Franz Kafka’nın Türkiye’de Alımlanması

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 14 - 33, 01.07.2019

Süreyya İlkılıç

Öz

Franz Kafka Almanca yazılan edebiyat içinde dünyada en çok okunan ve eserleri en çok yorumlanan yazarlardan biridir. Farklı dillere çevrilerek uluslararası büyük yankı bulan Kafka‟nın eserlerinin Türkçe‟ye çevrilmesi Türkiye‟de 1950‟li yıllarda başlar. Türkiye‟deki Kafka alımlanmasının temelini oluşturan bu çevirilerin aynı zamanda Türk Edebiyatı ve entelektüel dünyanın gelişimini devamlı etkilediği görülür. Türkiye, kültürel ve toplumsal yapısı itibarıyla Franz Kafka‟nın doğup büyüdüğü ve sosyalleştiği ortamdan birçok açıdan farklılık gösterir. Bu farklılığa bağlı olarak ortaya çıkan alımlanma şartları Kafka ve eserlerini anlama ve yorumlamada da farklılıkları beraberinde getirir. Bu kapsamda bu makalede amaç Franz Kafka ve eserlerinin Türkiye‟deki alımlanmasını, alımlanma süreci ile birlikte Kafka‟nın eserlerinin Türk okuyucusu ve Modern Türk Edebiyatı üzerine etkisi, ülkenin tarihsel, kültürel, toplumsal ve siyasi gelişimleri de dikkate alınarak incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Alman Edebiyatı, Modern Türk Edebiyatı, Franz Kafka, Alımlanma, Die Verwandlung, Der Prozess

Franz Kafka’s Reception in Turkey

Öz

Within the German literature Franz Kafka is one of the most read authors and his works are some of the most interpreted in the world. Kafka‟s works that found a big international attention with being translated into other languages, began to be translated into Turkish in the 1950s. The translations which build the groundwork of the Kafka reception in Turkey, simultaneously affect Turkish literature and the development of the intellectual world constantly. With its cultural and societal structure, Turkey shows differences in various points from the environment where Franz Kafka was grown up and was socialized. Associated with this difference, conditions of reception appear and lead to differences at understanding and interpreting Kafka and his works. To this extend this article aims at the reception of Franz Kafka and his works in Turkey. Taking the country‟s historical, cultural and socio-political developments into account, with the procedure of reception the effect of Kafka‟s works on Turkish readers and on the modern Turkish literature, will be analyzed.

Anahtar Kelimeler

German literature, Turkish literature, Franz Kafka, Reception, Metamorphosis, Der Prozess

Kaynakça

• Ağaoğlu, Adalet (1984): Günümüz Gerçekliği ve Kafka, Yazko Çeviri, s. 173-180. Aksoy, Nazan (2003): Franz Kafka Üstüne, Littera, Cilt 12, s. 55-61. Akşit, Göktürk (2007): „Gece“ Romanı‟nın Önsöz‟ünde, İstanbul s. 6. Alt, Peter-André (2005): Franz Kafka, Der ewige Sohn, Eine Biographie, München: Beck. Arık, Şahmurat (2013): Dönüşüm ve Geçmiş Zaman Elbiseleri Üzerine bir Mukayese Denemesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı 27, s. 65-77. 31 Atayman, Veysel (2006): Önsöz ya da Kafka „Kolonisi“ hakkında, Franz Kafka: Ceza Sömürgesi, İstanbul: Bordo Siyah. Atayman, Veysel (2012): Önsöz ya da Kafka ‚Kolonisi‟ Hakkında, Dönüşüm (Çevirmen: Evrim Tevfik Güney), İstanbul: Bordo Siyah. Aytaç, Gürsel (1990): Çağdaş Türk Nesrinde Alman Edebiyatı, Edebiyat Yazıları I, İstanbul: Gündoğan Yayınları Aytaç, Gürsel (1999): Çağdaş Türk Romanları Üzerine İncelemeler, Ankara: Gündoğan Yayınları. Aytaç Gürsel (2000): Edebiyat Yazıları 1, İstanbul: Gündoğan Yayınları. Başbağı, Recep Ragıp (1994): Franz Kafka‟nın Türkiye‟de Alımlanması, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Başlangıç, Celal: Bir daha gelme Kafka! Bu sefer mahkûm değil maktul olursun, http://t24.com.tr/yazarlar/celal-baslangic/bir-daha-gelme-kafka-bu-sefer-mahkum-degil-maktul-olursun,11268 [Erişim: 21.01.2019]. Baytekin, Binnaz (1993): Deutsche Literatur Unseres Jahrhunderts I. (1910-1925), Deutsche Literatur und Methodik. Gültekin, Ali (Hg.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, s. 137-149. Berk, İlhan: Sadık Yalsızuçanlar‟ın Huruf kitabı üzerine yorumlar, http://www.timas.com.tr/kitap/huruf/ [Erişim: 25.01.2019]. Brod, Max (1959): Verzweiflung und Erlösung im Werk Franz Kafkas, Frankfurt am Main: Fischer. Candan, Mazhar (1984): Kafka Tek Başına, Çağdaş Eleştiri, Ocak 1984/1, s. 18-20. Cangüleç, Özgür (2006): Franz Kafka‟nın Die Verwandlung ve Yusuf Atılgan‟ın Anayurt Adlı Yapıtlarında Yabancılaşma ve Yalnızlık, Yüzüncü Yıl Üniversitesi. (Yüksek Lisans Tezi). Cemal, Ahmet (1984): Franz Kafka‟yı Anlamak, Yazko Çeviri - Kafka Özel Sayısı, s. 10-11 Cemal, Ahmet: Kafka‟nın Şato‟su Silivri‟de mi?, http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/410816/Kafka__8217_nin_Sato__8217_su_Silivri__8217_de_mi_.html [Erişim: 21.01.2019]. Deniz, Engin: Kafkaesk bir dava: Ergenekon, http://haber.sol.org.tr/serbest-kursu/kafkaesk-bir-dava-ergenekon-engin-deniz-haberi-33301 [Erişim: 21.01.2019]. Ecevit, Yıldız (1982): Das Kafkaesk bei Ferit Edgü, Hacettepe Üniversitesi. Ecevit, Yıldız (1992). Kurmaca Bir Dünyadan Yazın İncelemeleri, İstanbul: Gündoğan Yayınları Ecevit, Yıldız: Die Ästhetik des Verschwindens, http://www.unionsverlag.com/info/link.asp?title_id=2378&link_id=6832 [Erişim: 21.01.2019]. Edgü, Ferit (1961): „Kafka‟ya Giriş“, Yeni Ufuklar, Şubat/Mart, s. 425-426. Edgü, Ferit (1980): Ders Notları, İstanbul: Ada Yayınları. Edgü, Ferit (2006): Hakkâri’de Bir Mevsim, İstanbul: Sel Yayınları. Erginsoy, Cavid (1954): Kafka ve Kanun, Forum, Sayı 6, s. 16. Fischer, Ernst (1985): Franz Kafka, Çeviren: Ahmet Cemal, Önsöz, Ankara: BFS Fırtına, Özlem (2008): Elternliebe über alles: Überlegungen Kafkas Durchbruchsgeschichte, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2, s. 125-135. Frederiksen, Anne (1988): „Ferit Edgüs Erzählung: Winter im kargen Hakkâri“,https://www.zeit.de/1988/03/winter-im-kargen-hakkari [Erişim: 21.01.2019]. Gadamer, Hans Georg (1986): Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik. Tübingen: De Gruyter. 32 Gottschlich, Jürgen: „Wie die Legende Franz Kafka nach İstanbul kam“,http://www.taz.de/!472130/ [Erişim: 5.1.2019]. Günyol, Vedat (1989): Giderayak Yaşarken I, İstanbul: Çağdaş Yayınları Hızlan, Doğan: Doğan Hızlan bugün Ergenekon‟u yazdı, https://odatv.com/dogan-hizlan-bugun-ergenekonu-yazdi-2408091200.html [Erişim: 21.01.2019] İleri, Selim: On yedi yıl sonra Kafka, Zaman-Zeitung, http://www.zaman.com.tr/selim-ileri/on-yedi-yil-sonra-kafka_699315.html [Erişim: 5.7.2009]. İleri, Selim: Kafka, asıl şimdi!, https://tr-tr.facebook.com/notes/franz-kafka-t%C3%BCrkiye/kafka-as%C4%B1l-%C5%9Fimdi-selim-ileri/10150311739570856/ [Erişim: 21.01.2019]. Ilkilic, Süreyya (2016): Kafka in der Türkei: Rezeption von Kafkas Werken in der Türkei und ihre Einflüsse auf die moderne türkische Literatur, Würzburg: Königshausen&Neumann Kafka, Franz (1995): Das Urteil, Sämtliche Erzählungen. (Ed.) Paul Raabe, Frankfurt am Main: Fischer Kafka Söyleşi: Kafka Ankara‟da (2.11.2018), https://www.goethe.de/ins/tr/tr/sta/ank/ver.cfm?fuseaction=events.detail&event_id=21397493 [Erişim: 12.12.2018]. Keşke Dergisi (2015): Sadık Yalsızuçanlar ile Söyleşi, http://www.keskedergisi.com/sadik-yalsizucanlar-ile-soylesi/ [Erişim: 25.01.2019]. Kirchner, Mark (Hg.) (2008): Geschichte der Türkischen Literatur in Dokumenten: Hintergründe und Materialien zur Türkischen Bibliothek, Harrassowitz: Wiesbaden Konmuş, Sevtap (2007): Türkçe‟de Franz Kafka ve Dönüşüm, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara. Metamorfoz: http://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/belgeseller/metamorfoz.html [Erişim: 23.01.2019]. Moran, Berna (2008): Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, Bd. II, İstanbul: İletişim Yayınları. Mutluay, Işın (1963): Franz Kafka, Yeni Ufuklar. Band: 11 Sayı: 135, s. 40-42. Oflazoğlu, Turan (1955): „In der Strafkolonie - Ceza Sömürgesi“ çevirisi Önsöz, İstanbul. Özdemir, Nutku (1953): Franz Kafka, Mülkiye Dergisi, Cilt 2, Sayı 18/19, s. 14-15. Özlü, Demir (1966): Kafka‟nın Romanları, Yeni Dergi, Sayı 26, s. 402-404. Özlü, Demir (1984): Günümüz Gerçekliği ve Kafka, Yazko Çeviri, s. 194-195. Öztürk, Ahmet (1984): Yaşama açlığı şampiyonu, Yazko Çeviri, s. 60-68. Sarı, Ahmet (2009): Kafkaesk Anorexia, Franz Kafka’da Açlık Bilinci ve Kültürü, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları Sarı, Ahmet (2011): Der Ewige Vater, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 45, s. 89-120. Sağlam, Musa Yaşar (2002): Zur Rezeption der deutschen Literatur in der Türkei, Ege Alman Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, IV. Edebi Çeviri ve Kültür Transferi Özel Sayısı, s. 289-296. Sağlam, Musa Yaşar (2003): Türkçe‟de Franz Kafka, Littera, Band 12, s. 61-65. Salihoğlu, Hüseyin (1983): Doğumunun 100. Yılında Kafka‟nın Güncelliği, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, s. 39-46. Sayın, Şara (1966): Kafka‟nın „Değişim“ adlı Hikâyesi Üzerine Bir Deneme, Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi V, s. 108-121. Sayın, Şara (1983): Kısa Öyküleri Aracılığıyla Franz Kafka, Çağdaş Eleştiri, s. 40-48. Selimoğlu, Zeyyat (1974): „Kafka, gençliğin güneş ve sevgi dolu olduğuna inanan yazarlardandı“, Milliyet Sanat Dergisi Sayı 83, s. 12-13. 33 Sözer, Önay (1966): Kafka‟dan iki roman, Yeni Dergi, Sayı 26, s. 405-413. Stolze, Radegundis (1992): Hermeneutisches Übersetzen. Linguistische Kategorien des Verstehens und Formulieren beim Übersetzen, Tübingen: Narr. Şipal, Kâmuran (1967): Dava ve Şato çevirileri üzerine, Yeni Dergi, Sayı 42, s. 213-215. Ünlü, Selçuk (1976): Franz Kafka’da Mahkeme Kavramı, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. Ümit, Ahmet (2002): Yabancılaşmanın Ölümsüz Şairi Franz Kafka, Us-Düşün ve Ötesi, Sayı 6, s. 249-257. Weidner, Stefan (2006): Unser Franz heißt Hasan, Türkisches Wunder: Die Romanpoesie von Hasan Ali Toptaş, FAZ 29.11.2006, http://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buecher/rezensionen/belletristik/unser-franz-heisst-hasan-1386221.html [Erişim: 21.01.2019]. Yılmaz, İhsan (1991): Türk Kafka‟sı değilim, Hürriyet (Röportaj), http://kaosgl.org/sayfa.php?id=1270 [Erişim: 21.01.2019].