EVALUATION OF FINANCIAL STABILITY PERFORMANCE OF DEPOSIT BANKS IN TURKEY WITHIN THE SCOPE OF BASEL: FINDINGS OF LOPCOW AND MAIRCA METHOD

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 2, 361 - 379, 22.07.2025

Mustafa Çelik

Öz

This paper aims to evaluate the financial stability performance of deposit banks in Turkiye. In this context, the financial structure ratios addressed within the BASEL regulations in the period after 2009 constitute the basis of the study. The paper uses the financial structure ratios of all 33 deposit banks operating in Turkiye as of September 2024. The significance values of the ratios are determined by the LOPCOW (Logarithmic Percentage Change Oriented Target Weighting) method analysis, and the financial stability performances of the banks are ranked by the MAIRCA (Multi-Attribute Ideal-Actual Comparative Analysis) method analysis. The results indicate that the Liquidity Coverage Ratio holds the highest weight in assessing financial stability among the selected indicators. Furthermore, the performance rankings reveal that foreign-capital and small-scale banks outperform state-owned and large-scale banks in terms of financial stability. The study reveals that small banks and banks without public capital adopt a more cautious risk management policy against economic downturns.

Anahtar Kelimeler

Financial Structure , BASEL Criteria , Deposit Banks , LOPCOW , MAIRCA.

TÜRKİYE’DEKİ MEVDUAT BANKALARININ BASEL KAPSAMINDA FİNANSAL İSTİKRAR PERFORMANSLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: LOPCOW VE MAIRCA YÖNTEMİ BULGULARI

Öz

Çalışma, Türkiye’deki mevduat bankalarının finansal istikrar performanslarını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda, 2009 sonrası dönemde BASEL düzenlemeleri içerisinde ele alınan finansal istikrar oranları çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Türkiye’de faaliyet gösteren 33 mevduat bankasının tümünün 2024-Eylül dönemi finansal istikrar oranları üzerinden gerçekleştirilen LOPCOW (Logaritmik Yüzde Değişim Odaklı Hedef Ağırlıklandırma) metodu analizi ile oranların önem değerleri tespit edilmiş; MAIRCA (Çok Nitelikli İdeal-Gerçek Karşılaştırmalı Analiz) metodu analizi ile ise bankaların finansal istikrar performansları sıralamaya tabi tutulmuştur. Analiz sonuçlarına göre, finansal istikrar performansının tespitinde likidite karşılama oranı (LKO) en yüksek ağırlığa/öneme sahip oran olarak öne çıkmıştır. Finansal istikrar performansı sıralamasında ise yabancı sermayeli bankalar ve küçük ölçekli bankalar, kamu sermayeli bankalar ve büyük ölçekli bankalara göre daha üst sıralarda yer almıştır. Çalışma, küçük bankaların ve kamu sermayesine sahip olmayan bankaların ekonomik olumsuzluklara karşı daha ihtiyatlı bir risk yönetimi politikası benimsediğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Finansal İstikrar , BASEL Kriterleri , Mevduat Bankaları , LOPCOW , MAIRCA.

Kaynakça

• Allen, B., Chan, K.K., Milne, A. ve Thomas, S. (2012). Basel III: Is the cure worse than the disease?. International Review of Financial Analysis, 25, 159-166. https://doi.org/10.1016/j.irfa.2012.08.004
• Ayçin, E. ve Güçlü, P. (2020). BIST ticaret endeksinde yer alan işletmelerin finansal performanslarının entropi ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (85), 287-312. https://doi.org/10.25095/mufad.673739
• Bankaların Kaldıraç Düzeyinin Ölçülmesine Ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik. (2013). T.C. Resmi Gazete (28812, 5 Kasım 2013).
• Bankaların Likidite Karşılama Oranı Hesaplamasına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.(2016). T.C. Resmi Gazete (29599, 20 Ocak 2016).
• Bankaların Net İstikrarlı Fonlama Oranı Hesaplamasına İlişkin Yönetmelik. (2023). T.C. Resmi Gazete (32202, 26 Mayıs 2023).
• Bank of International Settlements (2011). Basel III: A global regulatory framework for more resilient banks and banking systems. Erişim adresi https://www.bis.org/publ/bcbs189.pdf.
• Bektaş, S. (2022). Türk sigorta sektörünün 2002-2021 dönemi için MEREC, LOPCOW, COCOSO, EDAS ÇKKV yöntemleri ile performansının değerlendirilmesi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 16(2), 247-283. https://doi.org/10.46520/bddkdergisi.1178359
• Belke, M. (2020). CRITIC ve MAIRCA yöntemleriyle G7 ülkelerinin makroekonomik performansının değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Prof. Dr. Sabri Orman Özel Sayısı, 120-139. Erişim adresi https://hdl.handle.net/11467/4420
• Berger, A.N., Klapper, L.F. ve Turk-Ariss, R. (2017). Bank competition and financial stability. Bikker, J.A. ve Spierdijk, L. (Ed.), Handbook of Competition in Banking and Finance içinde (185-204. ss.). Cheltenam:Elgar Online.
• Božanić, D., Jurišić, D. ve Erkić, D. (2020). LBWA – Z-MAIRCA model supporting decision making in the army. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 3(2), 87-110. https://doi.org/10.31181/oresta2003087b
• Cangürel, O., Güngör, S., Sevinç, V. U., Kaycı, İ. ve Atalay, S. (2010). Sorularla BASEL III. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Risk Yönetimi Dairesi Yayını. Erişim adresi https://www.bddk.org.tr/ContentBddk/dokuman/duyuru_basel_0001_53.pdf.
• Casimano, T.F. ve Hakura, D. (2011). Bank behavior in response to BASEL III: A cross-country analysis. International Monetary Fund Working Paper. Erişim adresi https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1860182.
• Chatterjee, K., Pamučar, D. ve Zavadskas, E. K. (2018). Evaluating the performance of suppliers based on using the R'AMATEL-MAIRCA method for green supply chain implementation in electronics industry. Journal of Cleaner Production, 184, 101-129. 10.1016/j.jclepro.2018.02.186
• Cicoğlu, Ş. ve Çil, C.G. (2019). Türkiye’de uygulanan Basel kriterleri ve Basel III kriterlerinin Türk finans sistemine etkileri. Politik Ekonomik Kuram, 3(1), 83-104. https://doi.org/10.30586/pek.559663
• Čihák, M. ve Hesse, H. (2010). Islamic banks and financial stability: an empirical analysis. Journal of Financial Services Research, 38, 95-113. https://doi.org/10.1007/s10693-010-0089-0
• Ecer, F. (2022). An extended MAIRCA method using intuitionistic fuzzy sets for coronavirus vaccine selection in the age of COVID-19. Neural Computing and Applications, 34, 5603-5623. https://doi.org/10.1007/s00521-021-06728-7
• Ecer, F. ve Pamucar, D. (2022). A novel LOPCOW‐DOBI multi‐criteria sustainability performance assessment methodology: An application in developing country banking sector. Omega, 112, 102690. https://doi.org/10.1016/j.omega.2022.102690
• Ecer, F., Küçükönder, H., Kayapınar Kaya, S. ve Görçün, Ö.F.(2023a). Sustainability performance analysis of micro-mobility solutions in urban transportation with a novel IVFNN-Delphi-LOPCOW-CoCoSo framework. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 172, 103667. https://doi.org/10.1016/j.tra.2023.103667
• Ecer, F., Ögel, İ. Y., Krishankumar, R. ve Tirkolaee, E. B. (2023b). The q-rung fuzzy LOPCOW-VIKOR model to assess the role of unmanned aerial vehicles for precision agriculture realization in the Agri-Food 4.0 era. Artificial Intelligence Review, 56, 13373-13406. https://doi.org/10.1007/s10462-023-10476-6
• Ersoy, N. (2023). BIST perakende ticaret sektöründe LOPCOW-RSMVC modeli ile performans ölçümü. Sosyoekonomi, 31(57), 419-436. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2023.03.20
• Fu, M.X., Lin, Y. R. ve Molyneux, P. (2014). Bank competition and financial stability in Asia Pacific. Journal of Banking & Finance, 38, 64-77. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2013.09.012
• Gigović, L., Pamučar, D., Bajić, Z. ve Milićević, M. (2016). The combination of expert judgment and GIS-MAIRCA analysis for the selection of sites for ammunition depots. Sustainability, 8(4), 372. https://doi.org/10.3390/su8040372
• Gül, S. ve Bektaş, S. (2022). Türkiye’de faaliyet gösteren konvansiyonel bankaların finansal istikrar performanslarının finansal sağlamlık göstergeleri ile değerlendirilmesi: Entropi ve ARAS yöntemleri ile analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 49, 553-572. https://doi.org/10.30794/pausbed.993857
• Gültekin, A.C. (2018). Basel III uygulamaları ve BIST’de işlem gören ticari bankalar için ampirik bir çalışma. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 2(4), 46-69. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/bspad/issue/35394/339207
• Gürel, E., Bulgurcu Gürel, E.B. ve Demir, N. (2012). BASEL III kriterleri. Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, 1(3), 16-28. https://doi.org/10.1501/bsad_0000000012
• Jayadev, (2013). Basel III implementation: Issues and challenges for Indian banks. IIMB Management Review, 25(2), 115-130. https://doi.org/10.1016/j.iimb.2013.03.010
• Kaya, H. ve Belke, M. (2024). Assessing the fiscal performance of Türkiye using a multi-criteria decision making approach. Akıncı, A. (Ed.), Theory and Applied Fiscal Policy içinde (287-299. ss.). Berlin: Peter Lang.
• Kehribar, Ö., Karademir, F. ve Evci, S. (2021). İşletmelerin COVID-19 pandemisi sürecindeki finansal performanslarının Entropi ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi: BIST gıda, içecek endeksi örneği. Business & Management Studies: An International Journal, 9(1), 200-214. https://doi.org/10.15295/bmij.v9i1.1748
• Keleş, N. (2023). LOPCOW ve CRADIS yöntemleriyle G7 ülkelerinin ve Türkiye’nin yaşanabilir güç merkezi şehirlerinin değerlendirilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 727-747. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1239201
• Kim, H., Batten, J.A. ve Ryu, D. (2020). Financial crisis, bank diversification, and financial stability: OECD countries. International Review of Economics & Finance, 65, 94-104. https://doi.org/10.1016/j.iref.2019.08.009 Köhler, M. (2015). Which banks are more risky? The impact of business models on bank stability. Journal of Financial Stability, 16, 195-212. https://doi.org/10.1016/j.jfs.2014.02.005
• Lall, R. (2009). Why Basel II failed and why any Basel III is doomed. University of Oxford Global Economic Governance Programme Working Paper, No. 2009/52. Erişim adresi https://www.econstor.eu/bitstream/10419/196313/1/GEG-WP-052.pdf
• Mizrahi, R. ve Kandemir, İ. (2018). Türk bankacılık sektörünün BASEL III kriterleri perspektifinde değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 1(2), 148-161. https://doi.org/10.32951/mufider.453187
• Pamučar, D., Lukovac, V., Božanić, D. ve Komazec, N. (2018). Multi-criteria FUCOM-MAIRCA model for the evaluation of level crossings: case study in the Republic of Serbia. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 1(1), 108-129. https://doi.org/10.31181/oresta190120101108p
• Pamučar, D., Vasin, L. ve Lukovac, V. (2014), Selection of railway level crossings for investing in security equipment using Hybrid DEMATEL-MARIC model. Paper presented at XVI. International Scientific-Expert Conference on Railways, Railcon, Niš, Serbia 9-10 Ekim 2014.
• Simic, V., Miletic, S. D., Tirkolaee, E.B., Stevic, Z., Ala, A. ve Amirteimoori, A. (2023). Neutrosophic LOPCOW-ARAS model for prioritizing industry 4.0-based material handling technologies in smart and sustainable warehouse management systems. Applied Soft Computing, 143, 110400. https://doi.org/10.1016/j.asoc.2023.110400
• Şahin, İ.(2013). Küresel finansal kriz esnasında geliştirilen bankacılık düzenlemelerinden Basel III kriterlerinin kapsamı ve uygulama süreci. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 59, 149-166. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/35644/396431
• Thakor, A.V. (2014). Bank capital and financial stability: An economic trade-off or a faustian bargain?. Annual Review of Financial Economics, 6, 185-223. https://doi.org/10.1146/annurev-financial-110613-034531
• Trung, D.D. ve Thinh, H.X., (2021). A multi-criteria decision-making in turning process using the MAIRCA, EAMR, MARCOS and TOPSIS methods: A comparative study. Advances in Production Engineering & Management, 16(4), 443-456. 10.14743/apem2021.4.412
• Uhde, A. ve Heimeshoff, U. (2009). Consolidation in banking and financial stability in Europe: Empirical evidence. Journal of Banking & Finance, 33(7), 1299-1311. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2009.01.006
• Ulutaş, A. (2019). SWARA ve MAIRCA yöntemleri ile catering firması seçimi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(4), 1467-1479. https://doi.org/10.15295/bmij.v7i4.1166
• Ulutaş, A., Balo, F. ve Topal, A. (2023). Identifying the most efficient natural fibre for common commercial building ınsulation materials with an ıntegrated PSI, MEREC, LOPCOW and MCRAT model. Polymers, 15(6), 1500. https://doi.org/10.3390/polym15061500
• Yalman, İ. N., Koşaroğlu, Ş. M. ve Işık, Ö. (2023). 2000-2020 döneminde Türkiye ekonomisinin makroekonomik performansının MEREC-LOPCOW-MARCOS modeliyle değerlendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 60(664), 57-86. Erişim adresi https://ekonomikyorumlar.com.tr/files/articles/1688377764.pdf
• Yan, M., Hall, M.J.B. ve Turner, P. (2012). A cost–benefit analysis of Basel III: Some evidence from the UK. International Review of Financial Analysis, 25, 73-82. https://doi.org/10.1016/j.irfa.2012.06.009
• Yurttadur, M. ve Taşçı, M.Z. (2022). Finansal performans ölçümünde CRITIC ve MAIRCA yöntemlerinin kullanılması: Katılım bankaları örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(135), 110-124. https://doi.org/10.29228/asos.66076