The Spiral of Foreign Policy During the AK Party Era: Causes, Tools and Examples

Yıl 2023, Sayı: 78, 66 - 101, 25.10.2023

Abdullah Turan

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1291015

Öz

During its more than 20 years in power, the AK Party has made many contradictory decisions in foreign policy. Events in the region beyond Türkiye’s control have left the AK Party in a spiral of contradictory decisions. This study aims to reveal this spiral in the AK Party’s foreign policy practices and to explain the AK Party’s maneuvers in this regard by exemplifying them. In this framework, first of all, a large number of articles, books, and political speeches were accessed by conducting a literature review on the aforementioned subject. Sample countries and autonomous regions (Iraq, Libya, Syria, Crimea, East Turkistan), which are considered to have a more pronounced foreign policy spiral and which are hotly discussed in the media, were selected and analyzed. In this framework, the main determinants (such as the Iraq War, the Greater Middle East Project, and the Arab Spring) that caused Türkiye to remain in a spiral in foreign policy were focused on. And then the tools (soft power, public diplomacy, etc.) used to get out of this spiral were briefly explained. Afterward, the AK Party’s foreign policy spiral was analyzed and interpreted within the framework of “the main determinants and tools used in foreign policy” through foreign policy examples. In this context, it was concluded that the AK Party tried to get out of the foreign policy spiral by “putting forward different policy practices” in relation with the aforementioned country examples.

Anahtar Kelimeler

AK Party, foreign policy, neo-ottomanism, pragmatism, populism

AK Parti Döneminde Yaşanan Dış Politika Sarmalı: Sebepler, Araçlar ve Örnekler

Öz

AK Parti, 20 yılı geçen iktidarı boyunca dış politikada birbirine zıt birçok karara imza atmıştır. Bölgede Türkiye’nin kontrolü dışında gerçekleşen hadiseler AK Parti’yi -birbirine zıt ve çelişkili kararlar almaya dönük- bir sarmalın içinde bırakmıştır. Bu çalışma AK Parti’nin dış politika pratiklerinde yaşadığı bu sarmalı ortaya koymayı ve yaptığı manevraları örneklendirerek açıklamayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede öncelikle bahsi geçen konuda kaynak taraması yapılarak çok sayıda makale, kitap ve siyasi konuşmalarına ulaşılmıştır. Bu konuda dış politika sarmalının daha belirgin şekilde gerçekleştiği düşünülen ve medyada sıcak şekilde tartışılan örnek ülkeler ve özerk bölgeler (Irak, Libya, Suriye, Kırım, Doğu Türkistan) seçilerek incelenmiştir. Bu çerçevede dış politikada Türkiye’nin bir sarmalın içinde kalmasına neden olan ana belirleyicilere (Irak Savaşı, Büyük Ortadoğu Projesi, Arap Baharı gibi) odaklanılmıştır. Ardından bu sarmaldan çıkmak için kullanılan araçlar (yumuşak güç, kamu diplomasisi vs.) kısaca açıklanmıştır. Sonrasında ise AK Parti’nin içinde bulunduğu dış politika sarmalı, dış politika örnekleri üzerinden “dış politikadaki ana belirleyiciler ve kullanılan araçlar” çerçevesinde incelenmiş ve yorumlanmıştır. Bu bağlamda bahsi geçen ülke örnekleri ile ilişkilerde “birbirinden farklı politika uygulamaları ortaya konularak” dış politika sarmalından çıkılmaya çalışıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

AK Parti, dış politika, yeni osmanlıcılık, pragmatizm, popülizm

Kaynakça

• Akdoğan, Y. (2004). AK parti ve muhafazakâr demokrasi, 2. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Akdoğan, Y. (2017). Siyasi liderlik ve Erdoğan, İstanbul: Turkuaz Kitap.
• Akgün, M. ve Gündoğar, S. S. (2013). Ortadoğu’da Türkiye algısı 2013, TESEV Dış Politika Programı, İstanbul: TESEV Yayınları.
• Akıncı, M. (2012). Türk muhafazakârlığı-çok partili siyasal hayatta 12 Eylül’e-, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Alemdar, A. (2020, 8 Mayıs). Uluslararası ilişkilerde ‘güç’ ve ‘yumuşak güç’ boyutu, Defence Turk , Erişim adresi: https://www.defenceturk.net/uluslararasi-iliskilerde-guc-ve-yumusak-guc-boyutu.
• Altun, F. (2021, 21 Mayıs). Altun: İsrail’in hukuk tanımaz tavrının son bulması için ne gerekiyorsa yapacağız, Kanal D, Erişim adresi: https://www.kanald.com.tr/koleksiyonlar/habersiz-kalma/altun-israilin-hukuk-tanimaz-tavrinin-son-bulmasi-icin-ne-gerekiyorsa-yapacagiz.
• Arat, E. (2017, 6 Ekim). Arat: “Türkler tarih boyunca sığınmacılara kucak açtı”, Milliyet, Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/istanbul/arat-turkler-tarih-boyunca-siginmacilara-kucak-acti-12321158.
• Ataay, F. (2008), Neoliberalizm ve muhafazakâr demokrasi -2000’li yıllarda Türkiye’de siyasal değişimin dinamikleri-, 1. Baskı, Ankara: De Ki Yayınları.
• Ataman, M. (2020, 15 Ağustos). 19. yılında AK Parti’nin dış politika stratejisi, SETA, Erişim adresi: https://www.setav.org/19-yilinda-ak-partinin-dis-politika-stratejisi/.
• Atasoy, F. (2009, Kasım). Bir paradoks olarak demokrasi açılımı, Türk Yurdu Dergisi, 98(267), Erişim adresi: https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=2446.
• Ayasofya: Danıştay karar verdi, 24 Temmuz’da cami olarak ibadete açılıyor (2020, 10 Temmuz). BBC NEWS, Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberlerturkiye-53349470.
• Babacan, M. (2020, 7 Nisan). Teoriden pratiğe Türkiye’nin Ortadoğu politikası kıyamet coğrafyasında denge, süreklilik ve değişim, Uluslararası Politika Akademisi, Erişim adresi: http://politikaakademisi.org/2020/04/07/teoriden-pratige-turkiyenin-ortadogu-politikasi-kiyamet-cografyasinda-denge-sureklilik-ve-degisim/
• Bağcı H. ve Sinkaya, B. (2006). Büyük Ortadoğu Projesi ve Türkiye: AK Parti’nin perspektifi, Akademik Orta Doğu, 1(1), 21-37.
• Balcı, A. (2012). Türkiye’nin Irak politikası 2012: İki Irak hikâyesi, Türk Dış Politikası Yıllığı, 118- 135.
• Barbaroslar Akdeniz’in kılıcı 14. bölüm, (2021, 23 Aralık), YouTube, Erişim adresi: https:// www.youtube.com/watch?v=dDfwV8vgyQU
• Bardakçı, M. (2020, 13 Şubat). “Esad” mı, “Esed” mi?, Haber Türk, Erişim adresi: https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/2582019-esad-mi-esed-mi
• Barın, T. (2016). Farklılıkların bir arada yaşamasında liberal bir yaklaşım: Çok kültürlülük teorisi, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2, 57-88.
• Baykan, T. S. (2017). Halkçılık ve popülizm: Türkiye vakası ve bir kavramın kullanımları. Mülkiye Dergisi, 41(1), 157-194.
• Bayraklı, E. (2014). Türk Dış Politikasında Yeni Osmanlıcılık tartışmaları, B. Duran, K. İnat ve A. Balcı, (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2013 içinde, (ss.43-60), 1.Baskı, İstanbul: SETA Yayınları.
• Berktay, H. ve Kandemir, P. (Der.). (2018). Tarih ve hafıza 15 Temmuz darbe teşebbüsü karşısında TRT World, TRT World Research Centre, İstanbul.
• Bingöl, Y. ve Akgün, Ş. (2005). Demokratlıktan muhafazakâr demokratlığa: Demokrat Parti ile Adalet ve Kalkınma Partisi’nin karşılaştırmalı bir analizi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(9), 1-33.
• Bozkurt, G. (2014). Pragmatik medya felsefesi: Yazılı basında dilin araçsallaştırılması, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bölükbaşı, Y. Z. (2016). Dış politika yapım sürecinde milliyetçiliğin rolü: AK Parti örneği, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Büyükakın, T. (2021, 9 Şubat). Yeni Şafak, Facebook watch, Erişim adresi: https://m.facebook.com/tahirbuyukakin/videos/853966418786259/?locale2=tr_TR
• Canikli, N. ve Yıldırım, B. (2017, 10 Mayıs). Ankara’dan ABD’ye sert tepki: YPG üzerinden PKK’ya destek veriliyor, Euronews, Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2017/05/10/ankara-dan-abd-ye-sert-tepki-ypg-uzerinden-pkk-ya-destek-veriliyor
• Cereci, S. (2014). Türk televizyon dizilerinin küresel başarısı: Evrensel insan yaklaşımı, The Journal of Academic Social Science Studies, 28, 1-12.
• Cull, N. J. (2010). Film as public diplomacy: The USIA’s Cold War at twenty- four frames per second, K. A. Osgood and B. C. Etheridge (Ed.), in United States and public diplomacy: New directions in culturel and international history (Vol. 9, pp.57-284). Leiden: Martinus Nijhoff Publishers.
• Cumhurbaşkanı Erdoğan: Türkiye uluslararası doğal gaz dağıtım merkezi olacak (2022, 14 Ekim). TRT Haber, Erişim adresi: https://www.trthaber.com/haber/gundem/cumhurbaskani-erdogan-turkiye-uluslararasi-dogal-gaz-dagitim-merkezi-olacak-715935.html
• Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Esad ile görüşmeye yeşil ışık, (2022, 23 Kasım). En Son Haber, Erişim adresi: https://www.ensonhaber.com/gundem/ cumhurbaskani-erdogandan-esad-ile-gorusmeye-yesil-isik
• Coşkun, C. ve Yanar, E. (2020). Milli Görüş ve Adalet ve Kalkınma Partisi: süreklilikler ve kopuşlar, Akademik İzdüşüm Dergisi, 5(2), 266-280.
• Çakır, R. (2017, 9 Haziran). BOP (Büyük Ortadoğu Projesi) defteri kapanırken, medyascope.tv, Erişim adresi: https://medyascope.tv/2017/06/09/bop-buyuk-ortadogu-projesi-defteri-kapanirken/
• Çalışkan, B. (2020, 6 Ocak). Kırım raporu: Jeopolitik rekabette düğüm noktası, İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (İNSAMER), Erişim adresi: https://insamer.com/tr/ kirim-raporu-jeopolitik-rekabette-dugum-noktasi_2586.html
• Çaralan, İ. (2022, 1 Eylül). Cumhuriyetin dış politikası, Yeni-Osmanlıcılık, AKP’nin ‘u dönüşü’ ve sonrası…, Evrensel net, 1 Erişim adresi: https://www.evrensel.net/haber/469243/cumhuriyetin-dis-politikasi-yeni-osmanlicilik-akpnin-u-donusu-ve-sonrasi
• Çavuş, T. (2012, Aralık). Dış politikada yumuşak güç kavramı ve Türkiye’nin yumuşak güç kullanımı, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 23-36.
• Çınar, R. Ü. (2019). “Yeni Türkiye” söyleminde bellek-iktidar mücadelesi, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çiçek, A. (2022). Soft power, public diplomacy and public diplomacy techniques: A conceptual evaluation, Turkish Business Journal, 3(6), 103-119.
• Çiftçi, S. ve Ertugay, F. (2011). Türkiye’nin dış politikası bağlamında Ortadoğu’ya yönelik tutumlar: Üniversite öğrencilerinin algıları hakkında bir alan tartışması, Uluslararası Hukuk ve Politika, 7(28), 1-26.
• Çin’in davetiyle Doğu Türkistan’a gözlem heyeti gönderilecek, (2019, 30 Temmuz). Uygur Haber, Erişim adresi: https://www.uygurhaber.com/cinin-davetiyle-sincana-gozlem-heyetigonderilecek
• Çolakoğlu, S. (2004, 23 Nisan). Türkiye’nin Çin politikası ve Uygurlar (1991-2001), Gökbayrak, Erişim adresi: http://www.gokbayrak.com/haberler/turkiyenin-cin-politikasi-veuygurlar-1991-2001
• Çolakoğlu, S. (2012, Eylül). Türkiye-Çin ilişkileri: Tek taraflı aşk mı?, Ortadoğu Analiz: İnceleme, 4(45), 53-66.
• Dağ, A. E. (2014, 7 Temmuz), Doğu Türkistan sorununun çözümünde Türkiye ve İslam Dünyası, İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (İNSAMER), Erişim adresi: https://insamer. com/tr/dogu-turkistan-sorununun-cozumunde-turkiye-ve-islam-dunyasi_123.html
• Dalar, M. (2015). Türkiye-Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi ilişkileri: Karşılıklı bağımlılık teorisi bağlamında petrol ilişkisine dayalı bir analiz, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXXIV(1), 47-70.
• Davutoğlu, A. (2009). Stratejik Derinlik: Türkiye’nin uluslararası konumu, İstanbul: Küre Yayıncılık.
• Diriliş Ertuğrul efsane sözler, (2019, 7 Nisan). YouTube, Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=opiRnFuzzGw
• Doğan, E. (2012). Kamu diplomasisinin sunduğu fırsatlar ve kısıtlamalar üzerine; Kamu Diplomasisi, A. Özkan (Ed.), İstanbul: Tasam Yayınları.
• Duran, H. ve Özdemir, Ç. (2014). Türk dış politikasına yansımalarıyla Arap Baharı, Akademik İncelemeler Dergisi, 7(2), 181-198.
• Durgun, Ş. (2020). Türk ulusal kimliğinin dönüşümü ve Yeni Osmanlıcılık, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 299-316.
• Efegil, E. (2016). AK Parti hükümetinin Orta Doğu politikası ve ABD yönetimi ile batılı uzmanların eleştirileri, Akademik Bakış, Yaz, 9(18), 45-58.
• Ekici, H. (2019). Türk toplumunda Suriyelilere yönelik algılanan tehditler ve çözüm önerileri, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(44), 695-730.
• Ekiz, A. (2020, 22 Ekim). AK Partili Aydemir: Dağlık Karabağ’ın yeniden Azerbaycan’ın hükümranlığı altına girmesi için ne gerekiyorsa yapılacaktır, Anadolu Ajansı, Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/politika/ak-partili-aydemirdaglik-karabagin-yeniden-azerbaycanin-hukumranligi-altina-girmesi-icin-ne-gerekiyorsa-yapilacaktir/2015184
• Ekşi, M. (2018). Kamu diplomasisi ve AK Parti dönemi Türk dış politikası, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Erdoğan, R. T. (2004a). Konuşma, Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyumu:10-11 Ocak 2004 içinde, (ss.7-17). Ankara: AK Parti Kütüphanesi.
• Erdoğan, R. T. (2004b, 10 Jully, September) A broad view of the broader Middle East, Russia in Global Affairs, Erişim adresi: https://eng.globalaffairs.ru/articles/a-broad-view-of-the-broader-middle-east/
• Erdoğan, R. T. (2019a). Cumhurbaşkanı Erdoğan: “(ABD Temsilciler Meclisindeki Ermeni iddiaları karar tasarısı) Bu atılan adımın hiçbir kıymeti harbiyesi yok, bunu tanımıyoruz zaten”, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşlkanlığı İletişim Başkanlığı, Erişim adresi: https://www.iletisim.gov.tr/turkce/stratejik_iletisim_calismalari/detaylar/cumhurbaskani-erdogan-abd-temsilciler-meclisindeki-ermeni-iddialari-karar-tasarisi-bu-atilan-adimin-hicbir-kiymeti-harbiyesi-yok-bunu-tanimiyoruz-zaten
• Erdoğan, R. T. (2019c, 23 Eylül). Türkiye Zalimin Karşısında, Mazlumun Yanındadır, YouTube, Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=XdUpopoM8pM
• Erdoğan R. T. (2019d, 10 Aralık). Cumhurbaşkanı Erdoğan: “Dünyanın neresinde bir mazlum, mağdur, garip, hakkı hukuku ihlal edilen insan varsa tüm gücümüzle biz onların yanındayız”, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Erişim adresi: https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskani-erdogan-dunyanin-neresinde-bir-mazlum-magdur-garip-hakki-hukuku-ihlal-edilen-insan-varsa-tum-gucumuzle-biz-onlarin-yanindayiz
• Erdoğan, R. T. (2019b). Yeni Türkiye vizyonu mazlumların sığınağı, Birinci Baskı, Ankara: Cumhurbaşkanlığı Yayınları.
• Erdoğan, Barzani’ye ‘vana’yı gösterdi: Bakalım petrolünü nereye akıtacak? (2017, 25 Eylül). Diken, Erişim adresi: https://www.diken.com.tr/erdogan-barzaniye-vanayi-gosterdi-bakalim-petrolunu-nereye-akitacak/
• “Erdoğan ideologdan çok, pragmatik bir kapitalist” (2010, 9 Nisan). Dünyacom, Erişim adresi: https://www.dunya.com/dunya/erdogan-ideologdan-cok-pragmatik-bir-kapitalist-haberi-110747
• Erdoğan’dan Barzani’ye mektup! Kardeşim..., (2014, 21 Haziran) Cumhuriyet, Erişim adresi: https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/erdogandan-barzaniye-mektup-kardesim-85565
• Erdoğan’dan Doğu Türkistan açıklaması: Türkiye heyet gönderebilir, (2019, 4 Temmuz). Yeni Akit, Erişim adresi: https://www.yeniakit.com.tr/haber/erdogandan-dogu-turkistan-aciklamasiturkiye-heyet-gonderebilir-826302.html
• Erdoğan’dan Libya açıklaması: Hafter her an sürecin dışına atılabilir, (2020, 9 Haziran). BBC, Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52964882
• Erkin, A. (2019, 27 Aralık). NATO Kaddafi’yi neden öldürdü?, Sözcü, Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/2019/yazarlar/aytunc-erkin/nato-kaddafiyi-neden-oldurdu-5533332/
• Erler, Ö. (2007). Yeni muhafazakârlık, AKP ve ‘muhafazakâr demokrat’ kimliği, TASAM Stratejik Araştırmalar Dergisi, Stratejik Öngörü, 10, 126-132.
• Fedayi, C. (2019, Temmuz-Aralık). Adalet Partisi’nin birinci dönemi: 1961-1971, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 16(57), 123-150.
• Gazze’deki cenazeye Türk bayrağı (2018, 22 Temmuz). Odatv4, Erişim adresi: https://www.odatv4.com/guncel/gazzedeki-cenazeye-turk-bayragi-22071827-143149
• Geviş, H. (2013, 15 Kasım). AK Parti’nin ilerici pragmatizmi, Düzeceyerelhaber, Erişim adresi: https://www.duzceyerelhaber.com/Hidir-GEViS/36075-ak-parti%E2%80%99nin-ilerici-pragmatizmi
• Gidron, N., and Bonikowski, B. (2014). Varieties of populism: Literature review and research agenda, Weatherhead Working Paper Series, 13, 0-38.
• Güdek, Ş. (2017). ABD’nin zora dayalı dış politikasında söylemsel bir değişim: 11 Eylül terörü, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4), 143-158.
• Güder S. ve Mercan, M. H. (2012). 2000 Sonrası Türk dış politikasının temel parametreleri ve Orta Doğu politikası, İnsan ve Toplum, 2(3), 57-92.
• Günal, A. (2004). Büyük Ortadoğu Projesi ve Türkiye, Ege Akademik Bakış Dergisi, 4(1), 156-164.
• Gündoğdu, S. (2021). Türk dış politikasında yumuşak güç ve kamu diplomasisi: Kurumlar ve uygulamalar (2002 - 2013), 1.Baskı, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gündoğmuş, B. (2019, 3 Mart). Popülizm üzerine, Erişim adresi: http://bulentgundogmus.com/populizm-uzerine/
• Güneş, H. (2017, 3 Eylül). 8 Soruda Kürdistan bağımsızlık referandumu: Süreç, savaş, sınırlar!, Bir Gün, Erişim adresi: https://www.birgun.net/haber/8-soruda-kurdistan-bagimsizlik-referandumu-surec-savas-sinirlar-177634
• Güzel, B. (2021). Yerel Halkın Türkiye’de Bulunan Suriyelilere Yönelik Tutumunun Araştırılması: Kahramanmaraş Örneği, Journal of Social Policy Conferences, 81, 151-183.
• Hacaloğlu, H. (2022, 9 Mayıs). Erdoğan: “Onları bu topraklardan asla kovmayız”, Amerikanınsesi, Erişim adresi: https://www.amerikaninsesi.com/a/erdogan-onlari-bu-topraklardan-asla-kovmayiz-/6563743.html
• Hale, W. (2010). Hristiyan demokrasi ve AKP, benzerlikler ve zıtlıklar, H. Yavuz (Ed.), AK Parti, toplumsal değişimin yeni aktörleri içinde, (ss.97-120). 1. Baskı, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Hawkins, K. (2003). Populism in Venezuela: The rise of chavismo. Third World Quarterly, 24(6), 1137-1160.
• İskit, T. (2018). 21. yüzyılda diplomasinin özellikleri, T. İskit ve B. Yüce Dural (Ed.). Diplomasi tarihi içinde (ss.152-175). Eskşehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2677.
• Jagers, J. and Walgrave, S. (2007). Populism as political communication style: An empirical study of political parties’ discourse in Belgium. European Journal of Political Research. 46(3), 319-345.
• Kalın, İ. (2011). Soft power and public diplomacy in Turkey, Perceptions, 16(1), 5-23.
• Karafil A. ve Turan, Y. (2017). Türk dış politikasında yumuşak güç unsuru ve T.C. Başbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü örneği, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 3(1), 18-32.
• Kardaş, Ş. (2010). Türkiye ve Irak krizi: Kimlikle çıkar arasında AKP, 2002-2004, H. Yavuz (Ed.), AK Parti, toplumsal değişimin yeni aktörleri içinde, (ss.359-389). 1. Baskı, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Kashgarian, A. (2020, 21 Şubat). ‘Türkiye Uygurlar’a uygulanan baskıya sessiz kalıyor’, Amerikanınsesi, Erişim adresi: https://www.amerikaninsesi.com/a/uygurlart%C3%BCrkiye-nin-suskunlu%C4%9Fundan-rahats%C4%B1z/5298237.html
• Kazdal, M. (2018, Nisan). Adalet ve Kalkınma Partisi dönemi Türkiye-Rusya ilişkileri (2002-2017): Dış politikada çatışma ve işbirliği, Journal of Awareness, 3(2), 51-62.
• Kılıç, A. (2021, 22 Temmuz). Rus medyası analiz: “Erdoğan Afganistan’da Libya’daki gibi bir kazan kazan politikası tasarladı”, M5 Dergisi, Erişim adresi: https://m5dergi.com/one-cikan/rus-medyasi-analiz-erdogan-afganistanda-libyadaki-gibi-bir-kazan-kazan-politikasi-tasarladi/
• Kişman, Z. A. ve Aydın, H. (2017). Soğuk savaş sonrası Ortadoğu bağlamında Türk-Amerikan ilişkileri üzerine bir değerlendirme, İstanbul Medeniyet Üniversitesi-Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, II(1), 37-63.
• Kocabıyık, H. (2019). Değişen diploması anlayışı, kamu diplomasisi ve Türkiye, Avrasya Etüdleri, 25(55), 163-196.
• Koç, E. (2016). AK Parti dönemi Türk dış politikası, S. Aslan ve Y. Demirhan (Ed.), Türk siyasal hayatında AK Parti dönemi içinde, (ss.107-149). 1.Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Kösebalaban, H. (2020). 2021’e Girerken Türk Dış Politikasının Dönüşümü, Perspektif, Erişim adresi: https://www.perspektif.online/2021e-girerken-turk-dis-politikasinin-donusumu-2/
• Kur’an-ı Kerim, Maide Suresi 54. Ayet.
• Kuzey Irak referandum sonuçları açıklandı! İşte referandum sonuçları… (Kürdistan referandumunda son durum), (2017, 25 Eylül). Sözcü, Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/2017/ dunya/kuzey-irak-referandum-sonuclari-ne-cikti-son-dakika-referandum-haberleri-kurdistanreferandumunda-son-durum-2024832/
• Libya’da kim kiminle savaşıyor?, (2020, 9 Ocak). Yeni Devir, Erişim adresi: https://www.yenidevir.com.tr/haber/3581808/libyada-kim-kiminle-savasiyor
• Mecdi, İ. (2023, 27 Temmuz). Erdoğan'ın pragmatizmi Araplar arasındaki popülerliğiyle çatışıyor, Independent, Erişim adresi: https://www.indyturk.com/node/650661/siyaset/erdo%C4%9Fan%C4%B1n-pragmatizmi-araplar-aras%C4%B1ndaki-pop%C3%BClerli%C4%9Fiyle-%C3%A7at%C4%B1%C5%9F%C4%B1yor
• Mescid-i Aksa’da “Erdoğan” sloganları, (2021, 14 Mayıs). YouTube, Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=EGzj8kO2Ak0
• Mescid-i Aksa’da Türk bayrağı dalgalandı (2021, 13 Mayıs). Haber 7 com, Erişim adresi: https://www.haber7.com/dunya/haber/3099607-mescid-i-aksada-turk-bayragi-dalgalandi
• Mevlüt Çavuşoğlu T.C. Dışişleri Bakanı, (2018, 17 Aralık). 2019 yılına girerken Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde girişimci ve insani dış politikamız, Dışişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı’nın 2019 Mali Yılı Bütçe Tasarısının TBMM Genel Kurulu’nda sunulması vesilesiyle hazırlanan kitapçık, Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/2019- yilina-girerken-girisimci-ve-insani-dis-politikamiz.pdf
• Ministry of Foreign Affairs, (2011). Speech entitled “vision 2023: Turkey’s foreign policy objectives” delivered by H.E. Ahmet Davutoğlu, Minister of Foreign Affairs of the Republic of Turkey at the Turkey Investor Conference: The road to 2023 organized by Goldman Sachs (London, 22.11.2011), Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/speech-entitled-_vision2023_-turkey_s-foreign-policy-objectives__-delivered-by-h_e_-ahmet-davutoglu_-ministerof-foreign-af.en.mfa
• Mudde, C. (2004). The populist zeitgeist, Government and opposition. 39(4), 542-563.
• Nye, J. S. (2003). Amerikan gücünün paradoksu, (G. Koca, Çev.), İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Nye, J. S. (2005). Yumuşak güç, (R. İ. Aydın, Çev.), Ankara: Elips Kitap.
• Ökmen, Y. E. ve Göksu, O. (2019). Kültürel diplomasisi bağlamında Türk dizilerinin ihracatı ve kültür aktarımına katkısı: ‘Diriliş Ertuğrul’ örneği, O. Göksu, (Ed.), Kamu Diplomasisinde Yeni Yönelimler içinde, (ss.247-291). Konya: Literatürk Yayınları.
• Özarslan, K. (2020). Ülke markalaması bağlamında uluslararası basında Türk dizileri ve Türkiye imajı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 215-238.
• Özdemir, Ç. (2019). AK Parti dönemi Türkiye’nin Ortadoğu politikası: İnşacılıktan realizme dönüşüm, AK Parti ve yükselen Türkiye içinde, (ss.165-193). İstanbul: Kadim Yayınları.
• Özdemir, H. (2012). Demokrat Parti (DP) ile Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP)’nin karşılaştırmalı tarihsel analizi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 188-209.
• Özger, O. (2020). Adalet ve Kalkınma Partisi örneğinde milli irade söyleminin popülizm bağlamı, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Öztan, G. G. (2013, 04 Mart). Neo-liberal milliyetçilik ve AKP, Bianet, Erişim adresi: http://www.bianet.org/bianet/siyaset/144811-neo-liberal-milliyetcilik-ve-akp
• Öztürk, E. (2015). Sosyal bilimler metodolojisinde bir yaklaşım olarak pragmatizm, [Yayımlanmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Öztürk, K. (2021, 8 Aralık). AK Parti yeni bir rejim mi kuruyor?, Haber Türk, Erişim adresi: https://www.haberturk.com/yazarlar/kemal-ozturk/3276533-ak-parti-yeni-bir-rejim-mi-kuruyor
• Öztürk, T. E. (2010). Dış politikadaki etkin unsur: Kamu diplomasisi ve Türkiye’nin kamu diplomasisi etkinliği, Kamu Diplomasisi Enstitüsü, (ss.1-21). Erişim adresi: http://kamudiplomasisi.org/pdf/tugceersoyozturk.pdf
• Pusane, Ö. K. (2017). Türkiye’nin Kuzey Irak politikasında değişim: Turgut Özal ve Tayyip Erdoğan dönemleri karşılaştırmalı analizi, Uluslararası İlişkiler, 14(56), 39-53.
• Saraçoğlu, C. (2013, Nisan). AKP, milliyetçilik ve dış politika: Bir milliyetçilik doktrini olarak stratejik derinlik, Alternatif Politika, 5(1), 52-68.
• Sayın, Y. ve Koçak, G. (2017). Müslüman dünyanın bir sorun alanı olarak Doğu Türkistan meselesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin izlediği politikalar, Journal of Ottoman Civilization Studies, 3(4), 10-24.
• Smith, A. (2018). Seçilmiş halklar: Ulusal kimliğin kutsal kaynakları, (A. Küçük, Çev.), 1.Basım, İstanbul: Alfa Kitap.
• Soylu, A. C. (2013, 19 Kasım). Barzani’nin zor hali; kılıç kimde, kalkan kim?, Evrensel .net, Erişim adresi: https://www.evrensel.net/haber/72346/barzaninin-zor-hali-kilic-kimde-kalkan-kim
• Sözen, Y. (2017). Demokrasi, otoriterlik ve popülizmin yükselişi, Boğaziçi Üniversitesi-TÜSİAD Dış Politika Forumu Araştırma Raporu.
• Su, T. (2022, 4 Temmuz). Çuval Olayı’nın 19. yılı ve topuktan Türk usulü müdahale, Sözcü, Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/2022/gundem/cuval-olayinin-19-yili-ve-topuktan-turk-usulu-mudahale-7229529/
• Şahin, C. (2015, Ağustos). Rus yayılmacılığına bir örnek: 1944 Kırım Türklerinin sürgünü, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 326-340.
• Şahin, M. (2010). Türkiye’nin Orta Doğu politikası: Süreklilik ve değişim, Akademik Orta Doğu, 4(2), 9-22.
• Şahin, M. (2016). Rusya’nın Kırım’ı ilhakına yönelik Türk dış politikası, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şangay Beşlisi’ne alın AB’yi unutalım, (2013, 26 Ocak). Hürriyet, Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/sangay-beslisine-alin-abyi-unutalim-22448548
• Şen, A. F. ve Yenigün Altın, Ş. (2020). Sosyal medyada popülist söylemler: 31 Mart 2019 yerel seçim sürecinde adayların Twitter gönderilerinin analizi, Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, (35), 281-310.
• Şener, H. E. (2003, 29 Nisan). AKP’de pragmatizmin anlamı ve işlevi, Birgün, Erişim adresi: http://www.enginsener.com/sener_birgun.pdf
• Şükür, İ. (2020). Adalet ve Kalkınma Partisi’nin siyasi partilerin doğuş teorileri, Tipolojileri ve kurumsallaşmaları açısından değerlendirilmesi, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(3), 686-697.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2014, 17 Eylül). SC-30, 17 Eylül 2014, Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Tanju Bilgiç’in Kırım’da 14 Eylül 2014 tarihinde gerçekleştirilen yerel seçimlere dair tutumumuz hakkındaki bir soruya cevabı, Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/sc-30_-17- eylul-2014_-disisleri-bakanligi-sozcusu-tanju-bilgic_in-kirim_da-14-eylul-2014-tarihindegerceklestirilen-yerel-seciml.tr.mfa
• T.C. İstanbul Valiliği, (2019, 29 Mayıs). İstanbul’un fethi 566. yıl dönümü özel programla kutlandı, Erişim adresi: http://istanbul.gov.tr/istanbulun-fethi-566-yildonumu-ozel-programlakutlandi
• Talan, S. (2020, 14 Ocak). Recep Tayyip Erdoğan’ın Kaddafi’nin devrilmesine verdiği destek yeniden gündemde, Yeniçağ, Erişim adresi: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/recep-tayyip-erdoganin-kaddafinin-devrilmesine-verdigi-destek-yeniden-gundemde-264176h.htm
• Tekin, Ü. (2004). AK Parti’nin muhafazakâr demokrat kimliği, 1. Baskı, Ankara: Orient Yayınları.
• TESAD (Tarih Ekonomi ve Siyaset Araştırmaları Derneği), (2019, 22 Temmuz). Türkiye dış politikasında yumuşak güç, Erişim adresi: https://www.tesadernegi.org/turkiye-dispolitikasinda-yumusak-guc.html?418302&418302
• Tezcan, E. ve Aras, İ. (2015). Adalet ve Kalkınma Partisi’nde euroseptisizm: Avrupa Birliği desteğinin eleştiriye dönüşümü, Uluslararası Hukuk ve Politika, 11(41), 1-35.
• Tok, N. (2014). AK Parti’nin ideolojisi, (ss.129-160). Yeni Sağ, küreselleşme ve Türkiye (Türkiye’nin AK Partili yılları) içinde, Tok, N., M. Özel ve A. V. Koçal (Ed.), 1.Baskı, Ankara: Orion Kitabevi.
• Toprak, Z. (1992). Popülizm ve Türkiye’deki boyutları, Tarih ve demokrasi Tarık Zafer Tunaya’ya armağan içinde (ss. 41-65). İstanbul: Cem Yayınları.
• Turan. A. (2022a). Pragmatizm ve popülizm sarkacında AK Parti ve milliyetçilik. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 139-178.
• Turan, A. (2022b). 20 yıllık iktidarın bir muhasebesi: AK Parti ve milliyetçilik, 1.Baskı, Konya: Eğitim Yayınları.
• Turan, A. (2022c). AK Parti’nin milliyetçilik anlayışı ve yürüttüğü politikalara yansımaları, [Yayımlanmamış doktora tezi].Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Turan, A. (2023). AK Parti milliyetçiliğinde seçilmişlik mitinin izleri/göstergeleri, L. Skenderi (Ed.), 3. Uluslararası Antalya Bilimsel Araştırmalar ve Yenilikçi Çalışmalar Kongresi (13-14 Şubat, 2023) bildiriler kitabı içinde, (ss.3-38). Antalya.
• Turan, O. (2014). Türk cihan hâkimiyeti mefkûresi tarihi: Türk dünya nizamının milli, islami ve insani esasları, 23.Basım, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Türk, Y. (2014). Küresel ve bölgesel yeniden yapılanma sürecinde güçlü dış politika, Müstakil, MÜSİAD Araştırma Raporları: 88, İstanbul: Mavi Ofset Basım Yayıncılık.
• Türk Akımı Projesi nedir? Türk Akım nereden geçiyor? (2020, 8 Ocak). Haber Türk, Erişim adresi: https://www.haberturk.com/turk-akimi-projesi-nedir-turkakim-nereden-geciyor-2556769-ekonomi
• Türk Ocakları Genel Merkezi Hars Heyeti “Demokratik Açılım” Değerlendirme Raporu, (2010, Mart). Türk Yurdu Dergisi, 99(271), Erişim adresi: https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1889
• Türkiye’den Azerbaycan’a tam destek, (2020, 27 Eylül). Ulusal Kanal, Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=Q6fLSeYdMVk
• Tüysüzoğlu, G. (2013). Milenyum sonrası Türk dış politikası: Yeni Osmanlıcılık ve Türk Avrasyacılığı ekseninde inşa edilen bir pragmatizm, Alternatif Politika, 5(3), 295-323.
• TRT Haber Türklerin ata yurdu Uygur Özerk Bölgesi’nde, (2017, 6 Haziran). TRT Haber, Haber Dosyası, Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=GPsmagYaKKQ
• Uğur, T. (2019, 8 Nisan). Popülist söylem, Erişim adresi: https://medium.com/@TollgaUGUR/pop%C3%BClist-s%C3%B6ylem-82e631779ff4
• Uslu, S. (2020, 4 Ekim). AK Partili Özşavlı, Dağlık Karabağ sorununun nasıl ortaya çıktığını uluslararası belgelerle anlattı, Anadolu Ajansı, Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/azerbaycan-cephe-hatti/ak-partili-ozsavli-daglik-karabag-sorununun-nasil-ortaya-ciktigini-uluslararasi-belgelerle-anlatti/1995042
• Uzgel, İ. ve Yaramış, V. (2009). Özal’dan Davutoğlu’na Türkiye’de yeni Osmanlıcı arayışlar, (ss.1-17). Erişim adresi: https://www.academia.edu/41183129/%C3%96zaldan_ Davuto%C4%9Fluna_T%C3%BCrkiyede_Yeni_Osmanl%C4%B1c%C4%B1_ Aray%C4%B1%C5%9Flar
• Uzunçayır, C. (2013). 2000 sonrası Türk milliyetçiliğinin farklı yüzleri: Bir sınıflandırma denemesi, Liberal Düşünce, Yaz, 18(71), 203- 218.
• Ünlüpınar, A. (2015, 25 Eylül). Türkiye'nin kucak açtığı Suriyeliler, Anadolu Ajansı, Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/yasam/turkiyenin-kucak-actigi-suriyeliler/320804
• Vatandaş, S. (2016). Avrupa’ya göçmen akışı ve Türkiye’de göç politikaları, Bilgi Analiz, İlim Kültür Eğitim Derneği (İLKE), 3, 1-19.
• Yatağan, A. G. (2018, Aralık). Sert güç unsurlarının yumuşak güç aracı olarak etkileri, Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 28(2), 69-94.
• Yazar, F. (2020). Kamu diplomasisi aracı olarak Türk dizi sektörünün değerlendirilmesi, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(3), 529-541.
• Yeniçeri, Ö. (2017). Bağımlılık paradigmaları ve Türk milliyetçiliği, 7.Baskı, Ankara: Kripto Yayınları.
• Yeşiltaş, M. (2022, Eylül). 2023 yaklaşırken dış politika, Kriter, 7(71), Erişim adresi: https://kriterdergi.com/dosya-ak-parti-siyaseti/2023-yaklasirken-dis-politika
• Yeşilyurt, N. ve Akdevelioğlu, A. (2013). AKP döneminde Türkiye’nin Ortadoğu politikası, İ. Uzgel ve B. Duru (Der.), (2002-2009) AKP kitabı - Bir dönüşümün bilançosu içinde, (ss.381-409). 3. Baskı, Ankara: Phoenix Yayınları.
• Yetkin, B. (2010). Siyasal iletişim tarzı olarak popülizm: Popülizm ve Özal-Erdoğan. Antalya: Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları.
• Yıkılmaz, A. (2016). AK Parti’nin dış politika ideolojisi: Yeni muhafazakârlık, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yıldırım, D. (2009). AKP ve neoliberal popülizm. İ.Uzgel, B. Duru (Ed.). AKP kitabı: Bir dönüşümün bilançosu içinde (ss. 66-107). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Yıldız, A. (2004). AK Parti’nin ‘yeni muhafazakâr demokratlığı’: Türkiye siyasetinde adlandırma problemi, Liberal Düşünce, Bahar, 5-11.
• Yıldız, A. (2018, Eylül-Aralık). Liberalizm-muhafazakârlık sarkacında “informel” bir demokrat: Turgut Özal’dan kalan, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 15(55), 39-56.
• Yılmaz, S. (2015, Ağustos). Kırım Krizi ve Dünya Kırım Tatar Kongresi, (ss.1-16). Ankara, Stratejik Düşünce Enstitüsü No:12.
• Yinanç, B. (2021, 1 Aralık). İktidardan savunma; dış politika ideolojik değil, “pragmatik ve rasyonel” , T24, Erişim adresi: https://t24.com.tr/yazarlar/barcin-yinanc/iktidardan-savunma-dis-politika-ideolojik-degil-pragmatik-ve-rasyonel,33320.