ANKARA ŞEHRİ KENTSEL BÜYÜME ALANLARININ ARAZİ UYGUNLUK ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 60 Sayı: 1, 39 - 59, 01.01.2020

Rüya Bayar

Öz

Kentleşmenin hızına bağlı olarak, şehir alanları arazi örtüsü üzerinde her geçen gün daha geniş alanlar kaplamaya başlamıştır. Bu durum çoğu zaman özellikle kent çevresindeki doğal alanların ve tarım alanlarının amaç dışı kullanımına neden olmaktadır. Bu nedenle, şehirlerin sahip olduğu yayılma özelliklerinin ve yönlerinin ortaya çıkarılarak gelecekte kaplayacakları alanların belirlenmesi ve bu alanların uygunluğu, arazinin planlanması açısından çok büyük bir önem taşımaktadır. Türkiye'nin başkenti olması nedeniyle Cumhuriyet tarihi boyunca her zaman önemli bir cazibe merkezi olan Ankara, hızlı kentleşmeye ve alansal olarak hızlı yayılmaya sahip önemli bir şehirdir. Bu nedenle bu çalışmada metropolitan ilçelerin oluşturduğu alan içerisinde Ankara şehrinin kentsel büyüme uygunluğunun belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda planlama çalışmaları için geniş imkanlar sağlayan Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımları aracılığıyla frekans oranları ve karmaşık problemlerin çözümünde kullanılan karar verme yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Süreci kullanılmıştır. Bu kapsamda doğal ve beşeri çevreye ait alt özellikler belirlenmiş, bu özelliklere bağlı olarak veri toplanmış ve yeni veri setleri üretilerek bu kriterlerin şehirsel büyümedeki katkıları belirlenmiştir. Bu katkılar doğrultusunda incelenen doğal ve beşeri çevre kriterleri çakıştırılarak Ankara şehri büyüme alanının uygunluğu haritası üretilmiş ve bu alanlar tablolaştırılarak değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular ışığında Ankara şehrinin mevcut yayılım alanının yaklaşık %26'sının yüksek ve çok yüksek uygunluk gösterdiği, %40'a yakın kesiminin ise düşük ve çok düşük uygunluğa sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Gelecekte Ankara şehrinin yayılabileceği yüksek ve çok yüksek uygunluğa sahip alanların özellikle batı ve güneybatı yönünde görülmesi sürdürülebilirliğin sağlanması ve amaç dışı arazi kullanımının engellenmesi için özellikle bu alanlardaki doğal ve beşeri çevrenin planlanmasını zorunlu kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şehirsel Büyüme, Arazi Uygunluk İndeksi, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Ankara

LAND SUITABILITY ANALYSIS OF URBAN GROWTH IN ANKARA

Öz

Depending on the speed of urbanization, urban areas have started to cover larger areas on the land cover day by day. This situation often causes the misuse of natural areas and agricultural areas around the city. For this reason, determining the areas that the cities will cover in the future by examining their spreading characteristics and directions and the suitability of these areas are of great importance in terms of planning the land. Turkey's capital city has always been a major attraction throughout the history of the Republic because Ankara is an important city with rapid urbanization and quick spatial spread. Therefore, in this study, it is aimed to determine the urban growth suitability of Ankara as a city within the area formed by metropolitan districts. For this purpose, Frequency Ratios and the Analytical Hierarchy Process, which is one of the decision-making methods used in the solution of complex problems, were used via the Geographic Information Systems software, which provides extensive opportunities for planning studies. In this context, natural and human environmental sub-features were determined, data were collected based on these features, and the contribution of these criteria to urban growth was determined by producing new data sets. The natural and human environmental criteria analyzed with these contributions have been overlapped, and the conformity map of growth area of Ankara city has been produced, and these areas have been tabulated and evaluated. According to the findings, it has been concluded that approximately 26% of the current spreading area of the city of Ankara shows high and very high suitability, and nearly 40% of the city has low and very low suitability. The fact that the high and very suitable areas where Ankara can spread in the future, especially in the west and southwest directions, necessitates the planning of the natural and human environment in these areas in order to ensure sustainability and prevent misuse of land.

Anahtar Kelimeler

Urban Growth, Land Suitability Index, GIS, Ankara

Kaynakça

• Aburas, M. Maher ve diğerleri. “Land Suitability Analysis of Urban Growth in Seremban Malaysia, Using GIS Based Analytical Hierarchy Process.” Procedia Engineering 198 (2017): 1128 – 1136.
• Akçura, Tuğrul. Türkiye Cumhuriyeti Başkenti Hakkında Monografik Bir Araştırma. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, 1971.
• Ankara Büyükşehir Belediyesi. Makroform. Web.1 Mart 2020.
• Aydın, Olgu. Ankara Şehrinin Fiziksel Gelişiminin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) Teknikleri ile Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya (Bölgesel Coğrafya) Anabilim Dalı, 2009. Web. 3 Mart 2020.
• Aydın, Olgu ve E. Murat Özgür. “Ankara’nın Kentsel Gelişiminin Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleriyle Ölçülmesi.” E- Journal of New World Sciences Academy 4.4 (2009): 215-242.
• Bayar, Rüya ve Kerime Karabacak. “Ankara İli Arazi Örtüsü Değişimi (2000-2012).” Coğrafi Bilimler Dergisi 15.1 (2017):59-76.
• Clarke, C. Keith, Stacy Hoppen ve Leonard Gaydos. “A Self-Modifying Cellular Automaton Model of Historical Urbanization in the San Francisco Bay Area.” Environment and Planning B. 24 (1997): 247–261.
• Couch, Chris, Lila Leontidou ve Gerhard Petschel-Held. eds. Urban Sprawl in Europe: Landscape. Land-Use Change & Policy, London: Wiley Blackwell, 2008.
• Kang, Byong-Kee, Ihl Kweon ve Tae-Hyun Kim. “An Analysis Methodology for Spatial Locational Character and Change of Urban Micro-Land Use, With GIS Statistical Analysis.” The Journal of Geographic Information System Association of Korea 5.1 (1993): 27–41.
• Karadağ, Arife ve Asaf Koçman. “Coğrafi Çevre Bileşenlerinin Kentsel Gelişim Süreci Üzerine Etkileri: Ödemiş (İzmir) Örneği.” Ege Coğrafya Dergisi 16 (2007): 3-16.
• Karadağ, Arife. “Kentsel Ekoloji Kentsel Çevre Analizlerinde Coğrafi Yaklaşım.” Ege Coğrafya Dergisi 18 (2009): 31-47.
• Keiner, Marco, Martina Koll-Schretzenmayr ve A. Willy Schmid. Managing Urban Futures: Sustainability and Urban Growth in Developing Countries. Ashgate: Aldershot, 2005.
• Kwiesielewicz, Miroslaw ve Ewa van Uden. “Inconsistent and Contradictory Judgements in Pairwaise Comparison Method in the AHP.” Computers & Operations Research 31.5 (2004): 713-719.
• Lee, Saro ve Jasmi Ab Talib. “Probabilistic Landslide Susceptibility and Factor Effect Analysis.” Environmental Geology 47(2005): 982–990.
• Lee, Saro, Youn Jong Kim ve Kyung Duck Min. “Development of Spatial Landslide Information System and Application of Spatial Landslide Information.” The Journal of GIS Association of Korea 8 (2000): 141–153.
• Pengjun, Zhao. “Managing Urban Growth in a Transforming China: Evidence from Beijing.” Land Use Policy 28 (2011): 96-109.
• Saaty, L. Thomas. The Analytical Hiyerarchy Process. New York: Mc Grow-Hill Company,1980.
• Seydanlıoğlu, Ahmet ve Sırma Turgut. “Türkiye Kentleri İçin Kentsel Büyüme Yönetimi Sistemi ve İstanbul Örneği.” MEGARON 12.3 (2017):429-442.
• Sezgin, Dinçer ve Çiğdem Varol. “Ankara’daki Kentsel Büyüme ve Saçaklanmanın Verimli Tarım Topraklarının Amaç Dışı Kullanımına Etkisi.” METU JFA 29.1 (2012):273-288.
• Sorensen, Andre. “Land Readjustment, Urban Planning and Urban Sprawl in the Tokyo Metropolitan Area.” Urban Studies 36.13 (1999): 2333- 2360.
• Soyoung, Park ve diğerleri. “Prediction and Comparison of Urban Growth by Land Suitability Index Mapping Using GIS and RS in South Korea.”Landscape and Urban Planning 99 (2011):104–114.
• Squires, D., Gregory. eds. Urban Sprawl: Causes, Consequences, and Policy Responses. Washington, DC.: The Urban Institute Press, 2002.
• Tobler, R., Waldo. “A Computer Movie Simulating Urban Growth in The Detroit Region.” Economic Geography 46 (1970): 234–240.