Şair Lebîd b.Rebia Muallakasında Uddan Bahsediyor mu? Kerîne ve Kirân Çalgısı İçin Müzikolojik İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 18, 44 - 52, 30.06.2023

Recep Uslu

https://doi.org/10.5152/AJIS.2023.230225

Öz

Türkiye'de yayınlanan hadisler ve müzik konulu eserlerde udun tarihi için referans olarak verilen
şiirlerden biri Lebîd b.Rebia’nın Muallaka denilen uzun şiiridir. Bu referans Hz.Peygamber
dönemi veya asr-ı saadet devrinde, hadislerde müziğin ve özelde ud çalgısının yeri anlatılırken
kullanılmaktadır. Diğer taraftan Türkiye'de yayınlanan ud tarihi araştırmalarında henüz bu konunun
incelenmediği görülmüştür. Konu Ortadoğu müzik tarihini, Hz.Peygamber dönemi Hicaz müzik
tarihini ve ud tarihini aydınlatmak açısından önemlidir. Muhadram şairlerden Lebîd b.Rebia’nın
muallakasında bulunan bir beyitte uddan bahsedilip bahsedilmediği bu sebeple araştırılması
gerekmektedir. Onun Muallaka’sındaki bir beyitte geçen “kerîne” kelimesi dolayısıyla “kirân”
çalgısından söz edilmekte ve bu çalgı “ud” başta olmak üzere çeşitli çalgılarla yorumlanmaktadır.
Bu araştırma sonucunda “kerîne”nin öncelikle şarkıcı veya çalgıcı olabileceği, çaldığı sözü edilen
“kirân” çalgısının “ud” olmadığı, ancak “çenk” çalgısı olabileceği; buna ek olarak çalgının Hicaz değil
Hîre asıllı bir çalgı olduğu; kelime “muarreb” olmakla birlikte Farsçadan Arapçaya geçmediği ortaya
konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Organoloji, Lebîd b.Rebia, Muallaka, Kerîne, Kirân çalgısı, Çeng çalgısı, Ud çalgısı