SELÇUKLU DEVLETİNİN YADİGÂRI CELALİ KALESİ

Yıl 2017, Cilt: 57 Sayı: 1, 564 - 581, 01.01.2017

Mohammad Nabi Salim

Öz

Selçuklu mimarisinin erken dönem eserlerinden olan Celali Kalesi XI. asır , farklı mimari yapısı ile dikkat çekmektedir. Günümüze sadece duvarları intikal edebilen Celali Kalesi'nin banisi Selçuklu Sultanı Melikşah Celalüddevle ve'd-din Muizeddîn Ebû'l-Feth Hasan Melikşah ölm. 1092 'dır. Sultan Melikşah'ın Kâşân şehrinin güneyine düşen Celali Kalesi'ni o dönemde Selçuklu payitahtı konumunda olan İsfahan şehrinin yol güvenliğini sağlamak amacıyla Ebu'l-Kasım el Kassani adında bir mimara yaptırdığı bilinmektedir. Bu makalede dönemin ana kaynakları ışığında XIX. asırda Kâşân şehrinin durumuna ve Celali Kalesi'nin stratejik önemine dikkat çekilecek, kale, hendek, kule gibi savunma öğelerine sahip bulunan kalenin yapım süreci mercek altına alınacaktır. Başkent İsfahan'a yakın olması hasebiyle oldukça stratejik bir noktada konumlandırılmış bulunan Celali Kalesi, şehre giden yolların güvenliği yanında Kâşân-İsfahan yol güzergâhı bakımından da bir geçiş noktası durumundadır. Zamanın azizliğine ve insan kaynaklı tahribatlara maruz kalan kale büyük hasarlar alarak günümüze kadar erişebilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu, Kâşân, Celali Kalesi, Melikşah Dönemi, XI. Asır

JALALI CASTLE, THE MEMENTO OF THE SELJUK STATE

Öz

Among the forts and ramparts which are remaining from the Seljuks period, Jalali Castle in Kashan city has a special feature. Today ,a part of its walls is visible justly. By king Jalal al din Malekshah of Seljuk's command, this fortress was built in Kashan southwest for maintain Kashan security and consequently safeguarding of comerical roads and Seljukid capital namely Isfahan. This article based on the humanities studies and reviews of the sources and also process of urban developments in Kashan, analyses that how to build Jalali Castle and its ending. The result of the research shows, this Castle that, for centuries, protected from a unsafe sideline in South of Kashan ,was known along with the moat and rampart of city and after the Kashan expansion and connection of roads of city towards the North and West, and also for the sake of human destructions ,was damaged and vanished walls and a ditche connected to the Castle.

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Kashan, Jalali Castle, Malekshah Reign, 11th Century A.D

Kaynakça

• Ravendi, Abul Riza. Divanı El Seyyed İlimam Zîa Ebi Riza Fezlullah Alhasani Elkasani. Sadeleştiren. Celaleddin Ermoy. Tahran: Metbaa Yayınevi, 1333/1954.
• Barbaro, Cozfa. Sefernameye Veniziyan. Çev. Menuçehr Emir. Tahran: Harezmi Yayınevi, 1364/1985.
• Bireşk, Süreyya. “Çegoonegi revende tose-î ve tekamüle şekilgiri şehre Kaşan der bestere Tarih.” Mecmûayı Makalatı Kongereye Mimari ve Şehırsazi III (1376/1997).
• Bondari, Feth İbn Ali. Zübdetül Nüsre ve Nühbet-ül Asra. Kum: Senayı Yayınevi, 1342/1963.
• Brugsch, Heinrich Karl. Seferi be Derbar-ı Sultan-ı Sahipkaran. Çev. Hüseyin Kurdbeççe. Tahran: İttilaat Yayınevi, 1367/1988.
• Chardin, Jean. Şarden Seyahetnamesi. 2.Cilt. Sadeleştiren. Ekbal Yağmayı. Tahran: Tus Yayınevi, 1372/1993.
• Curzon, George Nathaniel. İran ve Kaziyey-i İran. 2. Basım. Çev. Vahid Mazenderani. Tahran: İlmi ve Ferhengi Yayınevi, 1367/1988.
• Derahşani, Cahanşah, Danişname Kâşân. III.c. Tahran: Bonyade Farhang Yayınevi, 1383,/2005.
• Ebrû Şahâbüddîn Abdullah Hâfız-ı. Zeyil Câmiu’t-tevârîh Reşîdi, Sadeleştiren. Han Baba Beyani. Tahran: Encümen-ı Asarı Milli Yayınevi, 1350/1972.
• El- Makdisî. Ahsenü’t-tekasim. Çev. Alinaki Munzevi. II.c. Tahran, 1361/1982.
• Feraz ve Furud Kaşan be Revayete Diğer. Yay.Haz. Mehşid Caferi, Hasan Atefi ve Bunyad Ferheng. Tahran: Kaşan Yayınevi, 1391/2012.
• Firdevsî Ebul-Kasım. Şehname. III. Bölüm. Tahran: Peyman Yayınevi, 1382/2004.
• Ghirishman, Roman. Siyelk Kâşân. Çev. Azita Hempartıyan ve Askar Karimi. Tahran: Mörsel Yayınevi, 1389/2010.
• Hamidinejad, Muhammed ve Atiye Mukaddesiyan. Cazibehaye Gerdeşgeri Kaşan. Kum: Necmul Huda Yayınevi, 1385/2007.
• Hesamiyan, Ferruh ve Haeri Muhammed Riza. Şehr Neşini Der İran. Tahran: Agah Yayınevi, 1363/1984.
• Hilatbari, Allahyar ve Delriş Beşeri. Karkerdha ve Nakşi Siyasi ve İctimayi Kâlâ der Tarih Miyane İran. Tahran: Şehid Beheşti Üniversitesi, 1382/2004.
• Jackson, Abraham Vilyamiz. Sefernameye Jackson, İran Der Güzeşti ve Hal. Çev. Menuçehr Eymiri ve Fereydun Bedre-i. Tahran: Harezmi Yayınevi, 1357/1978.
• Kazvini, Muhammed Tahir Vahid. Abbas Name ya Şerhi Zendegani 22 Sal Şah Abbas Sani, Tashih. İbrahim Dehgan, Erak, 1329/1950.
• Kurtuluş, Rıza. “ Kâşân.’’ İslam Ansiklopedisi. 25. c. 3-4.
• Mecdi, Muhammed İbn Ebitalib, Zinet- Ul- Mecalis. Bunyad-ı Ferhengi. Tahran: İran Yayınevi, 1356/1977.
• Medeni, Abdulresul. Tarih-ı Eşrar-ı Kaşan. 2.Baskı. Kaşan: Mürsel Yayınevi, 1378/1999.
• Münşi Kirmani Nasir Eddin. Nesayim Ul Eshar Min Letayim Ul Ahbar. Sadeleşmiş hali: Mir Celaleddin Ermoy. Tahran: Tahran Üniversitesi, 1338/1959.
• Neraği, Hasan. Asar-ı Tarihi Şehristanhay-ı Kaşan ve Netenz. Tahran: Encümeni Asarı Milli Yayınevi, 1348/1970.
• Oben, Jan. İran-ı Emruz 1906-1907. Çev. Ali Asker Saidi. Tahran: Zuvvar Yayınevi, 1362/1983.
• Olearus, Adam. Sefernamey-i Olearus. İran Asr-ı Safevi ez Didgah-ı yek Almani. Çev. Ahmed Behpur. Tahran: İbtikar-ı Nev Yayınevi, 1385/2006.
• Ravendi, Muhammed İbn Ali. Râhat-üs-sudûr ve Âyet-üs-sürûr. Çev. Abbas İkbal. Tahran: Esatir Yayınevi, 1386/2008.
• Recebi, Perviz. Kaşan Negin Engüşteri Tarih İran. Tahran: Keyvan Yayınevi, 1390/2011.
• Sermedi, Abbas. “Kaşan Hatireler ve Yadler.” Hüner Dergisi 22 (İlkbahar 1372/1993).
• Sipehr, Abdulhüseyn. “Mühteseri Cuğrafiyayı Kaşan.” Yay. Haz. İrec Afşar. Ferhengi İran Zemin Dergisi. 22 (1356/1977).
• Varesi, Hamit Rıza, Zengi Abadı, Ali Vefay-ı. “Seyr-ı Tahavvulatı Tarihi ve Kalbodi Baft Kadım Şehri Kaşan.” Kaşan Şınaht Dergisi III (İlkbahar ve Yaz 1385,/2007).
• Zerrabi, Kalanter Abdulrahim. Tarih-î Kaşan. 2. Baskı. Yay. Haz. İrec Afşar. Tahran: Emir Kebir Yayınevi, 1378/1999.