Kamal Pashazadeh’s I’jaz al-Qur'an (Miraculousness Of Qur’an) Approach in the Context of Risala Fi Taqrir Enne al-Qur’an al-Azim Kalamullah al-Qadim

Yıl 2022, , 228 - 243, 31.12.2022

Eyüp Gür

https://doi.org/10.47145/dinbil.1198060

Öz

The incapacitation power(ijaz) of Qur’an” is a composition formed by the concept “ijaz” (the power to incapacitate), which derives from the same root as "mujiza" (miracle), with the word "Qur'an This compounded concept is used to express that divine discourse cannot be replicated because of its literary contextual mastery and richness of meaning. The incapacitation power of Qur’an, which is used by many different scholarly disciplines, is regarded as a miracle in Kalam in order to confirm that Qur’an is Allah’s discourse and also to prove that the prophethood of the prophet who brought it is real. The proof of prophethood was generally made through miracles. Since the Qur'an was accepted as a mental miracle by theologians, it played a leading role in proving the prophethood of the Prophet Muhammad. Therefore, although there are disputes on the aspects of its inimitability (the incapacitation power to prevent imitation), the view of Qur’an as a miracle is accepted with a consensus. Kamalpashazadeh who is an Ottoman Kalam scholar, directly examined the incapacitation power of Qur’an in his books, I’jaz al-Quran (The incapacitation power of Qur’an) and Kalamullah al-Qadim (Allah’s Primeval Discourse) and made indirect references to the topic in his other risalas (epistles). Various issues of i'jaz are explained in the epistle of Kalamullah al-Qadim (Allah’s Primeval Discourse) , which is the basis of this study; In this way, the tahaddi aspect of the Qur'an(The challenge for nonbelievers to bring a similar work to Qur’an) is emphasized, and it is stated that angels are included in the tahaddi as well as humans and jinn. SayyidSharifal-Jurjaniand Sa'ad al-Din al-Taftazani were the most frequently cited theologians by the author of the epistle

Anahtar Kelimeler

Kalam, Kamalpashazadeh, Miraculousness of Qur’an, Tahaddi, Rhetoric, Style

Risâle fî-Takrîr Enne’l-Kur’âne’l-Azîm Kelâmullâhi’l-Kadîm Bağlamında Kemâlpaşazâde’nin İ’câzü’l-Kur’ân Yaklaşımı

Öz

İ'câzu'l-Kur'ân, "mu'cize" ile aynı kökten türemiş olan "i'caz" kavramının, "Kur'ân" kelimesiyle oluşturduğu bir terkiptir. Kavram, ilâhî kelâmın sahip olduğu lafzındaki edebî üstünlük ve manasındaki zenginlik dolayısıyla benzerinin meydana getirilemeyeceğini ifade etmek için kullanılmaktadır. Birçok ilmi disiplin tarafından kullanılan İ’câzü’l-Kur’ân, kelâmda Kur’ân’ın, Allah kelâmı olduğunu tasdik etmek, onu getiren peygamberin nübüvvetinin gerçek olduğunu ispat etmek gayesine matuf olarak mûcize kapsamında ele alınmaktadır. Nübüvvetin ispatı genel olarak mûcizeler üzerinden yapılmıştır. Kur’ân, kelâmcılar tarafından aklî mûcize kabul edilerek Hz. Muhammed’in nübüvvetini ispat etme noktasında başat rol oynamıştır. Bu nedenle her ne kadar i’câzın vecihleri konusunda ihtilaf vâki olsa da Kur’ân’ın mûciz bir kitap olduğu ittifaklakabul görmüştür.Bir Osmanlı kelâmcısı olan Kemâlpaşazâde, İ’câzü’l-Kur’ân meselesini, İ’câzü’l-Kur’ân ve Kelâmullâhi’l-kadîm isimli eserleriyle doğrudan değerlendirmeye tabi tutmuş,diğer risâleleriyle dekonuya dolaylı olarak atıfta bulunmuştur. Yaptığımız bu çalışmaya esas olan Kelâmullâhi’l-kadîm risalesinde i’câzın çeşitli meseleleri anlatılmış; bu minvalde Kur’ân’ın tehaddî yönü öne çıkarılmış, tehaddîye insanlar ve cinlerin yanında meleklerin de dâhil olduğu ifade edilmiştir. Risâlede müellifin en çok atıfta bulunduğu kelâmcılar Seyyid Şerif Cürcânî ve Sa’düddîn Teftazânî olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Kemâlpaşazâde, İ’câzü’l-Kur’ân, Tehaddî, Belâğat, Üslûb

Kaynakça

• Abdülcebbâr, Kâdî. el-Mügnî fî Ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl. thk. Mahmud Muhammed Kâsım. by.: ed-Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Alper, Ömer Mahir. “16. Yüzyılda Osmanlı Düşüncesi: Kemâlpaşazâde Bağlamında Bazı Mülahazalar”. Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı İlim ve Fikir Dünyası Sempozyumu. ed. Ekrem Demirli vd. 15-20. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2017.
• Âmidî, Seyfüddîn. Gâyetü’l-merâm fî ilmi’l-kelâm. thk. Hasen Mahmud Abdüllatif. Kahire: el-Meclisü’l-A’lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1391/1971.
• Atsız, Nihal. “Kemalpaşa-oğlu’nun Eserleri”. Şarkiyat Mecmuası 6 (1966), 71-112.
• Arpa, Enver. “İ'cazü'l-Kur'an Konusuna Farklı Bir Yaklaşım”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/1 (2002), 81-107.
• Bağdâdî, Abdülkâhir. Usûliddîn. İstanbul: Matbatü’d-Devlete, 1346/1928.
• Bâkıllânî, Ebû Bekir Muhammed b. Tayyip. İ’câzü’l-Kur’ân. thk. Seyyid Ahmet Sakar. Mısır: Dâru’l-Maârif, 1954.
• Beydâvî, Ebû Saîd Abdullah b. Ömer. Envâru’tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman Mar‘aşî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyrb. Nasr. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât,2. Basım, 1422/2001.
• Bulut, Halil İbrahim. Nübüvveti İspat Açısından Hissî Mûcizeler. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. Resâilü Câhız hucecü’n-nübüvve. thk. Ali Ebu Melham. Beyrut: Dâru’l-Hilâl, 2002.
• Cürcânî, Abdülkâhir. Delâilü’l-i’câz. thk. Mahmut Muhammed Şâkir. Kahire: Mektebetü’l-Hânicî, 2009.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhul mevakıf.b.y.: Dâru’t-Tıbâatü’l-Âmira. ts.
• Çınar, Bayram. “Kemâlpaşazâde’in fî hakîkati’l-mûcize Adlı Araştırmasının Sarfe Teorisi ile İlişkili Bir Değerlendirmesi”. Kemâlpaşazâde Felsefe-Din-Edebiyat Araştırmaları. ed. Murat Demirkol vd. Ankara: Fecr Yayınları, 2022.
• Dalkıran, Sayın.İbn-i Kemâl’e Göre Ehl-i Sünnet Düşüncesi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2018.
• Ebussuûd Efendi. Tefsîri Ebissuûd. Beyrut: Dâri İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Hasan Muhammed, Sâbir. Mevrîdi’z-Zam’ân fî ulûmi’l-Kur’ân. Bombay: Dâru’s-Selefiyye 1404/1984.
• Hatîb, Abdulkerim. İ’cazu’l-Kur’an. Beyrut: Darü’l-Fikri’l-Arabî, 1974.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb. “İ’câzü’l-Kur’ân”. Selâsü Resâil fî İ’câzi’l-Kur’ân er-Rummânî ve’l-Hattâbî ve Abdülkâhir el-Cürcânî. thk.Halfullâh Ahmed–Muhammed Zeğlûl Selâm. Mekke: Dâru’l-Maârif, ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. ÖmerAbdüsselâm Tedmurî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l-Arabiyye, 1410/1990.
• Kattân, Mennâ’. Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetü’l-Vehbete, ts.
• Kemâlpaşazâde, Şemseddîn Ahmed. “Risâle fî-takrîr enne’l-Kur’âne’l-Azîm kelâmullâhi’l-kadîm”. Mecmûu resâili’l-allâme Kemâlpaşazâde Paşa. thk. Hamza el-Bekrî.İstanbul: Dârul-Lübâb, 2018.
• “Risâle fî beyân mes’eleti halkı’l-Kur’ân”. Mecmûu resâili’l-allâme Kemâlpaşazâde Paşa. thk. Hamza el-Bekrî. İstanbul: Dârul-Lübâb, 2018.
• İ’câzül’Kur’ân.thk. Âdil Gıryânî. PDF: y.y, ts.https://www.alukah.net/library/0/147246/
• “Fî hakîkati’l-mûcize ve delâletihâalâ sıdkı men iddea’n-nübüvve”.Resâilü Kemâlpaşazâde. nşr. Ahmed Cevdet Paşa. İstanbul: İkdam Matbaası, 1316.
• “Risâle fî kıdemi’l-Kur’ân Kelâmullâh”.ResâilüKemâlpaşazâde. nşr. Ahmed Cevdet Paşa. İstanbul: İkdam Matbaası, 1316.
• Risâle fî kıdemi’l-Kur’ân Kelâmullâh.İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli, 2500, 11b-14a.
• Itr, Hüseyin Ziyâeddîn. Nübüvveti Muhammed fi’l-Kur’ân. Halep: Dâru’n-Nasr, 1393/1973.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1414.
• Karadeniz, Osman. İlim ve Din Açısından Mu’cize. İstanbul: Marifet Yayınları, 1999.
• Kattân, Mennâ’. Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetü’l-Vehbete, ts.
• Kur’ân Yolu. Erişim 28 Kasım 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Konaklı, Numan. “İ’cazu’l-Kur’ân Fikri: Mahiyet, Tarihi Süreç ve Literatür”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/2 (2012), 251-290.
• Mahmut, Abdülhalîm. Delâilün’n-nübüvve. Kahire: Dâru’l-Kütübü’l-Mısriyye, 1991.
• Mâverdî, Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed. A’lâmü’n-nübüvve. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1986.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed FuâdAbdülbâkî. Kahire: y.y., 1374-1375/1955-1956.
• Müslim, Mustafa. Mebâhis fî i’câzi’l-Kur’ân. Riyad: Dâru’l-Müslim, 1416/1996.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn. Tabsiratu’l-edille fî usûli’d-dîn. thk. Muhammed Enver Hâmid Îsâ. Kahire: Mektebetü’-l Ezheriyye, 2011.
• Öçal, Şamil. Kemâlpaşazâde’nin Felsefî ve Kelâmî Görüşleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Öge, Ali. “Şeyhü’l-İslâm İbn Kemâl’in Kur’an-ı Kerim’in İ’câzıyla İlgili Görüşleri”. Diyanet İlmi Dergi 50/2 (2014), 89-102.
• Râzî, Fahreddîn. el-Erbaûn fî usûli’d-dîn, thk. Ahmed Hıcâzî es-Sekâ. Kahire: Matbaatü Dâru’t-Tazâün, 1986.
• Rummânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Îsâ b. Alî. en-Nüket fî i’câzi’l-Kur’ân. thk. Abdü’l alîm. Dehlî: Mektebetü’l-Câmiati’l-Beliyyeti’l-İslâmiyye, 1934.
• Sâbûnî, Nureddîn. el-Bidâye fî usûli’d-dîn. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
• Sara, Yekta. Şeyhülislâm Kemâlpaşazâde Hayatı, Şahsiyeti, Eserler ve Bazı Şiirleri. İstanbul: Risale Basın YayınLTD, 1995.
• Serdar, Murat. “Kelâm’da Delâilu’n-nübüvve Bağlamında İ’câzu’l-Kur’ân Meselesi”. Erciyes Üniversitesi İlâhîyat Fakültesi Dergisi 2 (2006), 27-50.
• Sönmez, Vecihi. İnsanlığın Nübüvvet Anlayışı ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî ile Seyfuddîn el-Âmidî’nin Nübüvveti İspat Metotları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Sözen, Kemal. Kemal Sözen, İbn Kemal’de Metafizik. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2001.
• Teftazânî, Sa’düddîn. Şerhu’l-Mekâsıd. thk. Abdurrahman Umeyra. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1419/1998.
• Şerhu et-telvîh ve’t-tevdîh. Mısır: Mektebetü’t-Tabîh, ts.
• Turgut, Kürşat. “Kemâlpaşazâde’nin Felsefî İlimlere Dair Görüş ve Eleştirileri: Hâşiye Alâ Tehâfüt Örneği”. Kemâlpaşazâde Felsefe-Din-Edebiyat Araştırmaları. ed. Murat Demirkol vd. Ankara: Fecr Yayınları, 2022.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Î’câzü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.21/403-406.İstanbul:TDV Yayınları,2000.
• “Sarfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/140-141. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Yazıcıoğlu, M. Sait. “Kelâmcı Olarak Kemâlpaşazâde”. Şeyhülislâm Kemâlpaşazâde Sempozyumu. ed. Hayri Bolay vd. Ankara: TDV Yayınları, 1989.