Deyimler ve Atasözleri Çevirisi Eleştirisinde Çevrilebilirlik ve Çevrilemezlik: “Tarikat-i Aşk” Örneği

Yıl 2021, Sayı: 15, 351 - 370, 27.07.2021

Zeynep Gülzar

Öz

Dil bir milletin en önemli sosyolojik varlığıdır. Her dilin başka bir dilden birçok farklı kültürel özellikleri söz konusudur. Buna ek olarak, din, coğrafi konum, siyasi ideoloji ve toplumsal sınıf gibi faktörlerin de farklılık göstermesi bir milletin dünyaya bakışını ve millî kimliğini yansı-tan atasözlerinin doğru bir şekilde çevrilmesine engel teşkil eder. Oysaki dilin ve kültürün bir parçası olarak atasözleri ve deyimleri tercüme etme yöntemleri iletişimde önemli bir rol oynar, fakat bazen çeviride doğru olmayan yöntemlerin kullanılması nedeniyle bazı kültürel yansımalar ihmal edilmektedir. Bu araştırmada da, Aşk romanından ve mütercimin Tarikat-i Aşk adını verdiği çevirisinden seçilen atasözleri ve deyim örnek-leri karşılaştırılarak mütercimin yapmış olduğu aktarım kusurları ve se-bepleri açıklanacaktır. Bu doğrultuda Türkçe ve Farsçanın farklı kültürle-re ve dilsel özelliklere ait olmasından dolayı çalışmaya konu olan çeviri-deki bazı terimlerin ve atasözlerinin çevrilebilirliği ve çevrilemezliği, çevi-rideki sorunlar ve söz konusu sorunun çözümü için sağlanan çözüm ve-ya öneriler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çevrilebilirlik, Çevrilemezlik, Deyimler ve Atasözleri, Elif Şafak

Kaynakça

• Aksoy, Ömer Asım. (1988). Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkilap Ki-tabevi, C.1.
• Aktaş, Tahsin. (1996). Çeviri İşlerine Genel Bir Bakış, Ankara: Orsen Matbaacılık.
• Doğanay, A. (1971), Türkçe Deyimler Sözlüğü, Ankara: Ankara EGE Matbaası.
• Emir, S. (1977), Örnekleriyle Açıklamalı Deyimler Sözlüğü, İstanbul.
• Eyuboğlu, E. Kemal. (1973). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve De-yimler. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık, II. Cilt, 1. Baskı.
• Ḥaḳḳânî, Nâdir. (2007). Nazarhâ ve Nazarîyehâ-yi Tercume. Tahran: İntişârât-i Emîr Kebîr.
• Ḥarîrçî, Fîrûz. (1989). Amsâl ve Ḥikem-i ‘Arabî. Tahran: İntişârât-i Danişgah-i Tahran.
• İlı, M., “İngilizce Deyimlerin Türkçeye Çevirisinde Karşılaşılan So-runlar ve Çözüm Yolları”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, DÜSBED, Yıl 7, S. 14, Ekim 2015, s. 112- 128.
• Karadağ, Metin. (2004). Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri. Ankara: Ürün Yayınları.
• Mieder, W. (2004). Proverbs: A Handbook. Greenwood Flklore Hand-books, Greeenwood Press.
• Reiss, C. (1971). “Translation Criticism - The Potentials and Limi-tations: Categories and Criteria for Translation Quality Assessment”. Rhodes, E.F (Trans.) Manchester: St Jerome Publishing.
• Saraçbaşı, M. E. (1978), Örnekli ve Açıklamalı Türkçe Deyimler Söz-lüğü, İstanbul, Eko Matbaası.
• Soykut, Hilmi. (1974). Türk Atalar Sözü Hazinesi. İstanbul: Ülker Yayınları.
• Tokmak, A. Naci. (2001). Telaffuzlu Türkçe- Farsça Ortak Deyimler Sözlüğü (فرهنگ امثال و حکم مشترک در ترکی و فارسی). İstanbul: Sîmurg.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. 15 Nisan 2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/. adresinden erişildi.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük (11. bs.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yalçın, Perihan; Büyüksaraç, Zeynep. (2017). “Atasözü ve Deyim Çevirilerinin Mona Baker Çeviri Stratejilerine Göre İncelenmesi”. Interna-tionalJournal of Languages’ Educationand Teaching, (S. 5/4), s. 817-829. Doi: 10.18298/ijlet. 2110