E-Commerce Services in Turkey Investigation Using Moora Method

Yıl 2021, Sayı: 68, 372 - 383, 29.04.2021

Cemalettin Hatipoğlu İnci Merve Altan

https://doi.org/10.51290/dpusbe.875064

Öz

Initially,the term e-commerce meant the process of processing business transactions electronically with the help of leading technologies such as electronic data interchange (EDI) and electronic funds transfer (EFT). These technologies allowed users to exchange commercial information and perform electronic transactions. E-commerce became possible in 1991 when websites were allowed to use the Internet for business transactions. Since then, thousands of business transactions have been processed through their websites.
Analyzing studies in the literature examining the size of the e-commerce services in Turkey, examining the development of e-commerce potential of our country is very important in terms of determining the canceled status of fundamental evaluation and roadmap.
Therefore, this study was analyzed with e-commerce services aimed to examine the size and unused in earlier studies and other multi-MOORE-rate method provides more reliable results compared to the criteria decision-making methods and MOORE-Reference Value Method in Turkey. The obtained results have been interpreted both within themselves and by comparing them with the literature.

Anahtar Kelimeler

e-Commerce, Multi Criteria Decision Making Methods, MOORA-Ratio Method,, MOORA-Reference Value Method

Türkiye’de E-Ticaret Hizmetlerinin Moora Yönetimi ile İncelenmesi

Öz

Başlangıçta, e-ticaret terimi, elektronik veri değişimi (EDI) ve elektronik fon transferi (EFT) gibi önde gelen teknolojilerin yardımıyla ticari işlemlerin elektronik olarak gerçekleştirilmesi sürecini ifade ediyordu. Bu teknolojiler, kullanıcıların ticari bilgi alışverişinde bulunmalarına ve elektronik işlemler gerçekleştirmesine izin vermiştir. E-ticaret, 1991 yılında web sitelerinin ticari işlemler için İnternet'i kullanmalarına izin verildiğinde mümkün hale geldi. O zamandan bu yana web siteleri üzerinden binlerce işletme işlemi gerçekleştirildi.
Literatürde yapılan çalışmalar incelendiğinde Türkiye’de e-ticaret hizmetlerinin boyutunun incelenmesi, ülkemizin e-ticaret potansiyelindeki gelişim süreçlerinin incelenmesi, durum değerlendirilmesin yapılması ve yol haritasının belirlenmesi açısından oldukça önemlidir.
Bu nedenle çalışmada Türkiye’de e-ticaret hizmetlerinin boyutunun incelenmesi amaçlanmış ve daha önce yapılan çalışmalarda kullanılmayan ve diğer çok kriterli karar verme yöntemlerine oranla daha güvenilir sonuçlar sunan MOORA-Oran Metodu ve MOORA-Referans Değer Metodu ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar hem kendi içlerinde hem de literatür ile kıyaslanarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

e-Ticaret, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, MOORA-Oran Metodu, MOORA-Referans Değer Metodu

Kaynakça

• Akıncılar, A. ve Dağdeviren, M. (2014). A hybrid multi-criteria decision making model to evaluate hotel websites. International Journal of Hospitality Management, 36, 263-271.
• Aydın, K. (2019). AHP ve konjoint analizi ile tüketicilerin sektör bazlı online alışveriş tutumlarının analizi [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• Aydın, S. ve Kahraman, C. (2012). Evaluation of e-commerce website quality using fuzzy multi-criteria decision making approach. IAENG International Journal of Computer Science, 39(1).
• Bayır, T. (2020). B2C online alışveriş sitelerinin seçim kriterlerinin AHP yöntemi ile belirlenmesi. Kesit Akademi Dergisi, 6(25), 641-653.
• Brauers, W. K .M. ve Zavadskas, E. K. (2006).The MOORA method and its application to privatization in a transition economy. Control and Cybernetics, 35(2),445-469.
• Brauers, W. K. M. ve Zavadskas, E.K. (2009).Robustness of the multi-objective MOORA method with a test for the facilities sector. Technological and Economic Development of Economy: Baltic J on Sustainability, 15, 352-375.
• Brauers, W. K. M. (2013).Multi-objective seaport planning by MOORA decision making. Annals of Operations Research, 206(1), 39-58.
• Bulğurcu, B. K.(2012). Bulanık bir model ile özel alışveriş sitelerinin değerlendirilmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 35-47.
• Bursalı, O. B. (2010). Sigorta işletmelerinin internet üzerindeki uygulamalarının analitik hiyerarşi süreci (AHS) ile değerlendirilmesi. İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 1(2), 17-27.
• Chakraborty, S. (2011). Applications of the MOORA method for decision making in manufacturing environment. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology. 54,1155–1166.
• Deste, M. ve Savaşkan, A. G. (2021). E-ticaret işletmelerinin kargo firması seçimi üzerine VIKOR yöntemiyle bir uygulama. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 4-21.
• Durmuş, M. ve Tayyar, N. (2017). AHP ve TOPSIS ile farklı kriter ağırlıklandırma yöntemlerinin kullanılması ve karar verici görüşleriyle karşılaştırılması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(3), 65-80.
• Ertuğrul, İ. ve Öztaş, G. (2016). Performance analysis of online bookstores by using MACBETH and PROMETHEE methods. Journal of Internet Applications and Management, 7(2), 21-38 . doi: 10.5505/iuyd.2016.83997
• Fernandez, A., Zaraté, P., Gardey C. J. ve Bosetti G. (2021). Supporting multi-criteria decision-making across websites: the Logikós approach. Central European Journal of Operations Research 29, 201–225(2021). doi:10.1007/s10100-020-00723-4
• Fidan, H. (2018). E-ticaret müşteri bağlılığı gri ilişkisel kümeleme analizi. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 9(32), 163-182.
• Gök, A. C. ve Perçin, S. (2016). Elektronik alışveriş (e-alışveriş) sitelerinin e-hizmet kalitesi açısından değerlendirilmesinde DEMATEL-AAS-VIKOR Yaklaşımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 131-144.
• Jain, V. (2018).Application of combined Madm methods as Moora and PSI for ranking of fms performance factors. Benchmarking. An International Journal, 25(6), 1903-1920.
• Jiang, W., Li, Z. Jia J. ve Liu D. (2013, Eylül). Evaluating e-commerce system security using fuzzy multi-criterion decision-making, 2013 IEEE Seventh International Conference on Semantic Computing, Irvine, CA, 2013, 438-443, doi: 10.1109/ICSC.2013.84.Erişim adresi https://www.computer.org/csdl/proceedings/icsc/2013/12OmNBrDqEt.
• Önay, O. (2015). Operasyonel, yönetsel ve stratejik problemlerin çözümünde çok kriterli karar verme yöntemleri içinde (ss.245-257), Bursa: Dora Yayınevi.
• Özkan, N. F. ve Yavuz, F. G. (2019). Using fuzzy Topsis and regression based weights to rank e-commerce websites. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27(2), 116-124.
• Nilashi, M. ve İbrahim, O. (2014). A model for detecting customer level intentions to purchase in B2C websites using TOPSIS and fuzzy logic rule-based system. Arabian Journal for Science & Engineering (Springer Science & Business Media BV ), 39(3),1907.
• Özdağoğlu, A. (2014).Normalizasyon yöntemlerinin çok ölçütlü karar verme sürecine etkisi–Moora yöntemi incelemesi. Ege Akademik Bakış, 14(2), 283-294.
• Özgüven, N. (2012). Promethee sıralama yöntemi ile özel alışveriş siteleri üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 195-201.
• Razani H. (2020). E-ticaret alanında müşteri memnuniyeti takibini etkileyen faktörlerin AHS yöntemi ile değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• Sarıoğlan, M. ve Aslan, K. (2020) .Yiyecek içecek işletmelerinde Moora yöntemi ile tedarikçi seçiminin uygulanabilirliği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 254-270.
• Sevgin, H. ve Kundakçı, N. (2017) .TOPSIS ve MOORA yöntemleri ile Avrupa Birliği’ne üye olan ülkelerin ve Türkiye’nin ekonomik göstergelere göre sıralanması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 87-108.
• Sohaib, O., Naderpour, M. Hussain, W. ve Martinez, L. (2019). Cloud computing model selection for e-commerce enterprises using a new 2-tuple fuzzy linguistic decision-making method. Computers & Industrial Engineering, 132, 47-58.
• Şimşek, A., Çatır, O. ve Ömürbek, N. (2015) .Topsis ve Moora yöntemleri ile tedarikçi seçimi: Turizm sektöründe bir uygulama. Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 18(33), 134-161.
• TÜİK (2021, Ocak). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması [Basın bülteni]. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2020-33679.
• Yu, X., Guo, S., Guo, J. ve Huang, X. (2011). Rank B2C e-commerce websites in e-alliance based on AHP and fuzzy TOPSIS. Expert Systems with Applications, 38(4), 3550-3557.