Sefer Yetsira Şarihi Olarak Abraham Abulafia

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 295 - 318, 31.10.2024

Rukiye Yılmaz

Öz

Yahudi mistik düşüncesi Kabala’nın ve İbranicenin en eski metinlerinden olan Sefer Yetsira/ספר יצירה (Yaratılış/Oluşum Kitabı), Hz. İbrahim ve Rabbi Akiva’ya atfedilse de anonim bir metin hüviyetindedir. Kâinatın ve insanın yaratılışını İbrani alfabesinin yirmi iki harfi ile on ilahi Sefirot’a bağlayan kısa bir risale hacmindeki bu metin, Yahudi felsefesi ve mistik düşüncesine adeta damga vurmuştur. Yetsira üzerine yapılan şerhler 10.yüzyılda Saadia Gaon (Rasag) ile başlamış, Dunaş İbn Temim, Yehuda ben Barzillayve Nahmanides (Ramban) gibi önemli isimlerle devam etmiştir. Bu isimlerden sonra Yetsira’yı şerh etme geleneğine Abraham ben Samuel Abulafia da katılmıştır. Orta Çağ Yahudi mistik düşüncesinin önemli simaları arasında yer alan Abulafia aynı zamanda Nebevi Kabala olarak bilinen ekolün kurucusudur. Abulafia, efsanevi Sambatyon nehriniaramak için kutsal topraklara (Erets Yitsrael) seyahat etmiş ve doğduğu şehre döndüğünde Yetsira metni üzerine yoğunlaşarak üç ayrı şerh kaleme almıştır. Bu şerhlerden ikisinin başlığı Otsar Eden Ganuz ve Gan Naul’dur, üçüncüsü herhangi birbaşlığa sahip değildir. Bu şerhlerin kendisinden önceki ve sonraki Yetsira şerhleriarasında önemli bir yeri vardır. Abulafia’yı yazdığı diğer metinlerin ve farklı özelliklerinin ötesinde bir Yetsira Şarihi olarak takdim etmenin mümkün olduğunu düşünüyoruz. Bu kapsamda çalışmamızda Abulafia’nın eserlerinin, Yetsira şerh literatüründeki yeri mukayeseli olarak ortaya konacak, gelenekten ayrılan yorumları ilebunların düşünsel kökenleri irdelenecek, tasavvufun Abulafia üzerindeki muhtemeletkilerine işaret edilecek ve Yetsira şerh literatürünün yanı sıra Kabala geleneğindeki izleri sürülecektir.

Anahtar Kelimeler

Sefer Yetsira, Abraham ben Samuel Abulafia, Kabala, Şerh, Yahudi mistisizmi, Otzar Eden Ganuz, Gan Naul.

Etik Beyan

Dinler Tarihi Lisansüstü Sempozyumu'nda sunulmuştur.

Abraham ben Samuel Abulafia as Commentator on Sefer Yetsira

Öz

The Sefer Yetsira (Book of Creation/Formation), one of the oldest texts in Jewish mysticism and Hebrew, is attributed to Abraham and Rabbi Akiva, though it remains an anonymous work. This short treatise, which links the creation of the universe and humanity to the twenty-two letters of the Hebrew alphabet and the ten divine Sefirot, has left a significant mark on Jewish philosophy and mystical thought. The tradition of commentary on Yetsira began in the 10th century with Saadia Gaon (Rasag) and continued with important figures like Dunash Ibn Tamim, Yehuda ben Barzillay, and Nahmanides (Ramban). After them, Abraham ben Samuel Abulafia joined this tradition of commentaries. A prominent figure in medieval Jewish mysticism, Abulafia was also the founder of the school known as Prophetic Kabbalah. He traveled to the Holy Land in search of the legendary Sambatyon River and, upon returning to his hometown, wrote three commentaries on Yetsira, two of which are titled Otsar Eden Ganuz and Gan Naul, while the third remains untitled. These commentaries hold an important place among earlier and later Yetsira commentaries. Abulafia can be presented primarily as a commentator on Yetsira, aside from his other works and distinctive traits. In this study, Abulafia’s works will be examined in the context of Yetsira commentary literature, highlighting his unique interpretations, their intellectual roots, and possible influences of Sufism on his thought, while also tracing his impact on the Kabbalistic tradition.

Anahtar Kelimeler

Sefer Yetsira, Abraham ben Samuel Abulafia, Kabbalah, Commentary, Jewish mysticism, Otzar Eden Ganuz, Gan Naul.

Kaynakça

• Abulafia, Abraham. Gan Naul (https://www.sefaria.org/Gan_Naul_(Abulafia)?tab=contents, E.T.: 01.03.2024)
• Abulafia, Abraham. Otzar Eden Ganuz, haz. Amnon Gross, Kudüs, 2000.
• Aydın, Ravza. Sefer ha-Zohar’da Tanrı, Alem ve İnsan Anlayışı. Sakarya: Basılmamış Doktora Tezi, 2021.
• Bağır, Muhammed Ali. Yahudi Düşünür Saadiya Gaon (Hayatı, Eserleri, İnanç Tarihindeki Yeri). İstanbul: Gözlem Yay., 2015.
• Basalel, Yusuf. Yahudilik Ansiklopedisi (c. 1-3). İstanbul: Gözlem Yayınevi, 2001.
• Baybal, M. Sami. “Saadia Gaon, Onun Orta Çağ Yahudi Felsefesini Oluşturma ve Yahudi Dogmasını Yeniden Formüle Etme Çabaları”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 15 (2003), s. 169-187.
• Cengil, Arzu. Kabala: Yahudi Gizemi. İstanbul: Ayna Yayınevi, 2004.
• Cohn-Sherbok, Lavinia & Dan. Yahudiliğin Kısa Tarihi, çev. Bilal Baş, İstanbul: İz Yay., 2010.
• Dan, Joseph. Kabbalah: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press, 2006. Demirci, Kürşat. Yahudi Mistisizmi veya Kabalacılık (İnançlar ve Tarih). İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2018.
• Eliade, Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi (Muhammed’den Reform Çağına). İstanbul: Alfa Yay., 2019.
• Epstein, Perle. Kabala: Musevi Mistiklerin Yolu. İstanbul: Dharma Yayınları, 1993.
• Ginsburg, Cristian D. The Kabalah: Its Doctrines, Development and Literature. London: George Routledge & Sons Limited, 1920.
• Gürkan, Salime Leyla. Yahudilik. İstanbul: İSAM Yay., 2012.
• Hallamish, Moshe. “Joseph ben Shalom Ashkenazi”. Encylopedia Judaica (Second Edition), Thomson Gale & Keter Publishing House, 2007, c. 11, s. 425-426.
• Hasanoğlu, Eldar. “Ortaçağda Tasavvuf ve Kabala’nın Buluşması”. Uluslararası İbnü’l Arabi Sempozyumu, İnönü Üniversitesi Yay., Malatya 2018, s. 269-278.
• Hayman, A. Peter. Sefer Yesira (Edition, Translation and Text-Critical Commentary). Tübingen: Mohr Siebeck, 2004.
• Idel, Moshe. “Abraham ben Samuel Abulafia”. Encylopedia Judaica (Second Edition), Thomson Gale & Keter Publishing House, 2007, c. 1, s. 337-339.
• Idel, Moshe. Kabbalah in Italy (1280-1510). New Haven & London: Yale University Press, 2011.
• Kaplan, Joseph. “Nahmanides”. Encylopedia Judaica (Second Edition), Thomson Gale & Keter Publishing House, 2007, c. 14, s. 739–740.
• Kaplan, Aryeh. Medidation and Kabbalah. Boston: Weiser Books, 1982.
• Klausner, Israel & Salman Kalman Mirsky & David Derovan. “Elijah ben Solomon Zalman”. Encylopedia Judaica (Second Edition), Thomson Gale & Keter Publishing House, 2007, c. 6, s. 341-345.
• Muntner, Suessmann. “Shabbetai Donnolo”. Encylopedia Judaica (Second Edition), Thomson Gale & Keter Publishing House, 2007, c. 5, s. 750-751.
• Musa b. Meymun/Maimonides. Delaletü’l-Hairin. çev. Osman Bayder & Özcan Akdağ. Kayseri: Kimlik Yay., 2019.
• Schama, Simon. Yahudilerin Tarihi (MÖ 1000-MS 1492). çev. Leyla Tonguç Basmacı, İstanbul: Alfa Yay., 2019.
• Scholem, Gershom G. “Moses ben Isaac Botarel”. Encylopedia Judaica (Second Edition), Thomson Gale & Keter Publishing House, 2007, c. 4, s. 101.
• Scholem, Gershom G. Kabbalah. Jerusalem: Keter Publishing House, 1974.
• Ta-Shma, Israel Moses. “Judah Ben Barzillai al-Bargeloni”. Encylopedia Judaica (Second Edition), Thomson Gale & Keter Publishing House, 2007, c. 11, s. 483-484.
• Vajda, Georges. “Dunash İbn Tamim”. Encylopedia Judaica (Second Edition), Thomson Gale & Keter Publishing House, 2007, c. 6, s. 48-49.
• Waite, Arthur Edward. The Doctrine and Literature of the Kabalah. London: The Theosophical Publishing Society, 1902.
• Westcott, W. W. & S. L. Mathers & M. Stavish. Kabala’ya Giriş ve Hermetik Geleneği: Sefer Yezirah (Oluşum Kitabı). çev. Kemal Menemencioğlu & Murat Sağlam. İstanbul: Hermes Yay., 2021.
• Wolfson, Elliot R. “The Doctrine of Sefirot in the Prophetic Kabalah of Abraham Abulafia”. Jewish Studies Quarterly, c. 2, sy. 4 (1995), s. 336-371.
• Wolfson, Elliot R. “Yahudi Mistisizmi: Felsefi Bir Genel Bakış”. içinde: Yahudi Felsefesi Tarihi, ed. Frank, Daniel & Oliver Leaman. çev. Abdullah Şevki. İstanbul: Hece Yay., 2018, s. 465-512.
• Wolfson, Elliot R. Abraham Abulafia: Kabbalist and Prophet (Hermeneutics, Theosophy and Theurgy). Los Angeles: Cherub Press, 2000.
• Yılmaz, Ceyhun. Heykalot Literatüründe Metatron Kavramı. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi, 2019.