Translation of Prose, Poetry and Theatrical Works in Russia in the Age of Peter I

Yıl 2023, Sayı: 78, 149 - 162, 25.10.2023

Leyla Şener

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1310916

Öz

In this study, which deals with the works translated into Russian in the age of Peter, we discussed the translation activities that took place between 1700 and 1725 and included Peter I at every stage. We have dealt with the translations made in that period by classifying them as prose, poetry, and drama. We analyzed the translations of prose works by dividing them into several main groups. In the first group, we included works that give information about the political structure of the state and related legislation. At the beginning of the 18th century, besides the works giving information about the political structure of the state and related legislation, works containing practical instructions that the ruler/administrators could benefit from were translated into Russian. We included these works in the first group in question. We have considered the historical works translated in the age of Peter as a separate group. Literary translations were not among the primary works required by the state during Peter's reign, so the number of literary translations could have been higher. We examined the literary works translated into Russian in the mentioned period as prose, poetry, and drama as separate groups. Poems were generally translated into different literatures (Ancient, German, Italian, Polish) and genres (drama, prose novel, etcetera). We examined the plays staged by the Kunst-Fürst company in translating drama, which we discussed under a separate title. In our study, which deals with translating prose, poetry, and drama in the Russia of the Peter Era, we also focused on the translators who brought these works into Russian and whose contributions to Russian culture cannot be denied.

Anahtar Kelimeler

The Age of Peter, translation, translator, prose, poetry, theater

I. Petro Dönemi Rusya’sında Düzyazı, Şiir ve Tiyatro Eserleri Çevirisi

Öz

Petro Dönemi’nde Rusçaya çevrilen eserleri konu edinen bu çalışmada, 1700-1725 yılları arasında gerçekleşen ve her aşamasında I. Petro’nun da dâhil olduğu çeviri faaliyetleri incelenmektedir. Söz konusu dönemde yapılan çeviriler düzyazı, şiir ve tiyatro eserleri olarak sınıflandırılarak ele alınmıştır. Düzyazı eser çevirileri birkaç gruba ayrılarak incelenmiştir. İlk gruba devletin siyasi yapısı ve buna bağlı mevzuatla ilgili bilgi veren eserleri dâhil edilmiştir. XVIII. yüzyılın başlarında Rusçaya yöneticilerin yararlanabileceği uygulamaya yönelik yönergeler içeren eserler de çevrilmiştir. Bu eserler de söz konusu ilk gruba dâhil edilmiştir. Petro Dönemi’nde çevrilen tarihsel eserler ayrı bir grup olarak ele alınmıştır. Bu dönemde edebî çeviriler devletin ihtiyaç duyduğu, çevrilmesi öncelikli eserler arasında değildir, bu sebeple edebî çevirilerin sayısı azdır. Petro Dönemi’nde Rusçaya çevrilen edebî eserleri düzyazı, şiir ve tiyatro olarak ayrı gruplar olarak incelenmiştir. Genel olarak farklı edebiyatlara (Antik Yunan ve Roma, Alman, İtalyan, Leh) ve farklı türe (drama, düzyazı şeklinde, roman vs.) ait şiirlerin çevrildiği tespit edilmiştir. Ayrı bir başlık altında ele alınan tiyatro eserleri çevirileri bölümünde Kunst-Fürst kumpanyasının sahnelediği oyunlar incelenmiştir. Petro Dönemi Rusya’sında düzyazı, şiir ve tiyatro eserleri çevrilerini konu alan çalışmada ayrıca bu eserleri Rusçaya kazandıran, Rus kültürüne katkıları yadsınamaz çevirmenler üzerinde de durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Petro Dönemi Rusya’sı, çeviri, çevirmen, düzyazı, şiir, tiyatro

Kaynakça

• Азволинская И. (1972). О датировке первого русского перевода «Полистана» Саади. Материалы научной конференции студентов филологического факультета ЛГУ. Л., 31-33.
• Артемьева Т., Микешин М. (2010). Европейское образование и Россия в эпоху Просвещения, Человек вчера и сегодня: междисциплинарные исследования. Вып. 4. Рос. акад. наук, Ин-т философии; Отв. ред. М.С. Киселева. М.: ИФРАН, 77-90.
• Бухаркин, П. Е. Отв. ред. (2008). Русско-европейские литературные связи, XVIII век: Энциклопедический словарь; Статьи / Энцикл. отд. ИФИ С.-Петерб. гос. ун-та, Ин-т рус. лит.
• Богоявленский С. К. (1914). Московский театр при царях Алексее и Петре. М. О-во истории и древностей российских при Московском университете.
• Борухович В. Г. (1972). Античная мифография и «Библиотека» Аполлодора. Аполлодор. Мифологическая библиотека. Л.: «Наука».
• Копанев Н. А. (1989). Петр I-переводчик. Итоги и проблемы изучения русской литературы XVIII в. Л.: Наука, 180-183.
• Круглов В. М. (2000). Об источниках рукописного перевода второго трактата о правлении Джона Локка (Первая треть XVIII века) Russian Linguistics. Vol. 24. №1. P. 75-80. Dordrecht, Boston, London.
• Левин, Ю. Д. Отв. ред. (1995-1996). История русской переводной художественной литературы: Древняя Русь. XVIII век / РАН. Ин-т рус. лит. (Пушкин. Дом); СПб.: Дмитрий Буланин, Т. 1-2.
• Мещерякова Е. А. (2020). О некоторых переводческих установках в церковнославянских переводах "церковных анналов" Цезаря Барония конца XVII- середины XVIII в. (на материале перевода синонимичной и многозначной лексики). Вестник Московского университета. Серия 9, Филология, №5, 96-107.
• Николаев С. И. (1987). Ранний Тредиаковский (Первый перевод «Аргениды» Д. Барклая). Русская литература, 2, 93-99.
• Николаев С. И. (1988). Об атрибуции переводных памятников Петровской эпохи. Русская литература, № 1, 162–172.
• Николаев С. И. (1991). «Повесть о Лукиановом осле» в кругу переводных античных памятников Петровской эпохи. XVIII век,: сб. Статей и материалов. – СПб. : Наука сб. 17. СПб., 135-159.
• Николаев С. И. (1992). Польско-русские литературные связи в эпоху Петра (к пересмотру концепции). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria, 32, 115-122.
• Панченко, А.М. Отв. ред. (1988-2010). Словарь русских писателей XVIII века. Вып. 1-3. Л.; СПб., Вып. 1 А-И, Л.: Наука, 1988; Вып. 2. Выпуск 2. К-П, СПб.: Наука, 1999; Вып. 3. Р-Я, СПб.: Наука, 2010.
• Пекарский П. (1862). Наука и литература в России при Петре Великом. СПб.: Изд. Тов-ва «Общественная польза».
• Перевезенцев С.В. Теория естественного права в трудах Самуила Пуфендорфа, Историческое образование, № 2, с. 70-88.
• Робинсон, А. П. Отв. ред. (1976). Новые черты в русской литературе и искусстве XVII — начало XVIII в. Москва, Издательство Наука.
• Соболевский А. И. (1908). Из переводной литературы Петровской эпохи: Библиографические материалы. Сб. ОРЯС.
• Шаркова И. С. (1964). Первый русский перевод «Политического завещания» кардинала Ришелье // Исследования по отечественному источниковедению. Академия наук СССР. Институт истории. Ленинградское отделение. Труды, вып.7. М.; Л., 371-374.
• Şener L. (2013). Büyük Petro Dönemi Rusya’sında Çeviri Faaliyetleri. Tarih Okulu Dergisi, 6(XV), 569-576.
• Şener L. (2015). Eski Rusya’da Çeviri Faaliyetleri, 1.Baskı, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Şener, L. (2017). 1760-1780 Yılları Arası Rusya’da Fransız Hikâye ve Roman Çevirisi, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 10(XXX), 257-266.
• Şener, L. (2018). XVIII. Yüzyıl Rusya’sında İspanyol Edebiyatından Çeviriler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(57), 59-63.
• Şimşek, H. İ. (2021). Mauro Orbini’nin İl regno degli slavi Adlı Eserinin I. Bölümünü Çevirisi ve Tahlili [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ankara Üniversitesi, Ankara
• Корпус русских переводов общественно-политических сочинений XVIII века, https://krp.dhi-moskau.org/ru
• Сводный каталог русской книги гражданской печати XVIII века. 1725-1800. (1962-1975). М-во культуры РСФСР. Гос. ордена Ленина б-ка СССР им. В. И. Ленина. Гос. ордена Трудового Красного Знамени публ. б-ка им. М. Е. Салтыкова-Щедрина. Б-ка Акад. наук СССР. Гос. публ. ист. б-ка РСФСР. Науч. б-ка им. А. М. Горького МГУ. Москва.