THORNTHWAITE İKLİM SINIFLANDIRMASINA GÖRE ŞANLIURFA İKLİMİ

Yıl 2021, Cilt: 61 Sayı: 1, 68 - 93, 24.06.2021

Mustafa Recep İrcan Neşe Duman

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.1.3

Öz

Çeşitli süreçlere bağlı olarak oluşup yeryüzünde yayılış gösteren iklim tiplerinin canlı
yaşamı üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır. Bu özelliği itibariyle yeryüzündeki iklim
tipleri, çeşitli sınıandırmalara tabi tutularak incelenmiştir. Yapılan iklim
sınıflandırmalarında birtakım iklim analiz metotları ortaya konulmuştur. Bu çalışmada,
Şanlıurfa ilinin iklim özellikleri belirlenirken Thornthwaite İklim Sınıflandırma yöntemi
kullanılmıştır. Yapılan sınıflandırmada, nicel ve noktasal özelliğe meteorolojik sahip
veriler, nitel ve alansal biçime dönüştürülmüştür. Ayrıca, çalışmanın metodolojisine
ayrıntılı şekilde yer verilerek Şanlıurfa ilindeki istasyonların (Şanlıurfa Merkez, Akçakale,
Birecik, Bozova, Ceylanpınar, Hilvan, Siverek ve Viranşehir) su bilançosu tablosu ile
diyagramı, yağış etkinliği, sıcaklık rejimi, sıcaklık etkinliği ve yağış rejimi belirlenmiştir.
Bu bulgular ArcGIS 10.5 programında veri enterpolasyonu yapılarak alansal hale
dönüştürülmüştür. Böylece sahanın iklim betimlemesi netleştirilmiştir. Elde edilen
bulgulara göre, sahanın genel olarak kurak-yarı kurak iklime sahip olduğu tespit
edilmiştir. Sonuçlar sahadaki kuraklık boyutunun güneye doğru arttığını göstermektedir.
Sahanın kurak-yarı kurak iklim özelliği, daha güneyindeki kurak ve çöl sahalarıyla
etkileşiminin olduğu ve yıllara göre artan sıcaklık, azalan yağış durumuyla da
ilişkilendirilerek düşünüldüğünde, sahasının kuraklık ve çölleşmeden etkilenebilirliğinin
yüksek olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

İklim, Şanlıurfa, Thornthwaite İklim Sınıfandırması, Evapotranspirasyon

Kaynakça

• Acar-Deniz, Zahide ve Barbaros Gönençgil. “Türkiye’nin Sıcaklık Ekstremlerindeki Değişkenlikler.” İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi 35 (2017): 41-57.
• Ardel, Ahmet, Ajun Kurter ve Yusuf Dönmez. Klimatoloji Tatbikatı. İstanbul: Taş Matbaası, 1969.
• Aydın, Olgu ve diğerleri. “Türkiye’de Su Kıtlığının Mekânsal Ölçekte Değerlendirilmesi.” Türk Coğrafya Dergisi 68 (2017): 11-18.
• Aydın, Selman ve diğerleri. “Erinç Yağış Etkinlik İndisi’ne göre Belirlenen Türkiye İklim Bölgelerinin Rejim Karakteristikleri.” B. Gönençgil, T. A. Ertek, İ. Akova, E. Elbaşı (Ed.). 1. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı, 20-22 Haziran 2019. İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2019. 752-760.
• Bahadır, Muhammet. “Güneydoğu Anadolu Proje (GAP) Alanında Sıcaklık ve Yağışın Trend Analizi.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4.16 (2011): 46-59.
• Birsoy, Yüksel ve Muhibullah K. Ölgen. “Thornthwaite Yöntemi ile Su Bilançosunun ve İklim Tipinin Belirlenmesinde Bilgisayar Kullanımı.” Ege Coğrafya Dergisi 6.1 (1992): 153-178.
• Çağlak, Savaş ve diğerleri. “Şanlıurfa İli İklim Özelliklerinin Enterpolasyon Teknikleri ile Analizi.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9.45 (2016): 360-372.
• Çiçek, İhsan. “Türkiye’de Kurak Dönemin Yayılışı ve Süresi (Thornthwaite yöntemine göre).” Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 4 (1995): 77-101.
• Çiçek, İhsan ve Neşe Duman. “Seasonal and annual precipitation trends in Turkey.” Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences 10.2 (2015): 77–84.
• De Martonne, Emmanuel. “Nouvelle carte mondial de l'indice d'aridité.” Annales de Géographie 288 (1942): 241-250.
• Demir, İsmail ve diğerleri. “Türkiye’de maksimum, minimum ve ortalama hava sıcaklıkları ile yağış dizilerinde gözlenen değişiklikler ve eğilimler.” TMMOB İklim Değişimi Sempozyumu, 13-14 Mart 2008. TMMOB adına TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası, Ankara 2008. 69-84.
• Emberger, Louis. “Une classification biogéographique des climats.” Rev. Trav. Lab. Bot. Fac. Sci. Montpellier 7 (1955): 3-43.
• Erinç, Sırrı. Yağış müessiriyeti üzerine bir deneme ve yeni bir indis. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü, 1965.
• Holdridge, Leslie R. “Determination of World Plant Formations From Simple Climatic Data.” Science 105.2727 (1947): 367-368. Web. 20 Kasım 2020.
• İçel, Gülten ve Murat Ataol. “Türkiye’de yıllık ortalama sıcaklıklar ile yağışlarda eğilimler ve NAO arasındaki ilişkileri (1975-2009).” Türk Coğrafya Dergisi 28 (2014): 55–68.
• İrcan, Mustafa Recep. Şanlıurfa’nın İklim Özellikleri ve Kuraklık Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020. Web. 1 Şubat 2021.
• Kadıoğlu, Mikdat. “Trends in surface air temperature data over Turkey.” International Journal of Climatology 17 (1997): 511–520.
• Keskiner, Ali Demir ve diğerleri. “Erinç Kuraklık İndeksi Yöntemiyle İklim Tipi Eğilimlerinin Analizi: Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Alanında Bir Uygulama.” 10. Ulusal Hidroloji Kongresi, 09-12 Ekim 2019, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla 2019, 403-414.
• Kızılelma, Yakup ve Murat Karabulut. “Şanlıurfa İli’nde Kuraklık Analizi.” I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş 2011, 1141-1151.
• Köppen, Wladimir. “Die Wärmezonen der Erde, nach der Dauer der heissen, gemässigten u nd k alten Z eit und nach d er Wirkung der Wärme a uf d ie organische Welt betrachtet (The thermal zones of the Earth according to the duration of hot, moderate and cold periods and of the impact of heat on the organic world)”. Meteorol. Z. 1 (1884): 215-226.
• MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü). Aydeniz İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi. Ankara, 2016.
• MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü). De Martonne Kuraklık İndeksine Göre Türkiye İklimi. Ankara, 2016.
• MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü). Erinç İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi. Ankara, 2016.
• MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü). Thornthwaite İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi. Ankara, 2016.
• Özyuvacı, Necdet. Meteoroloji ve Klimatoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, 1999.
• Palmer, Wayne C. Meteorological Drought. Washington: Office of Climatology U.S. Weather Bureau, 1965.
• Siler, Muzaffer. “Klimatolojide CBS Dersi Thornthwaite’a göre Su Bilançosu Ders Notu.” Fırat Üniversitesi İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Yayımlanmamış Ders Notu, 2019.
• Temuçin, Ecmel. “Aylık Değişme Oranlarına Göre Türkiye'de Yağış Rejimi Tipleri.” Ege Coğrafya Dergisi 5.1 (1990): 160-183.
• Thornthwaite, Charles Warren. “An Approach Toward a Rational Classification of Climate.” Geographical Review 38.1 (1948): 55-94.
• Trewartha, Glenn Thomas. An İntroduction to Climate. New York: McGraw-Hill, 1968.
• Türkeş, Murat. Türkiye’de Kurak Bölgeler ve Önemli Kurak Yıllar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, 1990. Web. 1 Şubat 2020.
• Türkeş, Murat. “Orta Kızılırmak Bölümü Güney Kesiminin (Kapadokya Yöresi) İklimi ve Çölleşmeden Etkilenebilirliği.” Ege Coğrafya Dergisi 14 (2005): 73-97.
• Türkeş, Murat. Klimatoloji ve Meteoroloji. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2010.
• Türkeş, Murat. “Kuraklık, Çölleşme ve Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Savaşım Sözleşmesi’nin Ayrıntılı Bir Çözümlemesi.” Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi 20.1 (2012): 7-55.
• Türkeş, Murat. “İklim Değişiklikleri: Kambriyen’den Pleyistosene, Geç Holosen’den 21. Yüzyıl’a.” Ege Coğrafya Dergisi 22.1 (2013): 1-25.
• Türkeş, Murat. “Türkiye’nin İklimsel Değişkenlik ve Sosyo-Ekolojik Göstergeler Açısından Kuraklıktan Etkilenebilirlik ve Risk Çözümlemesi.” Ege Coğrafya Dergisi 26.2 (2017): 47-70.
• Türkeş, Murat. Genel Klimatoloji: Atmosfer, Hava ve İklimin Temel İlkeleri. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2018.
• Türkeş, Murat. “Climate and Drought in Turkey.” Wather Resources of Turkey. Ed. Nilgün B. Harmancıoğlu ve Doğan Altınbilek. Germany: Springer, 2020. 85-125.
• Türkeş, Murat ve diğerleri. “Re-Evaluation of Trends and Changes in Mean, Maximum and Minimum Temperatures of Turkey for the Period 1929–1999.” International Journal of Climatology 22 (2002): 947–977.
• Türkeş, Murat ve diğerleri. “GAP Bölgesi’nde Gözlenen Uzun Süreli İklimsel Değişimlerin ve Eğilimlerin Zaman Dizisi Çözümlemeleri.” Ulusal Coğrafya Kongresi 2005 (Prof. Dr. İsmail Yalçınlar Anısına). 29-30 Eylül 2005. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2005. 373-384.
• Türkeş, Murat ve diğerleri. “Türkiye’nin Yağış Toplamı ve Yoğunluğu Dizilerindeki Değişikliklerin ve Eğilimlerin Zamansal ve Alansal Çözümlemesi.” Coğrafi Bilimler Dergisi 5.1 (2007): 57-73.
• Türkeş, Murat ve diğerleri. “Spatiotemporal Variability of Precipitation Total Series Over Turkey.” International Journal of Climatology 29.8 (2009): 1056-1074.
• Yılmaz, Erkan. “Türkiye’de Aylık ve Yıllık Su Noksanları ve Su Fazlalarındaki Eğilimler.” Türk Coğrafya Dergisi 72 (2019): 65-83.
• Yılmaz, Erkan. “Türkiye’de Thornthwaite İklim İndislerindeki Eğilimler.” Coğrafya Dergisi 40 (2020): 163-185.
• Yılmaz, Erkan ve İhsan Çiçek. “Türkiye Thornthwaite İklim Sınıflandırması.” Journal of Human Sciences 13.3 (2016): 3973-3994.
• Yılmaz, Erkan ve İhsan Çiçek. “Türkiye’nin Detaylandırılmış Köppen-Geiger iklim bölgeleri.” Journal of Human Sciences 15.1 (2018): 225-242.
• Yetmen, Hurşit ve diğerleri. Harran Ovası’nın Kuraklık Analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 46 (2017): 132-146.