TÜRKİYE EKONOMİSİNDE SANAYİSİZLEŞME VE GELİR DAĞILIMI

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 1, 233 - 257, 24.01.2025

Atilla Aydın

https://doi.org/10.31671/doujournal.1469277

Öz

Sanayisizleşme olgusu, 1980’li yıllarda ortaya çıkan küreselleşme ve liberalleşme eğilimi ile birlikte dünyanın gündemine girmiştir. Türkiye ekonomisi de 1980 yılında 24 Ocak Kararları ile küreselleşme eğilimine dâhil olmuştur. Uluslararası mal ve sermaye hareketlerinin serbest hale getirilmesi ile birlikte yerli sanayide gerilemeler görülmüştür. Bu çalışmada sanayisizleşme süreci gelir dağılımı ile ilişkilendirilmiştir. Çalışmanın amacı, sanayisizleşme sürecinin gelir dağılımı üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Çalışmada 2002 sonrası dönem analiz edilmiştir. Gelir dağılımı ölçüsü olarak işgücü ödemelerinin GSYH katma değeri içindeki payı ele alınmıştır. Çalışmanın bağımsız değişkenleri, bu çalışma için üretilen sanayisizleşme göstergesi ve enflasyon olarak belirlenmiştir. Çalışmada geleneksel ve yapısal kırılmalı birim kök testleri kullanılarak değişkenlerin durağanlık mertebeleri tespit edilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenmesi için ise ARDL modeli kurularak sınır testi uygulanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre sanayisizleşme eğilimindeki artış, gelir dağılımı üzerinde bozucu etki meydana getirmektedir. Ayrıca kontrol değişkeni olarak kullanılan enflasyonun da gelir dağılımı üzerindeki etkisi olumsuz bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sanayisizleşme, Gelir Dağılımı, Enflasyon, ARDL, Yapısal Kırılma

DEINDUSTRIALIZATION AND INCOME DISTRIBUTION IN THE TURKISH ECONOMY

Öz

The phenomenon of deindustrialization entered the world agenda with the globalization and liberalization trend that emerged in the 1980s. The Turkish economy was also included in the globalization trend with the January 24 Decisions in 1980. With the liberalization of international goods and capital movements, the domestic industry declined. In this study, the deindustrialization process is associated with income distribution. The aim of the study is to reveal the effects of the deindustrialization process on income distribution. The post-2002 period is analyzed in the study. The share of labor payments in GDP value added is taken as a measure of income distribution. The independent variables of the study are the deindustrialization indicator and inflation. In the study, the stationarity levels of the variables are determined by using conventional and structural break unit root tests. In order to determine the relationship between the variables, ARDL model was constructed, and a bounds test was applied. According to the results obtained from the study, the increase in the deindustrialization trend has a disorting effect on income distribution. In addition, the effect of inflation, which is used as a control variable, on income distribution is also found to be negative.

Anahtar Kelimeler

Deindustrialization, Income Distribution, Inflation, ARDL, Structural Break

Kaynakça

• Akgüç, Ö. (1992), 100 soruda Türkiye’de bankacılık, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Aksu, L. (2006), Atatürk dönemi (1923-1938) para ve kambiyo politikası, Türk Dünyası Araştırmaları, 160, 111-132.
• Avcıoğlu, D. (1995), Türkiye’nin düzeni: Dün-bugün-yarın, İstanbul, Tekin Yayınları.
• Aydın, A. (2021), İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğu’ndaki yansıması: Baltalimanı Ticaret Anlaşması. Journal of Awareness (JoA), 6(3), 101-114.
• Bai, J. ve Perron, P. (1998), Estimating and testing linear models with multiple structural changes, Econometrica, 66, 47-78.
• Bai, J. ve Perron, P. (2003), Computation and analysis of multiple structural change models, Journal of Applied Econometrics, 18, 1-22.
• Bayar, A. ve Günçavdı, Ö. (2018), Türkiye’de sanayisizleşme ve yoksulluk. Efil Journal, 1(4), 36-71.
• Berber, M. ve Artan, S. (2004). Türkiye'de enflasyon-ekonomik büyüme ilişkisi: (teori, literatür ve uygulama). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3- 4), 103-117.
• Boratav, K. (2015), Türkiye iktisat tarihi, İmge Kitabevi, Ankara.
• Cillov, H. (1965), Türkiye ekonomisi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 1132, İstanbul.
• Coibion, O., Gorodnichenko, Y., Kueng, L. ve Silvia, J. (2017). Innocent bystanders? monetary policy and inequality, Journal of Monetary Economics, 88: 70-89.
• Çavdar, T. (2004), Türkiye’nin demokrasi tarihi (1950’den Günümüze). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Çetintaş, H. (2003). Türkiye’de enflasyon ve büyüme. I.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 28, 141-153.
• Dasgupta, S. ve Singh, A. (2006), Manufacturing, services and premature dein dustrialization in developing countries. United Nation University-WIDER (Research Paper No. 2006/49).
• Deyshappriya, N. P. R. (2017). Impact of macroeconomic factors on income inequality and income distribution in Asian countries, ADBI Working Paper, No. 696, Asian Development Bank Institute (ADBI), Tokyo, 12.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979), Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431.
• Dickey, D.A. ve Fuller, W.A.(1981), Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057 1072.
• DİE (1996), İstatistik göstergeler (1923-1995), Yayın No: 1883, Ankara.
• Easterly, W. ve Fischer, S. (2001). 14 Inflation and the Poor. FISCHER, 461.
• Enders W. (1995). Applied Econometric Time Series:Instructor’s Resorce Guide. John Willy &Sons Inc.
• Engle, R.F. ve Granger,C.W.J. (1987), Cointegration and error correction: representation, estimation and testing. Econometrica, 55, 251‐76.
• Erçel, G. (1999). The Relationship between inflation and growth. The ISE Review, 3(12), 15- 28.
• Franco, C. ve Gerussi, E. (2013). Trade, foreign direct investments (FDI) and income inequality: Empirical evidence from transition countries. The Journal of International Trade & Economic Development, 22(8): 1131-1160.
• Freeman, C. ve Soete, L. (2003), Yenilik iktisadı (1. Basım), Ergün Türkcan (Çev.), TÜBİTAK Yayınları, Ankara.
• Gökçen, A. M. (2020), Cumhuriyetten günümüze Türkiye’de iktisat politikaları ve ekonomik gelişme. M. Zencirkıran (Der.), Dünden bugüne Türkiye’nin toplumsal yapısı, 191-220.
• Grier, R. ve Grier, K.B (2006). On the real effects of inflation and inflation uncertainty in Mexico. Journal of Development Economics 80, 478 – 500.
• Hobsbawn, E.J. (1987), Sanayi ve imparatorluk, Y. Gülerman ve A. Ersoy (Çev.), Dost Yayınları, Ankara. Jagic, S. (2010), Constantinople, 6 April 1536, Revues plurielles http://www. revuesplurielles.org/_uploads/pdf/12/110/11
• Johansen, S. (1988), Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economics Dynamic and Control, 12(2-3), 231–254.
• Kahraman, S. ve Şişmanoğlu, G. (2019), Atatürk dönemi iktisadi devletçi sanayileşme politikaları, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17), 627-656, Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/igdirsosbilder/issue/66822/1045079
• Kaldor, N. (1966), Marginal productivity and the macro-economic theories of distribution: comment on Samuelson and Modigliani. The Review of Economic Studies, 33(4) 309-319.
• Karakayalı, H ve Dilber, İ. (2010), Kuramlarda büyüme ve kalkınma. Manisa: Emek Matbaacılık ve Yayıncılık.
• Kazgan, H. (1982), Sanayi tarihi, İTÜ Matbaası, İstanbul.
• Kazgan, H. (2005). Galata bankerleri, Orion Yayınevi, Ankara.
• Kepenek, Y. (1987), Gelişimi, üretim yapısı ve sorunlarıyla Türkiye ekonomisi, Teori Yay. Ankara.
• Kepenek, Y. ve Yentürk, N. (2000), Türkiye ekonomisi, 10. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Krugman, P. ve Lawrance, R. (1993), Trade, jobs and wages. National Bureau Of Economic Research, Massachusetts.
• Kuznets, S. (1955), Economic growth and ıncome ınequality, American Economic Review, 49, 1-28. http://www.jstor.org/stable/pdf/1811581.pdf.
• Kuzucu, Y. (2002), Türkiye’de devletçilik döneminde planlı kalkınma deneyimi, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, İktisat Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Bitirme Tezi, İstanbul. Law, C. H. ve Soon, S. V. (2020). The impact of inflation on income inequality: the role of institutional quality. Applied Economics Letters, 1(4), 1.
• Lee, J. ve Strazicich, M.C. (2003), Minimum lagrange multiplier unit root test with two structural breaks, The Review of Economics and Statistics, 85(4), 1082-1089.
• Li, H. ve Zou, H. (2002). Inflation, growth, and income distribution: A cross-country study, Annals of Economics and Finance, 3(1): 85-101.
• Maillet, J. (1983), 18. yüzyıldan bugüne iktisadi olayların evrimi, Çeviren: Ertuğrul Tokdemir, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Monnin, P. (2014). Inflation and income inequality in developed economies, CEP Working Paper No: 2014/1.
• Nantob, N. (2015). Income inequality and inflation in developing countries: An empirical investigation, Economics Bulletin, 35(4): 2888-2902.
• Nelson, C. ve Plosser, C. (1982), Trends and random walks in macroeconomic time series: some evidence and implıcations. Journal of Monetary Economics, (10), 139-169.
• OECD (2024), Inflation (CPI), Erişim Tarihi: 08 Mart 2024, https://data.oecd.org/price/inflation-cpi.htm
• Ökçün, G. (1971), 1920-1930 yılları arasında kurulan Türk anonim şirketlerinde yabancı sermaye, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Özer, M. H. (2014), Cumhuriyetin ilk yıllarında milli tüccar oluşturma çabalarında İş Bankasının rolü. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi. 69(2), 351-377.
• Pamuk, Ş. (2009), Osmanlı’dan cumhuriyete küreselleşme, iktisat politikaları ve büyüme (Seçme Eserleri II) (2 b.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Pamuk, Ş. (2015), Osmanlı-Türkiye iktisadî tarihi 1500-1914, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2021), Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi, 13. Basım, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Park, C. ve Rogelio, M. (2015). Financial inclusion, poverty, and income inequality in developing Asia, Asian Development Bank Economics Working Paper Series No: 426.
• Perron, P. (1989), The great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis. Econometrica, 57, 1361-1401.
• Pesaran, M. H. ve Shin, Y. (1995), An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration analysis. In S. Strom, A. Holly, A. Diamond (eds), Centennial Volume of Ragner Frisch, Cambridge UniversityPress
• Pesaran, M.H., Shin, Y. ve Smith, R.J. (2001), Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 89- 326.
• Phillips, P.C.B ve Perron, P. (1988), Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), ss.335 346.
• Rodrik, D. (2016), Premature deindustrialization. Journal of Economic Growth, 21, 1-33.
• Rowthorn, R. ve Ramaswamy, R. (1997), Deindustrialization: Cause and implications. IMF Working Paper, WP/97/42. Washington: IMF.
• Schmidt, P. ve Phillips, P.C.B. (1992), LM tests for a unit root in the presence of deterministic trends. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 54(3), 257-287.
• Siami-Namini, S. ve Hudson, D. (2019). Inflation and income inequality in developed and developing countries, Journal of Economic Studies, 46(3):611-632.
• Şahinkaya S (2019). Cumhuriyet İktisadında Makas Değişimi. Ankara: Telgrafhane Yayınları.
• Şener, S. (2005), Türkiye ekonomisinde ikinci dönem liberal iktisat politikaları, Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), 139-146.
• Tahsin, E. ve Börü, F. (2020), Türkiye bölgelerinde yapısal dönüşüm, gelir eşitsizliği ve istihdam bağlantıları. Journal of Economy Culture and Society, 62, 91-121. https://doi.org/10.26650/JECS2020-0020
• Taşkın, M. M. (2003), 1923-2003 döneminde Türkiye Cumhuriyeti’nin dış ticaret politikaları, Dış Ticaret Dergisi, Özel Sayı, 131-152.
• Tekin, İ. (2023), Sanayisizleşme ve sendikasızlaşmanın gelir dağılımı etkileri: erken (prematüre) sanayisizleşen ülkeler örneği. Çalışma ve Toplum, 76(1).
• Tokgöz, E. (2001), Türkiye’nin iktisadi gelişme tarihi, İmaj Yayınevi, Ankara.
• Tregenna, F. (2016), Deindustrialisation: an issue for both developed and developing countries, Routledge Handbook of Industry and Development, Ed. Weiss J., M. Tribe, New York and London, Routledge Taylor& Francis Group, 7-115.
• TÜİK (2024), Uluslararası seçilmiş göstergeler, Erişim Tarihi: 08 Mart 2024, https://biruni.tuik.gov.tr/secilmisgostergeler/tabloYilSutunGetir.do?durum=acKapa&menuNo=20&altMenuGoster=1
• Yıldırım, İ. (2001), Ondokuzuncu yüzyıl Osmanlı ekonomisi üzerine bir değerlendirme (1838-1918), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Jurnal of Social Science, 11(2), 13-326.
• Yiğit, A.A. (2012), Türkiye’nin tarıma dayalı sanayi politikası. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(2), 315-326.