SOSYAL MEDYA KULLANICILARINA AİT SİBER DAVRANIŞLARIN İNSANİ DEĞERLER BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2018, Sayı: 56, 19 - 39, 27.04.2018

Kerem Kılıçer , Vildan Özeke , Ahmet Naci Çoklar

Öz

Genelde bilgi ve iletişim teknolojilerinde (BİT)
özelde ise internette yaşanan gelişmeler, teknolojinin insan yaşamına kattığı
anlamın ağırlığını giderek artırmaktadır. Özellikle sosyal medya adı verilen
sosyo-dijital mecranın toplumsal yaşam üzerindeki dönüştürücü etkisi gün
geçtikçe daha çok hissedilmektedir. Etkileşimli yapısıyla tüm bireyleri içine
alan sosyal medya, oluşturduğu siber topluluklar ile bireylerin küresel düzeyde
siber etkileşimler kurabilmesine olanak sağlamaktadır. Bu bağlamda araştırma
ile aktif sosyal medya kullanıcılarının sergiledikleri dijital davranışlar,
siber insani değerler bağlamında derinlemesine incelenmiştir. Betimsel ve
ilişkisel tarama modeline göre tasarlanan araştırmada 2719 sosyal medya
kullanıcısından veri toplanmıştır. Araştırma sonucunda; kadınların erkeklere
göre, evlilerin bekarlara, sosyo-ekonomik statüsü ve bireysel olarak aylık
geliri yüksek olanların düşük olanlara göre siber insani değerler düzeyinin daha
yüksek olduğu ve kişilik tipleri ile aile ortamı açısından siber insani değerler
düzeyinin farklılaştığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

internet, sosyal medya, siber davranışlar, insani değerler

INVESTIGATING SOCIAL MEDIA USERS’ CYBER BEHAVIORS FROM THE PERSPECTIVE OF HUMAN VALUES

Öz

The value and importance of information and
communication technologies (ICTs) and the Internet for human life is increasing
continuously. Particularly, the transformative influences of socio-digital
community -known as social media- on social quarters become much prevalent. Social
media enables individuals through its interactive nature to connect via cyber
interactions at global level with diverse cyber communities. In this regard,
this study aimed at deeply investigating the cyber behaviors of active social
media users from the perspective of cyber human values. The survey method was
applied to collect the research data from 2719 participants. Both singular and
correlational survey models were employed. The results show that the level of
cyber human values is higher in women, higher in high socio-economic status and
high monthly income. Moreover, cyber human values differentiates with respect
to perceived personality types and family environment.

Anahtar Kelimeler

internet, social media, cyber behaviors, cyber human values

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. (2010). Türkiye'de aile değerleri araştırması (Yayın no:145). Ankara: Manas Medya. http://ailetoplum.aile.gov.tr/data/ 54292ce0369dc32358ee2a46/kutuphane_61_turkiyede_aile_degerleri.pdf adresinden 24 Aralık 2013 tarihinde edinilmiştir.
• Akdoğan, M. Ş., Çoban, S. ve Öztürk, R. (2012). Medyada yer alan sosyal pazarlama kampanyalarına yönelik tüketici değerlendirmeleri: Konya ilinde bir uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39, 1-18.
• Allport, G. W., Vernon, P. ve Lindzey, G. 1970. Study of values (3.Baskı). Chicago, IL: Riverside.
• Altunay, E. ve Yalçınkaya, M. (2011). Öğretmen adaylarının bilgi toplumunda değerlere ilişkin görüşlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 5-28.
• Aluja, A. ve Garcia, L. F. (2004). Relationships between big five personality factors and values. Social Behaviour and Personality, 32(7), 619-626.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Aytekin, Ç. ve Sütçü, C. S. (2012). Yeni medya ve ağ nesli: Türkiye örneği. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 1-13.
• Başçı, Z. (2012). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Erzurum örneği). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Baştürk-Akca, E., Sayımer, İ. ve Ergül, S. (2015). Ortaokul öğrencilerinin sosyal medya kullanımları ve siber zorbalık deneyimleri: Ankara örneği. Global Media Journal: Turkish Edition, 5(10), 71-86.
• Beldağ, A. (2012). İlköğretim yedinci sınıf sosyal bilgiler dersindeki değerlerin kazanılma düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Erzurum ili örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Binark, M. (2007). Yeni medya çalışmalarında yeni sorular ve yöntem sorunu. M. Binark (Ed.), Yeni Medya Çalışmaları içinde (s. 21-44). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Binark, M. ve Bayraktutan-Sütcü, G. (2007). Teknogünlüklerdeki çok(lu) sessiz yaşamlar: Yeni medyanın sessiz enstrümanları- Yeni orta sınıf gençlik. M. Binark (Ed.), Yeni Medya Çalışmaları içinde (s. 147-176). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Bloomberght. (2016, 29 Temmuz). Facebook en değerli 5 şirket arasında. Anadolu Ajans. http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1901495-facebook-en-degerli-5-sirket-arasinda adresinden 15 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Borca, G., Bina, M., Keller, P. S., Gilbert, L. R. ve Begotti, T. (2015). Internet use and developmental tasks: Adolescent’s point of view. Computers in Human Behavior, 52, 49-58.
• Boz, N. (2012). Yeni iletişim ortamlarında dijital kimlik ve benlik sunumu. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çalışkur, A. (2013). Türk üniversite öğrencilerinin yaşam değerleri ve kişilik özellikleri üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 109-141.
• Çalışkur, A. (2008). Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Değerleri ile Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çevik, V. (2013). How teacher candidates perceive social networks?. Proceedings of International Academic Conference on Education, Teaching and E-learning 2013 içinde. Prag: Çek Cumhuriyeti.
• Dilmaç, B. 2007. Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Dilmaç, B., Arıcak, O. T., ve Cesur, S. (2014). A validity and reliability study on the development of the values scale in Turkey. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(5), 1661-1671.
• Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen adaylarının değer algılarının farklı değerler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 69-91.
• DiMaggio, P., Hargittai, E., Celeste, C. ve Shafer, S. (2004). Digital inequality: From unequal access to differentiated use. K. Neckerman (Ed.), Social in Equality içinde (s. 355-400). New York, NY: Russell Sage Foundation.
• Esmer, Y. (2002). Avrupa ve Türkiye Değerler Araştırması. İstanbul: Tübitak Proje No: SBB:3004.
• Gençoğlu, C. (2006). Üniversite öğrencilerinin iyimserlik düzeyleri ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Gouveia, V. V., Milfont, T., ve Guerra, V. M. (2014). Functional theory of human values: testing its content and structure hypotheses. Personality and Individual Differences, 60, 41-47.
• Güngör, İ. H., Ekşi, H. ve Arıcak, O. T. (2012). Genç yetişkinlerde değer tercihlerinin narsistik kişilik özellikleri yordaması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), Ek özel sayı, 1271-1290.
• Huck, S. W. (2008). Reading statistics and research (5. Baskı). Boston: Pearson.
• International Telecommunication Union. (2013a). The World in 2011: ICT facts and figures. http://www.itu.int/ITU-D/ict/material/FactsFigures2011.pdf adresinden 24 Aralık 2013 tarihinde edinilmiştir.
• International Telecommunication Union. (2013b). Measuring the information society. http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/publications/mis2013/MIS2013_without_Annex_4.pdf adresinden 24 Aralık 2013 tarihinde edinilmiştir.
• Internet Worlds Stats. (2017). Internet users in the World. http://www.internetworldstats.com/stats.htm adresinden 06 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• İnci, E. (2009). Erken çocukluk dönemi öğrencilerinin değer yönelimlerinin sosyo-ekonomik düzey, yaş ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• İşcan, C. D. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. Yayınlanmış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kabaday, A. ve Aladağ, K. S. (2010). Farklı ilköğretim kurumlarına devam eden öğrencilerin ahlaki gelişimlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 878-898.
• Karabağ, T. (2012, 19 Temmuz). Siber zorbalık intihar ettiriyor, NTV. http://www.ntv.com.tr/saglik/siber-zorbalik-intihar-ettiriyor,WiHRmkG5UEW_QLumYnoXHA adresinden 24 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Kılıçer, K. (2013). Teknopedagojik eğitim ve etik. I, Yurdakul-Kabakçı (Ed.), Teknopedagojik Eğitime Dayalı Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı içinde (s.95-128). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve Schwartz Değer Kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 45, 59-76.
• Lloyd, J. B. (2015). Unsubstantiated beliefs and values flaw the five-factor model of personality. Journal of Beliefs & Values, 36(2), 156-164.
• Mossberger, K., Tolbert, C. J. ve McNeal, R. S. (2007). Digital citizenship: The Internet, society and participation, Cambridge, MA: The MIT Press.
• Organisation for Economic Cooperation and Development. (2017). Internet access. https://data.oecd.org/ict/internet-access.htm adresinden 24 Mart 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Paker, K. O. (2011, 13-14 Mayıs). Siberuzamda iletişim. Çalışma TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası İletişim Günleri 6’da sunulmuş bildiri. Tam metni http://www.emo.org.tr/ ekler/45fced50874d9bb_ek.pdf adresinden 30 Ocak 2016 tarihinde edinilmiştir.
• Pakizeh, A., Gebauer, J. E. ve Maio, G. R. (2007). Basic human values: Inter-value structure in memory. Journal of Experimental Social Psychology, 43, 458-465.
• Parks-Leduc, L., Feldman, G. ve Bardi, A. (2015). Personality traits and personal values: A meta-analysis. Personality and Social Psychology Review, 19(1), 3-29.
• Roccas, S., Sagiv, L., Oppenheim, S., Elster, A. ve Gal, A. (2014). Integrating content and structure aspects of the self: Traits, values, and self-improvement. Journal of Personality, 82(2), 144-157.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: The Free Press. https://www.jstor.org/stable/2149267?seq=1#page_scan_tab_contents adresinden 20 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Rösner, L., Winter, S. ve Krämer, N.C. (2016). Dangerous minds? Effects of uncivil online comments on aggressive cognitions, emotions, and behavior. Computers in Human Behavior, 58, 461–470.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun eğitim fakültesi örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73-88.
• Schwartz, S.H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1-65.
• Schwartz, S. H. (2006). Basic human values: Theory, measurement, and applications. http://www.ccsr.ac.uk/qmss/seminars/2009-06-10/documents/Shalom_Schwartz_1.pdf adresinden 30 Mayıs 2013 tarihinde edinilmiştir.
• Schwartz, S. H. (2012). An overview of the Schwartz Theory of Basic Values. Online Readings in Psychology and Culture, 2 (1). http://dx.doi.org/10.9707/2307-0919.1116
• SmartInsights. 2017. Global social media research. http://www.smartinsights.com/social-media-marketing/social-media-strategy/new-global-social-media-research/ adresinden 18 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Surphi, S. (2016). Difference between ethics and values. http://keydifferences.com/difference-between-ethics-and-values.html adresinden 06 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Stoch, L. ve Roodt, S. (2016). The Net Generation’s perceptions of digital activism, C. Bernadas ve D. Minchella (Ed.), Proceedings of The 3rd European Conference On Social Media Research içinde (s.369-403). EM Normandie, Caen, France.
• Şendil, G. ve Cesur, S. (2011). The relationships between parental attitudes and their personalities and values. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 1-22.
• Turkle, S. (1999). Siber psikiyatr ile bir seans. Sevimli, A. (Çeviri), Bilgi ve Toplum, 2, 39-48.
• Türk, İ. (2009). Değerler eğitiminde saygı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Türkiye Araştırmacılar Derneği. (2012). SES (Sosyo Ekonomik Statü) 2012 Lansman Toplantısı. http://tuad.org.tr/upload/dosyalar/SES_2012-Lansman-Sunum-REV.ppsx adresinden 28 Ocak 2016 tarihinde edinilmiştir.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). 06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15866 adresinden 17 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2016). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21779 adresinden 17 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Valcke, M., Bonte, S., De Wever, B. ve Rots, I. (2010). Internet parenting styles and the impact on internet use of primary school children. Computers & Education, 55(2), 454-464.
• WebpageFX. (2017). The Internet in real time. https://www.webpagefx.com/internet-real-time/ adresinden 18 Nisan 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Yıldız, M. (2012). Öğretmen adaylarının benlik saygısı ve kişilik özelliklerinin sahip oldukları değerler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.