Çağdaş Türk Resim Sanatında Saip Muallâ Tuna'nın Rolü

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 9, 148 - 165, 16.03.2025

Hatice Şimşek

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda başlayan Modernleşme süreci, Cumhuriyet’in siyasal, toplumsal ve kültürel alanda gerçekleştirdiği devrimlerle farklı bir boyut kazanmıştır. Türk milletini çağdaş ve uygar toplumların seviyesine çıkarmayı amaçlayan yeni anlayış, milli kültür değerlerine dayanarak, sanatın görsel gücünden yararlanmıştır. Böylelikle, Cumhuriyet’le oluşan yeni kültürel ve sanatsal ortamda resim sanatı, devlet tarafından desteklenen sanatçıların etkin rolleriyle gelişmesini sürdürmüştür. Bu çalışma, Erken Cumhuriyet döneminin önemli ressamlarından, Saip Muallâ Tuna’nın sanatsal üretimini tanıtarak Türk Resim Sanatı’na yapmış olduğu katkıları ortaya çıkarmayı amaçlar. Döneminde, tanınan bir sanatçı olmasına karşın, günümüzde unutulmuş bir isim olması, bu araştırmayı gerekli ve önemli kılmaktadır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemine dayanılarak dönem gazeteleri ve literatür taranarak, doküman analizi yapılmıştır. Sanatçının bu çalışmada konu edilen yapıtları, dönem gazetelerinden ve Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Prof. Ülker Muncuk Müze koleksiyonundan sağlanmıştır. Çağdaşlarının yöneldiği modern sanat akımlarının dışında kalan sanatçı, Osman Hamdi Bey ekolünü takip eden gerçekçi-akademik portrelerini, 1914 Kuşağı çizgisindeki peyzajlarını Türk resim sanatına kazandırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Saip Muallâ Tuna, Ressam, Sergi, Portre, Manzara

Kaynakça

• Aksel, M., (1975). “Tanıdığım Bir Ressamın Portresi Saip Mualla Tuna”, Hayat: Ayna Aylık Dergi, Sayı 4, No 5, s.42-43.
• Aypek Arslan, A. (2023). “Ülker Muncuk Müzesinde Yer Alan Yağlıboya Eserler”, Prof. Ülker Muncuk Müzesi. ed. Aysen Soysaldı, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Dizisi (III), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, s. 35-50.
• Başkan, S. (1997). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de Resim. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Berk, N. & Gezer, H. (1973). 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Berk, N. & Turani, A. (1981). Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi. Cilt: 2, İstanbul: Tiglat Yayınları.
• Berk, N. & Özsezgin, K. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi. Genişletilmiş 3.Basım. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Büyükişleyen, Z. (1991). Türk Resminde Ankaralı Sanatçılar. Ankara: Sanat Yapım Yayıncılık.
• Cezar, M. (1995). Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi. 2.Basım, Cilt: I, İstanbul: Erol Kerim Aksoy Kültür, Eğitim, Spor ve Sağlık Vakfı Yayını.
• Duben, İ. (2007). Türk Resmi ve Eleştirisi (1880-1950). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Giray, K. (2004). Cumhuriyet’in İlk Ressamları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Giritli, İ.(1997). Yıldönümleriyle Türk Devrim Tarihi [Kurtuluş ve Kuruluş]. Genişletilmiş 2. Basım, İstanbul: Der Yayınları.
• Gültekin, G. (1992). Batı Anlayışında Türk Resim Sanatı. Ankara: T.C. Ziraat Bankası Kültür-Sanat Etkinlikleri.
• İslimyeli, N. (1971). “TUNA Saip”. Türk Plâstik Sanatçıları Ansiklopedisi, Cilt III, Ankara: Ankara Sanat Yayınları, s.768. Naci, E. (1973). “D grubu”, Ankara Sanat, Sayı 88, Yıl 8, Ağustos, s. 8-9.
• Özsezgin, K. (1985). “Çağdaş Resmimizde Etkileşim Sorunu”, Türkiye’de Sanatın Bugünü ve Yarını 1.Ulusal Sanat Sempozyumu Tebliğler, 17-19 Nisan 1985 Beytepe, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, s.13-20.
• Özsezgin, K. & Aslıer, M. (1989). Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi. Cilt 4, İstanbul: Tiglat Yayınları.
• Taçyıldız, M. (2011). Saip Tuna’nın Tabloları ve Restorasyon Problemleri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Tansuğ, S. (1991). Çağdaş Türk Sanatı. 2. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Turan, Ş. (2000). Türk Kültür Tarihi: Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne ve Evrenselliğe. Genişletilmiş 3. Basım, Ankara: Bilgi Yayınları.
• Üstünipek, M. (2007). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Çağdaş Türk Sanatında Sergiler 1850-1950. İstanbul: Artes Yayınları.
• Yasa-Yaman, Z. (2012). “İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Sanat”, Ankara Resim ve Heykel Müzesi, ed., Z. Yasa-Yaman, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s.91-370.
• İnternet Kaynakları
• “Büyük Muvaffakiyet Kazanan Resim Sergisi Saip Muallâ B.’in Portreleri Takdirle Karşılandı”. (1932). Resimli Uyanış Servetifünun, 5 Mayıs, Sene: 42, Cilt 71-7, No.179/1864, s.364-365, https://www.gastear¬sivi.com/gazete/servetifunun_uyanıs/1932-05-05/12, Erişim tarihi:06.11.2024 . “On İkinci Resim Sergisi”, (1935). Ulus Gazetesi, 2 Haziran, No.4973, s.1,3, https://www.gastear-sivi.com/gazete/ulus/1935-06-02/3, Erişim tarihi: 02.02.2025.
• “Resim Sergisi”, (1932). Akşam Gazetesi, 15 Mart, s.3, https://www.gastear-sivi.com/gazete/aksam/1932-03-15/3, Erişim tarihi: 08.11.2024.
• “Saip Beyin Sergisi”,(1932). Milliyet Gazetesi, 23 Şubat, s.5, https://www.gastear-sivi.com/gazete/milliyet/1932-02-23/5, Erişim tarihi: 08.11.2024. “Saip Muallâ Beyin Resim Sergisi”, (1932). Vakit Gazetesi, 15 Şubat, s.4, https://www.gastear-sivi.com/gazete/vakit/1932-02-15/4, Erişim tarihi: 10.11.2024.
• “Tarihe Tanıklık Eden Resim Üniversitemiz Prof. Ülker Muncuk Müzesi’nde”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi. https://hacibayram.edu.tr/web/tarihe-taniklik-eden-resim-universitemiz-prof-ulker-muncuk-muzesinde, Erişim tarihi: 05.11.2024. Boydaş, N. (31 Aralık 2020). “Atatürk’ün Sağlığında Yapılan Portreler”, Atatürk Ansiklopedisi, s.1-3, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturkun-sagliginda-yapilan-portreleri/?pdf=3773, Erişim tarihi: 27.12.2024.
• Muhip, A. (1934). “Kıymetli Bir Portre Ressamımız: Saip”, Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 20 Şubat, s.6,https://www.gastear¬sivi.com/gazete/hâkimiyeti_milliye/1934-02-20/6, Erişim tarihi: 06.11.2024.
• Yılmaz, Ş. E. (11 Ocak 2019). “Atatürk’ün Ankara’ya Gelişi ve Seymenler”, Anka Strateji Dergisi, Ocak-Şubat 2019, Sayı:11, https://ankaenstitusu.com/ataturkun-ankaraya-gelisi-ve-seymenler/ Erişim tarihi: 02.02.2025.
• Yümlü, M. (18 Ekim 2023). “General Charles Hitchcock Sherrill (1867-1936)”, Atatürk Ansiklopedisi, s.1-9, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/general-charles-hitchcock-sherrill-1867-1936/ Erişim tarihi: 27.12.2024.
• Görsel Kaynaklar
• Görsel 1. “Atölyesinde Gazi’nin Resmini Çalışırken”, (1934). Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 20 Şubat, s.6. https://www.gastear¬sivi.com/gazete/hâkimiyeti_milliye/1934-02-20/6, Erişim tarihi: 06.11.2024.
• Görsel 2. “Beyoğlu Aero Kulüp’te Düzenlediği Portre Sergisinde”, (1932). Resimli Uyanış Servetifünun,5 Mayıs, Sene: 42, Cilt 71-7, No.179/1864, s.365, https://www.gastear-sivi.com/gazete/servetifunun_uyanıs/1932-05-05/12, Erişim tarihi: 06.11.2024.
• Görsel 3. “Gençlik Parkı”, Tuval Üzeri Yağlıboya, 62×47 cm, Env: 854, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, Asuman Aypek Arslan, (2023). “Ülker Muncuk Müzesinde Yer Alan Yağlıboya Eserler”, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, ed. Aysen Soysaldı, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Dizisi (III), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, s.43.
• Görsel 4. “Kayıklı Manzara”, t.y. Duralit Üzeri Yağlıboya, 60,3×46,5 cm, Env: 853, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, Asuman Aypek Arslan, (2023). “Ülker Muncuk Müzesinde Yer Alan Yağlıboya Eserler”, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, ed. Aysen Soysaldı, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Dizisi (III), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, s. 43.
• Görsel 5. “Portre”, Pastel, 67,6×53,8 cm, Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Zeynep Yasa-Yaman, (2012). “İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Sanat”, Ankara Resim ve Heykel Müzesi, ed., Z. Yasa-Yaman, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s.210.
• Görsel 6. “S. E. Karahan Portresi”, (1935). Ulus Gazetesi, 2 Haziran, No.4973, s.3, https://www.gastear-sivi.com/gazete/ulus/1935-06-02/3, Erişim tarihi: 02.02.2025.
• Görsel 7. “Mel. Kolet Portresi”, (1932). Resimli Uyanış Servetifünun, 5 Mayıs, Sene: 42, Cilt 71-7, No.179/1864, s.365, https://www.gastear¬sivi.com/gazete/servetifunun_uyanıs/1932-05-05/12, Erişim tarihi: 06.11.2024.
• Görsel 8. “Mm. Post’un Portresi”, (1932). Resimli Uyanış Servetifünun, 5 Mayıs, Sene: 42, Cilt 71-7, No.179/1864, s.364, https://www.gastear¬sivi.com/gazete/servetifunun_uyanıs/1932-05-05/12, Erişim tarihi:06.11.2024.
• Görsel 9. “Osso B. Portresi”, (1932). Resimli Uyanış Servetifünun, 5 Mayıs, Sene: 42, Cilt 71-7, No.179/1864, s.365, https://www.gastear¬sivi.com/gazete/servetifunun_uyanıs/1932-05-05/12, Erişim tarihi:06.11.2024.
• Görsel 10. “Bir Kadın Portresi”, (1934), Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 20 Şubat, s.6, https://www.gastear-sivi.com/gazete/hâkimiyeti_milliye/1934-02-20/6, Erişim tarihi: 06.11.2024. Görsel 11. “Charles Hitchcock Sherrill Portresi”, (1934), Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 20 Şubat, s.6, https://www.gastear¬sivi.com/gazete/hâkimiyeti_milliye/1934-02-20/6, Erişim tarihi: 06.11.2024. Görsel 12. “Atatürk Portresi”, 1935, Kâğıt Üzeri Karakalem, 24,5×33,3 cm, Env:727, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, Asuman Aypek Arslan, (2023). “Ülker Muncuk Müzesinde Yer Alan Yağlıboya Eserler”, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, ed. Aysen Soysaldı, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Dizisi (III), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, s. 41.
• Görsel 13. “Gazi’nin Ankara’ya Gelişi”, (1934). Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 20 Şubat, s.6, https://www.gastear¬sivi.com/gazete/hâkimiyeti_milliye/1934-02-20/6, Erişim tarihi:02.02.2025.
• Görsel 14. “Mustafa Kemâl Paşa’nın Ankara’da Seymenler Tarafından Karşılanışı” (1919), Kurtuluş Savaşı Müzesi (I. TBMM Binası), Şahin Efe Yılmaz, (2019). “Atatürk’ün Ankara’ya Gelişi ve Seymenler”, Anka Strateji Dergisi, Ocak-Şubat 2019, Sayı:11. https://ankaenstitusu.com/ataturkun-ankaraya-gelisi-ve-seymenler/ Erişim tarihi:02.02.2025.
• Görsel 15. “Fesli Kadın Portresi”, Duralit Üzeri Yağlıboya,44×55,5 cm, Env:849, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, Asuman Aypek Arslan, (2023). “Ülker Muncuk Müzesinde Yer Alan Yağlıboya Eserler”, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, ed. Aysen Soysaldı, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Dizisi (III), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, s. 42.
• Görsel 16. “Kırmızı Türbanlı Kadın”, Kâğıt Üzeri Yağlıboya, 48×66 cm, Env: 851, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, Asuman Aypek Arslan, (2023). “Ülker Muncuk Müzesinde Yer Alan Yağlıboya Eserler”, Prof. Ülker Muncuk Müzesi, ed. Aysen Soysaldı, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Dizisi (III), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, s.42.