seen: 28.07.2025.
  • Natsional'nyy statisticheskiy komitet Kyrgyzskoy Respubliki, Obrazovaniye i Nauka v Kyrgyzskoy Respublike, Statisticheskiy sbornik 2018-2022, Bishkek 2023. https://stat.gov.kg/ru/publications/sbornik-obrazovanie-i-nauka-v-kyrgyzskoj-respublike/ seen: 28.07.2025.
  • Nuzhen, (2008), Nuzhen li Russkiy Yazyk Novim Nezavisimim Gosudarstvam?, Materiali Konferentsii, 29 fevralya 2008 goda, Moskva.
  • Obrazovaniye, Zakon Respubliki Kyrgyzstan ob Obrazovanii, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/839 seen: 29.09.2023.
  • Pool, J., (1978), Soviet Language Planning: Goals, Results, Options, in AZRAEL, J.R.( Ed.), Soviet Nationality…, pp. 223-249.
  • Programma, (2014), Natsional’naya Programma Razvitiya Gosudarstvennogo Yazyka i Sovershenstvovaniya Yazykovoy Politiki v Kyrgyzskoy Respublike na 2014-2020 gody, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/63683. seen: 19.07.2023.
  • Ro'i, Y., (Ed.), (1984), The USSR and the Muslim World. George Allen and Unwin press.
  • Rodnevich, B., (1933), Natsionalizatsiya (Korenizatsiya) Apparata, in Natsionalnoe Stroitelstvo v RSFSR, Moscow, pp. 107-121.
  • Roy, O., (2000), Yeni Orta Asya ya da Ulusların İmal Edilişi, Metis yay., çev. M. Moralı.
  • Rywkin, M. (Ed.), (1989), Soviet Society Today, M.E. Sharpe press.
  • Seton-Watson, H., (1977), Nation and Nationalizm, Westview press.
  • Smagulova, J. (2008). Language Policies of Kazakhization and Their Influence on Language Attitudes. The International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 11(3-4), 440-475. http://dx.doi.org/10.1080/13670050802148798
  • Strategiya, (2013-2017), Natsiyonalnaya Strategiya Ustoyçivogo Razvitiya Kırgızskoy Respubliki, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/61542 seen: 29.08.2023.
  • Unesco, (2003), Language Vitality and Endangerment, https://ich.unesco.org/doc/src/00120-EN.pdf, 04.04.2024
  • Ukaz, (2004), O Dal’neyshem Sovershenstvovanii Gosudarstvennoi Politiki po Razvitiu Dvuyazychiya (bilingvizma) i Merakh po Sozdaniyu Neobhodimih Usloviy dlya Effektivnogo Funktsiyonirovaniya Gosudarstvennogo i Ofitsialnogo Yazykov Kyrgyzskoy Respubliki, in Zakon, 2004, pp. 28-31.
  • Ukaz, (2000), O Dopolnytelnykh Merakh po Regulirovaniyu Migratsionnykh Protsessov v Kyrgyzskoy Respublike, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/2289/20?cl=ru-ru seen: 29.09.2023.
  • Ukaz, (1994), O Merah po Regulirovaniyu Migratsionnıh Protsessov v Kyrgyzskoy Respublike, http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/47180?cl=ru-ru seen: 29.09.2023.
  • Uzman, M., (2015), Kırgızistan’da Dil Durumu Kırgızcanın İhyası, Familysky press, Taizhong.
  • Yazykovaya, Yazykovaya politika v obrazovanii: Zaprosy obshchestva i perspektivy mnogoyazychnogo obrazovaniya na Yuge Kyrgyzstana, https://soros.kg/wp-content/uploads/2019/08/policy_brief_center_social_integration.pdf seen: 29.09.2023.
  • Zakon, (2000), Ob Ofitsiyalnom Yazyke Kyrgyzskoy Respubliki, Normativnıye Aktı Kyrgyzskoy Respubliki, 26 Sept. 2008, no: 396, pp. 25-27.
  • Zakon, (2001), O Vnesenii İzmeneniy v Stat'yu 5 Konstitutsii Kyrgyzskoy Respubliki http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/944?cl=ru-ru seen: 29.08.2023.
  • Zakon, (2004), O Gosudarstvennom Yazyke Kyrgyzskoy SSR, Biyiktik press, Bişkek.
Toplam 50 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Dil Çalışmaları (Diğer)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Mehmet Uzman 0000-0003-0914-2841

Yayımlanma Tarihi 21 Ekim 2025
Gönderilme Tarihi 5 Ağustos 2025
Kabul Tarihi 15 Ekim 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 32

Kaynak Göster

APA Uzman, M. (2025). Multilingual policy and multilingual education in Kyrgyzstan after independence. Dil ve Edebiyat Araştırmaları(32), 417-430. https://doi.org/10.30767/diledeara.1759005
 Kapak Resmi İndir

Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayrıTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC-ND 4.0) ile lisanslanmıştır.