THE CENTRAL ASIA POLICY OF CHINA IN LINE WITH SECURITY, ENERGY AND MARKET

Yıl 2016, Afro-Avrasya Özel Sayısı, 281 - 294, 26.12.2016

Hasan Duran , Nyambayar Pusevsuren

Öz

On one hand, post-Sovietic Central Asian States with their critical
geo-strategical position on the route of Asia and Europe have rich natural
resources like oil and natural gas. On the other hand, People’s Republic of
China that became one of the biggest economies of the world following the economic
development moves after the 1990’s, such growth spurred the energy demand made
China more vulnerable to security problems and so became much more dependent on
the other states.

Central Asian countries always try to diminish Russian hegemony over
them, conform to international community, increase the level of political and
economic relations with Western and the neighbouring countries. China, without
interfering their internal politics, to insure energy sources and security,
inclines to make use of all opportunities through co-operations. The trading
volume of the region countries with China is higher than with that of Russia.
Moreover, China, to insure security in Xinjiang Uyghur autonomous region,
supports establishing international organizations with those countries. China
also aims at reaching European markets through highways of Central Asian
countries.

The rivals of China in this region are Western countries (primarily USA)
and Russia. In this study, China’s regional policies, its efforts to establish
spheres of influence and its competitive/cooperative efforts and attempts are
tackled and scrutinized.

Anahtar Kelimeler

Central Asia, China, Security, Oil, Natural Gas

GÜVENLİK, ENERJİ VE PAZAR EKSENİNDE ÇİN’İN ORTA ASYA POLİTİKASI

Öz

Bir tarafta SSCB dağıldıktan sonra
bağımsızlıklarını kazanan, doğal kaynaklar ve özellikle petrol ve doğalgaz
bakımından zengin, Asya-Avrupa geçiş coğrafyasında stratejik konumda bulunan
Orta Asya Cumhuriyetleri, diğer tarafta 90’lı yıllardan sonra gerçekleştirmiş
olduğu ekonomik kalkınma hamlesiyle Dünya’nın en büyük ekonomilerinden birine
dönüşen, enerji ihtiyacı ve enerji de dışa bağımlılığı giderek artan, güvenlik
sorunları yaşamaya başlayan Çin Halk Cumhuriyeti.

Orta Asya ülkeleri, üzerlerindeki
Rus etkisini kırmak ve uluslararası toplumla daha fazla uyum sağlamak, batılı
ülkeler ve bölgedeki diğer ülkelerle ekonomik ve siyasi ilişkilerini arttırmak
istemektedirler. Bu durumda Çin iyi bir alternatif olarak ortaya çıkmaktadır.
Çin bölge ülkelerinin iç siyasetlerine karışmadan, kendisi için gerekli olan
enerji hammaddesini ve enerji güvenliğini sağlamak için işbirliği fırsatlarını
değerlendirmektedir. Bölge ülkelerinin Çin ile gerçekleştirdikleri ticaret
hacmi Rusya ile geçekleştirdiklerinden daha yüksektir. Diğer taraftan Çin,
Sincan-Uygur Özerk Bölgesi’nde güvenliği sağlamak için bölge ülkeleriyle ortak
uluslararası organizasyonlar kurulmasını desteklemektedir. Ayrıca Avrupa
pazarlarına Orta Asya üzerinden karayoluyla açılmayı da hedeflemektedir.

Söz konusu hedeflerini
gerçekleştirmek isteyen Çin’in bölgede ki en önemli rakipleri Batılı ülkeler
(başta ABD olmak üzere) ve Rusya’dır. Çalışmada Çin’in bölgeye yönelik
politikaları, etki alanı oluşturma girişimleri ve rakipleriyle girmiş oldukları
rekabetçi/işbirlikçi süreçler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çin, Doğalgaz, Güvenlik, Orta Asya, Petrol

Kaynakça

• Akhundzada,E (2016), “Türkmenistan İçin Güney Gaz Koridorunun Önemi Artmaktadır”, (çevrimiçi) http://tr.trend.az/business/energy/2486960.html, 11 Ekim 2016.
• Atlı, A (2014), “Çin ve Yeni İpek Yolu Projesi”, (Çevrimiçi) http://www.altayatli.com/files/Analist44IpekYolu.pdf, 06 Kasım 2016.
• Aydın, M (2005), “Çin’in Stratejik Hesaplarında Orta Asya”, Küresel Politikada Orta Asya Avrasya Üçlemesi I, Ankara: Nobel Yayınları.
• Bowen, W., Yang, L.(2016) Spotlight: “Shanghai Five”: a Paradigm Mechanism for Peace, Development at Border Areas: Experts, Xinhua News, (Çevirimiçi) http://news.xinhuanet.com/english/2016-04/14/c_135279213.htm, 04 Ekim 2016.
• BP Statistical Review of World Energy June 2016, (çevrimiçi), http://www.bp.com/content/dam/bp/pdf/energy-economics/statistical-review-2016/bp-statistical-review-of-world-energy-2016-full-report.pdf, 05 Ekim 2016.
• Brzezinski, Z. (2005) Büyük Satranç Tahtası, Çev: Yelda Türedi, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Chan, L. (2015), “An Overview of Central Asian Markets on the Silk Road Economic Belt”, (Çevrimiçi), http://beltandroad.hktdc.com/en/market-analyses/details.aspx?ID=472180, 25 Ekim 2016.
• Contessi, Nicola P. (2016), Central Asia in Asia: Charting Growing Trans-Regional Linkages, Journal of Eurasian Studies, V:7, I:1, pp3-13. (çevrimiçi), http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1879366515000329. 09 Ekim 2016.
• Çolakoğlu, S. (2008), “Çin’in Orta Asya Politikası (1991-2007)”, Derleyen: Turgut, Demirtepe, Orta Asya & Kafkasya Güç Politikası, Ankara: USAK Yayınları, ss. 147-178.
• Çomak, H., Gökalp, A. (2009), “2010’lu Yıllarda Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Geleceği ve Türkiye”, II. Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi, Kocaeli.
• Duran, H ve Yılmaz, K. K (2011), “Devi Bağlayan Bağlar: Çin’in Orta Asya Enerji Kaynaklarındaki Çıkarı”, Editors: Selahttin sarı vd., International Conference on Eurasian Economies 2011,İstanbul, Beykent University Publication, ss. 36-43.
• Encyclopedia Britannica, (Çevirimiçi), http://global.britannica.com/topic/Uighur, 04 Ekim 2016.
• Hekimoğlu, A. (2012), “Uluslararası Dengeler Bağlamında Orta Asya’daki Enerji Politikaları”, (Editör: Kafkasyalı, M. Savaş), Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, Ankara; SFN Yayıncılık, ss. 267-310.
• https://www.iea.org/publications/freepublications/publication/PartnerCountrySeriesUpdateonOverseasInvestmentsbyChinasNationalOilCompanies.pdf, 05 Ekim 2016.
• https://www.matriksdata.com/website/matriks-haberler/genel/2015/8/20/689356-cin-in-2020-yilinda-dunyanin-en-buyuk-dogrudan-yabanci-yatirimcisi-olacagi-tahmin-ediliyor/, 07 Ekim 2016.
• Ismayılov, E. Ve Budak, T. (2015) Bağımsızlık Sonrası Özbekistan’ın Enerji Politikası, BİLGESAM Analiz/Enerji, No: 1203, İstanbul. (Çevrimiçi), http://www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/0-411-20150407131203.pdf, 24 Ekim 2016.
• Jiang, J. and Ding, C. (2014) Update on Overseas Investments by China’s National Oil Companies: Achievements and Challenges since 2011, International Energy Agency, Paris, (Çevrimiçi),
• McNeal, Dewardric L, (2001) China’s Relations with Central Asian States and Problems with Terrorism, CRS Report for Congress, Congressional Research Service
• Özdaşlı, E, (2015), “Çin’in Yeni İpek Yolu Projesi ve Küresel Etkileri”, Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume:10/14, Ankara, pp. 579-596. (çevrimiçi), http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1490871226_31%C3%96zda%C5%9Fl%C4%B1Esme-sos-579-596.pdf.
• Peyrouse, S. (2007), Economic Aspects of the Chinese –Central Asia Rapprochement, Central Asia-Caucasus Institute and Silk Road Studies Program, (çevrimiçi), https://www.silkroadstudies.org/resources/pdf/SilkRoadPapers/0709China-Central_Asia.pdf, 09 Ekim 2016.
• Russian.news.cn (2014), Товарооборот Китая с 4 странами Центральной Азии в 2013 году превысил 40 млрд долл США (2013 yılında 4 orta asya ülkesinin Çin ile ticareti 40 milyar $’ı aştı), (Çevirimiçi), http://russian.news.cn/economic/2014-02/13/c_133112976.htm, 06 Ekim2016.
• Scobell, A., Rather E., Beckley, M. (2014), China’s Strategy Toward South and Central Asia An Empty Fortness, Rand Project Air Force, Rand Corporation Research.
• Sebastien, Peyrouse, S., Boonstra, J. ve Laruelle, M. (2012), Security and Development Approaches to Central Asia The EU Compared to China and Russia, EUCAM Working Paper, (Çevimiçi), http://www.eucentralasia.eu/uploads/tx_icticontent/WP11.pdf
• Siddiqui, U. (2015) The Ethnic Roots of China’s Uighur Crisis, Aljazeera America, (Çevirimiçi), http://america.aljazeera.com/opinions/2015/7/the-ethnic-roots-of-chinas-uighur-crisis.html, 04 Ekim 2016.
• Şanghay İşbirliği Örgütü, (Çevirimiçi), http://rus.sectsco.org/about_sco/, 11 Ekim 2016. Tiezzi, S. (2015), China Invests in World, The Diplomat, (Çevirimiçi), http://thediplomat.com/2015/06/china-invests-in-the-world/, 07 Ekim 2016.
• Toktomushev, K. (2015), The Silk Road Economic Belt’s Impacts on Central Asia, (çevrimiçi), http://www.chinausfocus.com/finance-economy/the-silk-road-economic-belts-impacts-on-central-asia/, 09 Ekim 2016)
• U.S. Energy Information Administration (EIA), (2015), International Energy Data and Analysis China, (Çevirimiçi), https://www.eia.gov/beta/international/analysis_includes/countries_long/China/china.pdf, 05 Ekim 2016.
• Ustaoğlu, B. (2009), “Çin’in Orta Asya Politikası”, (Editör: Mehmet Seyfettin Erol), (2009), Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya’nın Değişen Jeopolitiği Yeni Büyük Oyun, I. Baskı, Ankara: Platin Yayınları, ss.338-374.
• www.cia.gov, (çevrimiçi), https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html, 04 Ekim 2016.
• Xin, L. and Daleng, X, (2015). "Chinese and Russian Economic Interests in Central Asia: Comparative Analysis", China, The United States, and the Future of Central Asia: U.S.-China Relations, Volume I. (Edited by: David B. H. Denoon), New York University Press, pp. 130-153.
• www.cnpc.com.cn, CNPC in Turkmenistan, (Çevirimiçi), http://www.cnpc.com.cn/en/Turkmenistan/country_index.shtml, (10 Ekim 2016).
• Zhiqun, Z (2015), “China’s AIIB and 'One Belt One Road': ambitions and challenges”. (çevrimiçi), https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/8231-China-s-AIIB-and-One-Belt-One-Road-ambitions-and-challenges, 06 Kasım 2016.