Anadolu Selçuklu Köşklerinin Plan Tipleri Üzerine Tespitler

Yıl 2007, Cilt: 47 Sayı: 1, 203 - 227, 01.01.2007

Alptekin Yavaş

Öz

Anadolu Selçuklu Dönemi köşklerine ilişkin çalışmalar, genel bir analizden daha çok tekil bina tahlillerini içermektedir. Konunun genel bir yaklaşımla ele alınamamasından ötürü, binaların, sınıflandırılmasına yönelik çalışmalar da yapılamamıştır. Burada, dönemin köşk yapılarını gruplandırmaya çalışılırken, aynı zamanda doğru bir sınıflandırma yapabilmenin temel kıstaslarından söz edilecektir. Bu konudaki öncelikli sorun tipolojiyi belirleyen ana unsurun tespit edilebilmesidir. Günümüze ulaşabilen köşklerin sadece plana dayalı sınıflandırmasında ayırıcı bölüm sofadır. Buna göre dönemin köşklerini sofalı ve sofasız olarak iki grup halinde incelemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Selçuklu, Köşk, Sofa, Vestibül, Şikârhane, Fevkâni, Tipoloji

The Determinations on the Kiosks of Anatolian Seljuks Plan Types

Öz

The researches on the kiosks of Anatolian Seljuks period contain more individual building descriptions than general analysis. Because of this practice, researches devoted to classify buildings were not made. In this article, it is aimed to classify kiosk structures of the period, whereas basic criterions of proper classification methods will be mentioned. In this regard, our priority problem is to determine the main factor of the typlogy. For the classifications of the survived kiosks, which are solely based on plan, distinctive part is “sofa”. The kiosks of the period can be examined in two groups: “with sofa” and “without sofa”.

Anahtar Kelimeler

Anatolian Seljuk, Kiosk, Sofa, Vestibul, Sikarhane, Fevkani, Typology

Kaynakça

• AKSARAYÎ (1943). Selçukî Devletleri Tarihi (Müsameret al-Ahyar). (Çev.: M. N. Gençosman, Önsöz ve notlar: F.N.Uzluk) Ankara.
• AKSOY, E. (1963). “Orta Mekân: Türk Sivil Mimarisinde Temel Kuruluş Prensibi”. Mimarlık ve Sanat. 7–8, 39–92.
• ANONİM SELÇUKNÂME (1952). Anadolu Selçukluları Devleti (Çev.: F.N.Uzluk). Ankara.
• ARIK, M.O. (1993). “Alanya İçkale Kazıları (1985–1991)”. Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı. Konya, 13–27.
• ARIK, R. (2001). Kubad-Abad. İstanbul.
• ARSEVEN, C.E. (1947). (Köşk Maddesi), Sanat Ansiklopedisi. II. İstanbul, 1139–1140.
• ASLANAPA, O. (1962). “Diyarbakır Sarayı Kazısından İlk Rapor (1961)”. Türk Arkeoloji Dergisi. C.XI, S.2, (1961). Ankara. 10–18.
• CLAUSON, Sir G. (1972). An Etymological Dıctıonary of PreThırteenth.Century Turkish. Oxford.
• EDWARDS, R. (1987). The Fortifications of Armenian Cilicia. Washington, D.C., Dumbarton Oaks.
• ELDEM, S.H. (1954). Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul.
• ELDEM, S.H. (1975). Köşkler ve Kasırlar. II. (1969–1974). İstanbul.
• HEBERDAY, R - WİLHELM, A. (1896). Reise in Kleinasien. Vienne.
• İBN BİBİ (1996). El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye(Selçuknâme). (Çeviren: M.Öztürk) C.I, II. Ankara.
• KAŞGARLI MAHMUD (KAŞGARÎ). (1939). Divan-ü Lûgat-it Türk. (Çev: B. Atalay). C.I-II. Ankara.
• KUBAN, D. (1975). “Türk Ev Geleneği Üzerine Gözlemler”. Sanat Tarihimizin Sorunları. İstanbul. 192–211.
• OTTO-DORN, K. (1969). “Bericht Über Die Grubung in Kobadabad (1966)”, Archaologischer Anzeiger, Heft 84/4, 438–506.
• ÖGEL, S. (1981). “Hayat (Sofa) Köşkü ve Tahtseki”. Sanat Tarihi Yıllığı.
• C.IX-X, (1980–81). Ankara. 227–239.
• SAMİ, Ş. (1992). Kâmûs-i Tûrkî, İstanbul.
• TOP, M. (2000). “Hakkâri ve Çevresindeki Sanat Eserleri Yüzey Araştırması”. 17. Araştırma Sonuçları Toplantısı (Bildiriler). (24–28 Mayıs 1999). Ankara. II.Cilt. 1–15.
• YAVAŞ, A. (2004). “Kayseri-Argıncık Haydar Bey Köşkü”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. XXXXIV, S.2, Ankara, 131–149.
• YAVAŞ, A. (2006) “Günümüze Ulaşamayan Anadolu Selçuklu Saray ve Köşkleri”. Akademi Günlüğü, Toplumsal Araştırmalar Dergisi, C.I, S.2. Ankara 2006, 115–129.