TÜRKÇEDE ANNELİK VE BABALIK METAFORLARININ DERLEM TEMELLİ ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2022, Cilt: 62 Sayı: 1, 701 - 720, 25.06.2022

Pınar İbe Akcan , Aygül Uçar

https://doi.org/10.33171/10.33171/dtcfjournal.2022.62.1.28

Cited By: 2

Öz

Metafor dilbilim ve dilbilim dışı hem yabancı hem Türkçe alanyazında çok geniş yer bulmuş bir konudur. Özellikle Lakoff ve Johnson (1980) ile Kövecses (2002) sonrasında dış dünyayı anlamlandırış biçimimizin önemli dilsel göstergeleri olarak sıkça tartışılmıştır. Türkçe alanyazında ağırlıklı olarak yazınsal metinler ve anadili konuşucularına ürettirilen metaforlar çerçevesinde incelemeler yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı annelik ve babalık kavramlarının Türkçede nasıl kavramsallaştırıldığını anlamak üzere iki araştırma sorusunu yanıtlamaktır. Bunlardan ilki Türkçede annelik ve babalık kavramlarına ilişkin öne çıkan metaforların neler olduğu, ikincisi ise bu kullanımların, kavramsal alanlar açısından ne yönleriyle benzeşmekte ya da ayrışmakta olduğudur. Bu amaçla doğal dil verisine erişim için TUD v3.0 ve gerçek zamanlı güncel dilsel veri için tamamlayıcı kaynak olarak WebCorp Live’dan yararlanılmıştır. İlgili kavramlara ilişkin bağımlı dizinler bir araya getirilerek bir veritabanı oluşturulmuş , ilgisiz kullanımlar ayıklanmış ve sıklıkla birlikte bulunuşlar incelenerek özgün kavramsal metaforlar belirlenmiştir. Sonuçlar, annelik ve babalık kavramları için karşılaştırılarak yorumlanmıştır. Türkçe anadili konuşucularının kavramsallaştırmaları bağlamında, annelik ve babalık kavramlarına ilişkin metaforların bir bölümü benzerlik göstermekte, bir bölümü ise ayrışmaktadır. Anneliğe özgü metaforların devingen bir süreç anlatımına sahip iken, babalık metaforlarının daha durağan ve noktasal sezdirimleri olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

metafor, kavramsal metafor, derlem, annelik; babalık; ana; anne; baba metaforları

A CORPUS-BASED ANALYSIS OF THE MOTHERHOOD AND FATHERHOOD METAPHORS IN TURKISH

Öz

Metaphor is a well-studied area in linguistics and outside the linguistic scope. It has been widely examined as a reflection of our understanding of the outside world specifically after Lakoff and Johnson (1980) and Kövecses (2002). In Turkish literature, it has either been studied on literary texts or on the intuitive productions of native speakers. In order to understand the conceptualization of motherhood and fatherhood in Turkish, the purpose of this study is to seek answers for the following questions. The first one is about what the salient metaphors about motherhood and fatherhood in Turkish are and the second is about what the similar and different aspects of these two metaphors in terms of their source domains are. For these purposes in mind, TUD v3.0 was used as the source of natural language data in Turkish and WebCorpLive as the complementary real-time linguistic data. The concordance lines about the two concepts were gathered in a database, unrelated uses were deleted, and metaphoric uses were revealed examining the co-occurrences. The overall results were interpreted comparing the findings for each concept. Based on the original Turkish metaphors of motherhood and fatherhood show that there are similarities as well as differences in the conceptualizations of Turkish native speakers. It is observed that metaphors specific to motherhood seem to refer to a dynamic process whereas metaphors of fatherhood have a more static and punctual implication.

Anahtar Kelimeler

metaphor, conceptual metaphor, corpus, motherhood; mother; fatherhood; father metaphors

Kaynakça

• Aksan, Y., Aksan, M., Özel, S. A., Yılmazer, H., Demirhan, U. U., Mersinli, Ü., Bektaş, Y., Altunay, S., (2016). Web Tabanlı Türkçe Ulusal Derlemi (TUD). XVI. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 723-730.
• Barclay, L. (1999). The experiences of new fatherhood: A sociocultural analysis. Journal of Advanced Nursing 29/4, 1013-1020.
• Başarır, F. ve M. Sarı. (2015). Kadın akademisyenlerin kadın akademisyen olmaya ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Journal of Higher Education and Science 5/1, 41-51.
• Başay A. C. ve A. B. Aksoy (2007). Farklı gelişim döneminde çocuğu olan babaların çocuk, anne ve baba metaforlarının incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education 6/3, 328-347.
• Canziani, T. (2010). Metaphor and brain: A neuropragmatic overview. Textus XXIII, 737-762.
• Colston H.L. (2012). Interpreting figurative meaning. Cambridge: CUP.
• Friedman, S. S. (1987). Creativity and the childbirth metaphor: Gender difference in literary discourse. Feminist Studies 13/1, 49-82.
• Gentner, D. (1983). Structure-mapping: A theoretical framework for analogy. Cognitive Science 7, 155-175.
• Gökçesu, B. (2008). Comparison, categorization, and metaphor comprehension. Erişim tarihi: 01.02.2020, www adresi: http://csjarchive.cogsci.rpi.edu/proceedings/2009/papers/101/paper101.pdf (June 17, 2015).
• Gudgeon, C. (1989). Mother, father, sister, friend: Metaphor and the craft of child care. Child & Youth Care Quarterly 18/1, 89-100.
• Harris, R. (1976). Comprehension of metaphors: A test of the two stage processing model. Bulletin of Psychonomic Society 8/4, 312-314.
• İbe Akcan ve A. Uçar (2021). Görev mi, sanat mı?: Türkçede annelik ve babalık metaforlarının karşılaştırılması. 20. ICTL’de sunulan yayımlanmamış sözlü bildiri, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Kintsch, W. and A. R. Bowles. 2010. Metaphor comprehension: What makes a metaphor difficult to understand? Erişim tarihi: 01.02.2020, www adresi: http://lsa.colorado.edu/papers/KintschBowles.pdf(February 10, 2015)
• Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A practical introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Lakoff, G. and Johnson, M. (1980) Metaphors we live by. Chicago: The University of Chicago Press. Sunderland, J. (2006). Parenting’ or ‘mothering’? The case of modern childcare magazines. Discourse & Society 17/4, 503-527.
• Taylor, J. (2003). Cognitive Grammar. Oxford: OUP.
• Turan, M., Yıldırım, E. ve Tıkman, M. (2016). Öğretmen adaylarının eğitim ve bazı temel kavramlara ilişkin metaforik algıları. Education Sciences 11/4, 217-242.
• Uslu Yardımcı, E. ve Bal, M. (2015). Türk çocuk şiirlerinde anne metaforu. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), 1-16.
• Utsumi, A. and M. Sakamoto. 2008. Predicative metaphor comprehension as indirect categorization. Erişim tarihi: 01.02.2020, www adresi: http://www.utm.se.uec.ac.jp/~utsumi/paper/COGSCI2010-utsumi.pdf
• Wall, G. ve S. Arnold (2007). How involved is involved fathering? Gender and Society 21/4, 508-527.
• WebCorpLive. http://www.webcorp.org.uk/ Erişim tarihi: 10.07.2021-29.09.2021.