عوامل درون زبانی و برون زبانی ورود واژگان ترکی به فارسی

Yıl 2021, Sayı: 15, 297 - 325, 27.07.2021

Elnaz Maleki

Öz

زبان وسیله برقراری ارتباط میان افراد جامعه است و هر زبانی با ویژگیهای خاص خود بر زبانهای دیگر تاثیر می گذارد.، و از این رو شناخت زبان ها به درك متقابل ودرستی منجر می¬گردد . هر زبان، در طول زمان، براي رفع نياز خود در زمينة اختراعات، ابداعات و اكتشافات اقدام به استفاده از روشهاي گوناگون كلمه سازي می نماید. با مطالعة فرهنگها در می یابیم که كلمات بسیاری از زبان ترکی وارد زبان فارسی شده است. این تحقیق بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی به بررسی علل و عوامل دخیل واژه‌های ترکی در فارسی بپردازد. نتایج تحقیق نشان از آن دارد که، به طور کلی واژه های دخیل ترکی در فارسی در سه دسته جای گرفته اند:
دسته اول واژه‌هایی هستند كه امروزه اغلب آنها در هر دو زبان فارسی و تركی روزمره به طور یكسان به كار برده می شوند. دسته دوم واژه‌هایی را تشكیل می‌دهند كه همانند دسته اول هم در مكالمات زبان فارسی بسیار پر کاربرد وهم دارای معادل فارسی نیز بوده و به طور رایج به كار برده می شوند، هرچند كه در شیوه‌های مختلف گفتار و نوشتار از معادل¬های فارسی آنها نیز استفاده می‌شود. گروه سوم شامل واژه هایی است كه در یک دوره وارد زبان فارسی شده و در مقطعی دیگر از آن جدا گشته¬ و جزء گنجینة لغات به كار رفته در زبان محسوب می‌شوند و آنها را فقط در كتب قدیمی می¬توان یافت و هیچ گونه تاثیری در زبان فارسی فعلی نداشته اند

Anahtar Kelimeler

ورود واژه, زبان ترکی, زبان فارسی

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

عوامل درون زبانی و برون زبانی ورود واژگان ترکی به فارسی / Türkçe Kelimelerin Farsçaya Girişinde Dil İçi ve Dil Dışı Etkenler

Öz

زبان وسیله برقراری ارتباط میان افراد جامعه میباشد و هر زبانی با ویژگیهای خاص خود در دیگر زبانها تاثیر می گذارد.، از این رو شناخت زبان ها به درك متقابل ودرستی منجر می¬گردد . از این رو هر زبان، در طول زمان، براي رفع نياز خود در زمينة اختراعات، ابداعات و اكتشافات اقدام به استفاده از روشهاي گوناگون كلمه سازي مانند: اشتقاق تركيب و غيره دست می¬یازد. با مطالعة فرهنگها در مي يابيم كه كلمات بسیاری از زبان ترکی وارد زبان فارسی شده است. این تحقیق بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی به بررسی علل و عوامل دخیل واژه‌های ترکی در فارسی پبردازد. نتایج تحقیق نشان از آن دارد که، به طور کلی واژه های دخیل ترکی در فارسی در سه دسته جای گرفته اند:
دسته اول واژههایی هستند كه امروزه اغلب آنها در هر دو زبان فارسی و تركی روزمره به طور یكسان به كار میروند.دسته دوم واژههایی را تشكیل میدهند كه همانند دسته اول در مكالمات زبان فارسی فعالند و ضمن اینكه دارای معادل فارسی نیز هستند، به طور رایج به كار می‌روند، هرچند كه در شیوههای مختلف گفتار و نوشتار از معادل¬های فارسی نیز استفاده می‌شود. دسته سوم شامل واژه هایی است كه در مقطعی از زمان وارد زبان فارسی شده و در مقطعی دیگر از آن جدا گشته¬اند و جزء گنجینة لغات به كار رفته در زبان محسوب می‌شوند و آنها را فقط در كتب قدیمی می¬توان یافت و هیچ گونه تاثیری در زبان فعلی فارسی نداشته اند.

Dil, toplum içindeki insanlar arasında iletişim kurma aracıdır ve her dil kendi özellikleriyle diğer dilleri etkiler, bu nedenle dilleri tanımak, onların karşılıklı olarak doğru bir şekilde birbirlerini tanımalarını sağ-lar. Öte yandan, bütün diller zaman içinde, yeni buluşlar, icatlar ve keşifler ile ilgili ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, türeme, bileşim vb. farklı sözcük üretme yöntemlerine başvurmaktalar. Yaptığımız incele-meler sonucu, Türkçeden Farsçaya birçok kelime girdiğini görmekte-yiz. Bu araştırma Betimsel – Analiz yöntemi kullanarak Türkçeden Farsçaya giren sözcükler ve bunun nedenlerini araştırmaktadır. Araş-tırma sonucu Türkçeden Farsçaya giren sözcükleri üçe ayırmaktadır:
Birinci grup, günümüzde Farsça ve Türkçede ortak bir şekilde ve aynı anlamda kullanılan Türkçe sözcüklerden oluşmaktadır. İkinci grup, Fars dilinde birebir karşılıkları olduğu ve Farsçanın yazılı veya konuşma dilinde farklı şekillerde kullanıldığı halde, günümüzde güncel Farsça konuşmalarda yaygın bir şekilde kullanan Türkçe sözcüklerden oluşmaktadır. Üçüncü grup ise eski zamanlar Farsçaya giren, ancak belli bir dönem kullanıldıktan sonra Farsçadan çıkan, günümüzde sa-dece Farsçanın hazinesi sayılan ve sadece eski kitaplarda rastlanılan ve günümüz Farsçasında herhangi bir etkisi olmayan sözcüklerden oluş-maktadır.

Anahtar Kelimeler

ورود واژه, زبان ترکی, زبان فارسی, عوامل درون زبانی, عوامل برون زبانی

Proje Numarası

-

Kaynakça

• آرلاتو، آنتوني. (١٣٧٣ ) درآمدي بر زبان شناسي تاريخي « پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
• باطنی؛محمد رضا. (1385) زبان و تفکر تهران: نشر زمان.
• باقری، مهری، (1372)مقدمات زبانشناسی، دانشگاه تبریز، چاپ دوم.
• باقری، مهری، (1378)تاریخ زبان فارسی، نشر قطره، چاپ پنجم.
• تحقيقات سازمان يونسكو در مورد زبانهاي دنيا (1378) هفته نامه اميد زنجان چهارشنبه 20 خرداد 78 شماره 286 .
• خانلري، پرويز. (1380) پيدايش لغات نو، تهران: نشر سخن.
• خیرخواه، سید محمد (1389) علت ورود واژههای بیگانه در داخل زبان، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 13
• رحیمی، دردانه (1381) واژههای ترکی در زبان فارسی، ترجمه یونس وحدتی هلان، نشر اختر تبریز.
• رهین، رسول (1385) سرگذشت زبان فارسی درسی، ناشر: شورای فرهنگی افغانستان.
• ساغروانيان، جليل. (1376) فرهنگ اصطلاحات زبانشناسي . تهران: نشر نما.
• صادقی، علی اشرف (1390) دورههای تاریخی واژه پذیری در زبان فارسی، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی
• صفا، ذبیح ا.... (1377) تاریخ ادبیات در ایران، ج اول، انتشارات فردوس، تهران.
• صفا، ذبیح ا....(1389) تاریخ ادبیات در ایران، ج پنجم بخش 1، انتشارات فردو، تهران.
• علایی، بهلول(1383). موانع اجتماعی-فرهنگی کاربرد زبان فارسی به عنوان زبان آموزش در مناطق ترک‏زبان. به راهنمایی: دکتر سیدمحمد ضیاءحسینی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
• کاشغری، محمودبن حسین بن محمد، (1375) دیوان لغات الترک، ترجمه و تنظیم و ترتیب الفبایی: دکتر سید محمد دبیرسیاقی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
• کمال، ندیمه و دیگران (1382) بررسی کلمات دخیل در زبان فرانسه، فصلنامه علمی- پژوهشی
• مجله نامه فرهنگ (1374) » پاییز 1374 - شماره 19
• محمودی، بتول(1382). بررسی تغییرات آوایی و معنایی وام‏واژه‏های فارسی در نشریات ترک‏زبان تبریز. به راهنمایی: دکتر سیدمهدی سمائی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد زبان‏شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
• مدرسی؛یحیی.(1383) درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان.تهران‌ مؤسسهء مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• نائبی، محمد صادق (1380) واژگان زبان ترکی در فارسی، ناشر مولف، تهران.
• نجفي، ابوالحسن (1376) غلط ننويسيم، تهران: مركز نشر دانشگاهي.
• نجفي، ابوالحسن. (1375) دربارة ترجمه، تهران مركز نشر دانشگاهي.
• وحیدا، فریدون (1388) راهیابی واژههای خارجی به زبان فارسی در دوران مشروطه، فصلنامه پژوهشنامه زبان و ادب فارسی، سال اول، شماره سوم.
• همایون؛سوسن. (1385) پژوهشی در زمینهء واژه‌های قرضی(غیر عربی)در زبان فارسی.پایان نامهء کارشناسی ارشد،دانشگاه‌ تهران.
• هیئت، جواد (1376) سیری در تاریخ زبان و لهجههای ترکی،، نشر نو، تهران. Hartman;R.Stork;F(1972) .Dictionary of Language and Linguistics.London.Applied Science Publishers.
• Hock;H.H(1991).Principles of Historical Linguistics. 2nd ed.Berlin.Mouton de Gruyter.
• .Romain;s.( 1989) Bilingualism.Oxford,Basil Blackwell.
• Turgut Akpinar, (1993) Turk Tarihinde Islamiyet , Istanbul.
• Weinreich;U(1963).Language in Contact,The Hague. Mouton.