Yapısal Kırılma Durumunda Kadınların İşgücüne Katılımındaki Belirleyiciler Üzerine Bir Zaman Serisi Analizi

Yıl 2022, Sayı: 74, 1 - 21, 26.10.2022

Gökçen Aydınbaş , Merve Ünlüoğlu

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1030171

Öz

Bu çalışmada, yapısal kırılmalı zaman serisi analiz yöntemiyle Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranı ile kişi başına gayrisafi yurt içi hâsıla (GSYH), kentleşme oranı ve işsizlik oranı arasındaki ilişkinin 1990-2020 dönemi arasında yıllık veriler kullanılarak araştırılması amaçlanmıştır. Durağanlık için ADF, PP ve KPSS birim kök testleri ile yapısal kırılmalı birim kök testlerinden biri olan Zivot-Andrews birim kök testi kullanılmıştır. Değişkenler arasında uzun dönem ilişkinin incelenmesi için tek kırılmaya izin veren Gregory-Hansen eşbütünleşme testi uygulanmıştır. Nedensellik ilişkisi için ise Toda-Yamamoto nedensellik analizi tercih edilmiştir. Çalışmanın sonuçları Türkiye’de ilgili dönem bazında değişkenler arasında uzun dönemli bir eşbütünleşme ilişkisinin olduğunu ortaya koymaktadır. Nedensellik analizinin sonuçlarına göre, kişi başına GSYH ile kentleşme arasında çift yönlü, kadınların işgücüne katılım oranından kentleşme oranı ve kişi başına GSYH’ye doğru tek yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Ancak kadınların işgücüne katılım oranı ve işsizlik oranı arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi bulunamamıştır. Sonuç olarak, kadınların işgücüne katılımındaki artış; sosyo-demografik olarak kentsel nüfusu, ekonomik anlamda ise büyümeyi artırmaktadır. Ayrıca şunu belirtmek gerekir ki ekonomik özgürlüğünü eline alan kadının; çocuk ölümlerine, doğurganlığa, harcamalara yönelik alışkanlıklara, sağlık ve eğitim harcamalarına, böylelikle sürdürülebilir büyüme ve kalkınmaya etkileri hafife alınamayacak düzeyde olup kadının ekonomi sahnesindeki yeri bu etkiler de dikkate alınarak daha fazla araştırılması gereken önemli bir konudur.

Anahtar Kelimeler

Kadınların İşgücüne Katılım Oranı, Kentleşme Oranı, Ekonomik Büyüme, Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi

A Time Series Analysis on the Determinants of Women’s Labor Participation in the Case of Structural Break

Öz

This study has aimed to investigate the relationship between female labor force participation rate, per capita gross domestic product (GDP), urbanization rate, and unemployment rate in Turkiye under structural breaks, using annual data between 1990 and 2020 with the structural break time series analysis method. ADF, PP, and KPSS unit root tests and Zivot-Andrews unit root test, which is one of the structural break unit root tests, were used for stationarity. The Gregory-Hansen cointegration test, which allows a single break, was applied to examine the long-term relationship between the variables. For the causality relationship, Toda-Yamamoto causality analysis was preferred. The results of the study reveal that there is a long-term cointegration relationship between the variables based on the relevant period in Turkiye. According to the results of the causality analysis, two-way causality was found between GDP per capita and urbanization, and one-way causality from women's labor force participation rate to urbanization rate and GDP per capita. However, no causal relationship was found between female labor force participation rate and unemployment rate. As a result, the increase in female labor force participation increases the urban population socio-demographically and the growth in economic terms. In addition, it should be noted that the woman who takes her economic freedom; its effects on child mortality, fertility, spending habits, health-education expenditures, and thus sustainable growth- development cannot be underestimated and the place of women in the economy is an important issue that needs to be investigated further considering these effects.

Anahtar Kelimeler

Female Labor Force Participation Rate, Urbanization Rate, Economic Growth, Structural Break Time Series Analysis

Kaynakça

• Aldan, A. ve Öztürk, S. (2019). Kadın işgücüne katılımında artışın belirleyicileri: Kuşak etkisinin ayrıştırılması. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Çalışma Tebliği, 2019/05.
• Alon, T.M., Doepke, M., Olmstead-Rumsey, J. ve Tertilt, M. (2020). The impact of COVID-19 on gender equality (NBER Working Paper No. 26947). Erişim adresi: https://www.nber.org/system/files/working_papers/w26947/w26947.pdf.
• Ağlı, E. ve Tor, H. (2016). Cumhuriyetin ilanından günümüze Türk kadınlarının eğitim, sosyal ve siyasal hayattaki durumlarının değerlendirilmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(1), 92-105. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/ijsser.
• Altıntaş, H. ve Koçbulut, Ö. (2017). Enerji tüketimi ve ekonomik büyüme: Gelişmiş ülkeler üzerine eşik eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(44), 32-51.
• Ataman, B. C. (1998). İşsizlik sorununa yeni yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 53 (01) , 59-72. doi: 10.1501/SBFder_0000001948.
• Becker, G.S. (1965). A theory of the allocation of time. Economic Journal, 75(299), 493-517.
• Berber, M. ve Eser, B. Y. (2008). Türkiye’de kadın istihdamı: Ülke ve bölge düzeyinde sektörel analiz. İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 10(2), 1-15.
• Bozkaya, G. (2013). Kadınların işgücüne katılımını belirleyen faktörler: Türkiye üzerine bir analiz. Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 69-89.
• Cameron, L. A., Bowling, J. M. ve Worswick, C. (2001). Education and labor market participation of women in Asia: Evidence from five countries. Economic Development and Cultural Change, 49, 460-477.
• Che, G. N. ve Sundjo, F. (2018). Determinants of female labour force participation in Cameroon. International Journal of Applied Economics, Finance and Accounting, 3(2), 88-103.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2014). Ulusal İstihdam Stratejisi. Erişim adresi: http://www.sp.gov.tr/upload/xSPTemelBelge/files/MzrVo+Ulusal_Istihdam_Stratejisi_ve_Eylem_Plani.pdf.
• Çiçeklioğlu, M. (2012). Kapitalizm kadın sağlığını nasıl etkiliyor? Toplum ve Hekim, 27(4), 295-303. Erişim Adresi: https://www.belgelik.dr.tr/ToplumHekim/kayit_goster.php?Id=2396.
• Çil Yavuz, N. (2006). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisinin testi: Yapısal kırılma ve nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.
• Çil Yavuz, N. (2011). Durağanlığın belirlenmesinde KPSS ve ADF testleri: İMKB ulusal-100 endeksi ile bir uygulama. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 54(1), 239-247.
• DİSK-AR. (2020). COVID-19 döneminde kadın işgücünün görünümü raporu. Erişim adresi: http://disk.org.tr/wp-content/uploads/2020/06/DISK-AR-Covid-19-Do%CC%88neminde-Kad-20Haziran-2020.pdf.
• Doğrul, K. G. (2007). Kentsel alanlarda kadın işgücü arzının belirleyicileri ve kadın işgücü arzının ücret yapısı üzerindeki etkisi: Türkiye üzerine bir uygulama. [Doktora tezi, Dumlupınar Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• DPT ve Dünya Bankası. (2009). Türkiye’de kadınların işgücüne katılımı: Eğilimler, belirleyici faktörler ve politika çerçevesi. Erişim adresi: https://eaf.ku.edu.tr/wp-content/uploads/2019/04/2010-06-04_world_bank_2.pdf.
• Dücan, E. ve Atay Polat, M. (2017). Kadın istihdamının ekonomik büyümeye etkisi: OECD Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(1), 155-170.
• Eser, B., Yamak N. ve Samut, S. (2017). Türkiye’de ekonomik gelişme ve kadınların işgücüne katılım oranı: U-eğrisi hipotezinin testi. Siyaset Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 297-307.
• Fatima, A. ve Sultana, H. (2009). Tracing out the u-shape relationship between female labor force participation rate and economic development for Pakistan. International Journal of Social Economics, 36(1/2), 182-198. doi: 10.1108/03068290910921253.
• Gujarati, D. N. ve Porter, D. C. (2009). Basic econometrics (5th ed.). McGraw-Hill, New York.
• Goldin, C. (2006). The quiet revolution that transformed women’s employment, education, and family. The American Economic Review, 96(2), 1-21.
• Gregory, A. W. ve Hansen, B. E. (1996). Residual-based tests for cointegration in models with regime shifts. Journal of Econometrics, 70, 99-126.
• Güçlü, M. (2017). Türkiye’de kadınların bölgesel işgücüne katılımının belirleyicileri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(3), 83-102. doi: 10.17065/huniibf.340705.
• Güçlü, M. (2018). Ekonomik kalkınma ve kadınların işgücüne katılımı: Türkiye için U-hipotezinin yeniden test edilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 203-210. doi: 10.30794/pausbed.424388.
• Güvenek, B., Alptekin, V. ve Çetinkaya, M. (2010). Enflasyon ve dolaylı vergilerden elde edilen gelirler arasındaki ilişkinin VAR yöntemiyle analizi. Kamu-İŞ Dergisi, 11(3), 1-28.
• Hosney, S. H. (2016). Factors influencing female labor force participation in Egypt and Germany: a comparative study (SOEPpapers on Multidisciplinary Panel Data Research No. 286). Erişim adresi: https://www.econstor.eu/bitstream/10419/130586/1/856920835.pdf.
• ILO. (2020). COVID-19 and the world of work: Impact and policy responses. Erişim adresi: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/dgreports/dcomm/documents/briefingnote/wcms_738753.pdf
• Kakıcı, H., Emeç, H. ve Üçdoğruk, Ş. (2007). Türkiye’de çalışan kadınların çocuk bakım tercihleri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 5, 20-40.
• Karpat Çatalbaş, G. (2015). Kadınların işgücüne katılımını belirleyen faktörlerin belirlenmesi: Panel veri yaklaşımı. KAÜ İİBF Dergisi, 6(10), 249-280.
• Kasa, H. ve Alptekin, V. (2015). Türkiye’de kadın işgücünün büyümeye etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 18(1), 1-24.
• Kayadibi, P. D. F. (2011). Kadın eğitiminin önemi ve kalkınmadaki rolü. Istanbul Journal of Sociological Studies, 0(28), 19-31.
• Kılıç, D. ve Öztürk, S. (2014). Türkiye’de kadınların işgücüne katılımı önündeki engeller ve çözüm yolları: Bir ampirik uygulama. Amme İdaresi Dergisi, 47(1), 107-130.
• Lechman, E. ve Kaur, H. (2015). Economis growth and female labor force participation- verifying the U-feminization hypothesis. New evidence for 162 countries over the period 1990-2012. Economics and Sociology, 8(1), 246-257. doi: 10.14254/2071- 789X.2015/8-1/19.
• Makal, A. (2010). Türkiye’de erken cumhuriyet döneminde kadın emeği. Çalışma ve Toplum Dergisi, 13-40. Erişim adresi: https://www.calismatoplum.org/makale/turkiyede-erken-cumhuriyet-doneminde-kadin-emegi.
• Niemi, B. T. ve Lloyd, C. B. (1981). Female labor supply in the context of inflation. The American Economic Review, 71(2), 70-75.
• Özata, E. ve Esen, E. (2010). Reel ücretler ile istihdam arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 55-70.
• Özer, M. ve Biçerli, K. (2003-2004). Türkiye’de kadın işgücünün panel veri analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 55-86.
• Özkök, C. S. ve Atay Polat, M. (2020). Ekonomik büyüme, enflasyon ve kentleşmenin kadınların işgücüne katılımına etkileri: Türkiye üzerine bir uygulama. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 9(17), 63-76.
• Sarıdoğan, H. Ö. (2020). Turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisi: Türkiye için yapısal kırılmalı birim kök ve eşbütünleşme analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(3), 829-848.
• Sertçelik, Ş. (2021). Kadınların işgücüne katılım oranının belirleyicileri: Türkiye için yapısal kırılmalı zaman serisi analizi. R&S-Research Studies Anatolia Journal, 4(2), 91-102.
• Sevüktekin, M. ve Nargeleçekenler, M. (2010). Ekonometrik zaman serileri analizi. İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
• Sezer Arığ, A. (2021). Türk Kadınlar Birliği. Erişim Adresi: https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/turk-kadinlar-birligi/?pdf=3289.
• Schwab, K. (2019). Dördüncü sanayi devrimini şekillendirmek (Z. Dicleli, Çev.). İstanbul: Optimist Yayınevi.
• Taşseven, Ö., Altaş, D. ve Turgut, Ü. N. (2016). The determinants of female labor force participation for OECD countries. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 27-38. Erişim adresi: http://hdl.handle.net/11376/2660.
• TCEUEP. (2008). Toplumsal cinsiyet eşitliği ulusal eylem planı 2008-2013. Erişim adresi: http://www.ceidizleme.org/ekutuphaneresim/dosya/pdf.
• Tıraşoğlu, M. ve Yıldırım, B. (2012). Yapısal kırılma durumunda sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges, 2(2), 111-117. doi: 10.1501/OTAM_0000000515.
• TÜİK. (2009). İşgücü, istihdam ve işsizlik istatistikleri sorularla resmi istatistikler Dizisi-1. Erişim adresi: https://www.tuik.gov.tr/
• TÜİK. (2011). Türkiye istatistik yıllığı, 2010. Erişim adresi: https://www.tuik.gov.tr/
• Türlüoğlu, E. (2018). Kadın istihdam ve büyüme ilişkisi: VAR modeli analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(9), 59-68.
• Winkler, A. E. (2016). Women’s labor force participation: Family-friendly policies increase women’s labor force participation. IZA World of Labor Evidence-Based Policy Making, 289, 1-11.
• Yalçınkaya, Ö. ve Aydın, H. İ. (2017). Makroekonomik istikrarsızlığın ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: Türkiye üzerine yapısal kırılmalı zaman serisi analizi (1983-2015). Ulakbilge, 5(13), 983-1007.
• Yaman, M. (2018). Ekonomik krizler ve kadın emeği. EMO Kadın Bülteni, (8), Nisan 2018, İzmir Şubesi. https://www.emo.org.tr/ekler/bbbc814eaf531f8_ek.pdf?dergi=1202.
• Yamak, R., Abdioğlu, Z. ve Mert, N.(2012). Türkiye’de işgücüne katılımı belirleyen faktörler: Mikro ekonomik analiz. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 41-58.
• Yılancı, V. ve Özcan, B. (2010). Yapısal kırılmalar altında Türkiye için savunma harcamaları ile GSMH arasındaki ilişkinin analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 21-33.
• Yılmaz Şahin, B. ve Alp, C. (2020). Kadınların işgücüne katılımının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(45), 184-202.
• Yılmaz, M. ve Zoğal, Y. (2015). Kadının işgücüne katılımının tarihsel gelişimi ve kadın istihdamını etkileyen faktörler: Türkiye ve Avrupa örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat ABD Başkanlığı, 1-25. EconWorld2015@Torino; IRES, Torino, Italy.
• Zaheer, R. ve Qaiser, S. (2016). Factors that affect the participation of female in labor force: A macro level study of Pakistan. Journal of Economics and Finance, 7(2), 20-24.
• Zaim, S. (1997). Çalışma ekonomisi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Zeren, F. ve Kılınç Savrul, B. (2017). Kadınların işgücüne katılım oranı, ekonomik büyüme, işsizlik oranı ve kentleşme oranı arasındaki saklı koentegrasyon ilişkisinin araştırılması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 87-103.