SAMİM KOCAGÖZ'ÜN ONBİNLERİN DÖNÜŞÜ ROMANINDA SOSYALİST ENTELEKTÜEL MESELESİ

Yıl 2022, Cilt: 62 Sayı: 1, 149 - 166, 25.06.2022

Halil İbrahim Ünser

https://doi.org/10.33171/10.33171/10.33171/dtcfjournal.2022.62.1.6

Öz

Toplumun tüm katmanlarını düzenleme iddiasında olan Marksist-sosyalist ideoloji için entelektüelin toplumsal ve siyasal rolü, üzerinde çokça tartışılan bir konu olagelmiştir. İşçi sınıfının siyasi hayata hâkim olmasını öngören bu düşüncenin entelektüele verdiği rol, onun bazı özellikler taşımasını gerekli kılmaktadır. Marksist-sosyalist ideolojiye göre entelektüel, sol-sosyalist değerlerin benimsenmesinde topluma rol model olmalı ve liderlik etmelidir. Bu çalışmada toplumcu gerçekçi edebiyat için bağlantı noktası olması bakımından önemli bir roman olan, Samim Kocagöz’ün Onbinlerin Dönüşü adlı eseri merkez alınarak ideal sosyalist aydın tipinin fikri altyapısı ele alınmış, yazarın entelektüel sınıfın toplumsal rolü üzerindeki düşünceleri incelenmiştir. Bu çerçevede ideal sosyalist tip olan Recep, entelektüel düzeyinin gerektirdiği sorumluluğu eylem alanına da taşıyan bir karakter olarak kurgulanmıştır. Nazi-Sovyet kamplaşmasının baskın olduğu dönemde yazılan bir roman karakterinin sosyalistliğinin milliyetçilikle harmanlanmış olması yazarın siyasi bir sentez arayışında olduğunu gösterir. Recep, halktan kopuk olmayan bir entelektüel tasvirinin sunulmuş olması açısından da dikkate değerdir. Bu yönüyle Marksist-sosyalist düşüncede aydına yüklenen roldeki bir başka tartışma olan “burjuvalaşmamış olma” ölçütü açısından da önem taşımaktadır. Böylelikle Marksist-sosyalist düşüncedeki entelektüel tartışmalarını pek çok açıdan içeren Onbinlerin Dönüşü, Türk romanında olumlu ve ideal sosyalist entelektüel tipin doğuşu açısından belirgin bir aşama olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

toplumcu gerçekçi roman, romanda olumlu tip, ideal aydın tipi, Onbinlerin Dönüşü

THE EMERGING OF SOCIALIST INTELLECTUAL CHARACTER IN THE TURKISH SOCIALIST REALIST NOVEL

Öz

For the Marxist-socialist ideology, which claims to organize all stratums/classes of society, the social and political role of the intellectual has been the subject of numerous debates. The role given to the intellectual by this idea, which envisages that the working class should dominate the political life, requires that the intellectual has certain characteristics. According to Marxist-socialist ideology, the intellectual should be a role model and lead society in the adoption of left-wing socialist values. In this study, the intellectual background of the ideal socialist intellectual type in Samim Kocagöz's work entitled "Onbinlerin Dönüşü" (The Return of the Ten Thousand), which is an important novel in terms of a connecting point for socialist realist literature, was discussed and the author's reflections on the social role of the intellectual class were examined. Recep, the ideal socialist type, is designed as a character who carries the responsibility required by his intellectual level to the field of action. The author's search for a political synthesis can be seen in the blending of a character's socialism with nationalism in the novel. This feature of Recep also refers to his being a socialist who is not disconnected from the people. This discussion, on the other hand, is important in terms of the criterion of "not being bourgeois", which is another controversial dimension in the role attributed to the intellectual in Marxist-socialist thought. Thus, “Onbinlerin Dönüşü”, which includes the intellectual debates in Marxist-socialist thought from many aspects, has been evaluated as a distinct stage in terms of the birth of the positive and ideal socialist intellectual type in Turkish novel.

Anahtar Kelimeler

socialist realist novel, positive type in novel, ideal intellectual type, Onbinlerin Dönüşü

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (1958). Onbinlerin Dönüşü. Yeni İstanbul Gazetesi, 20 Ocak.
• Adıvar, H. E. (1970). Handan, Onuncu Baskı. İstanbul: Atlas Kitabevi.
• Ahmad, F. (2009). Modern Türkiye'nin Oluşumu, 8. Baskı. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akkaya, A. Y. (2012). Gramsci ve Bourdieu Düşüncesinde Entelektüel Kavramsallaştırmasının Tekel İşçi Eylemi Üzerinden Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset Bilimi Bilim Dalı.
• Aladağ, H. H. (2021). Türk Medeniyetinde ve Batı Sivilizasyonunda "Aydın". Türk Dünyası Araştırmaları , 127(251), 325-350.
• Alangu, T. (1965). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman (Antoloji/Cilt: 2): 1930-1940. İstanbul: İstanbul Matbaası - Asaf Ertekin Yayınları.
• Ali, S. (2003). İçimizdeki Şeytan, 6. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atılgan, G. (2009). Sosyalist Milliyetçilik Söylemi (Türkiye, 1961-1968): Temeller, Ayrılıklar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(3), 1-25.
• Bağla, L. (1977). Antonio Gramsci ve Aydınların Rolü Sorunu. Birikim(23), 84-92, Ocak.
• Belge, M. (2008). Marksizmin "Millileşmesi" mi, "Yerlileşmesi" mi?, M. Gültekingil (editör), içinde, Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce: Sol (Cilt 8, 105-113), 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çolak, Ç. D. (2019). 1944 Irkçılık – Turancılık Davası: Tutuklamalar, İşkenceler, Savunmalar. Y. Okay (ed.) içinde, Turan ve Turancılık: Edebiyat, Sosyoloji ve Jeopolitik'te Kavram, Kuram, Anlam, Konum (s. 173-230). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Drake, D. (2005). French Intellectuals and Politics from the Dreyfus Affair to the Occupation. London: Palgrave Macmillan.
• İleri, S. (1975). Türk Romanında Bir Sosyalist. Birikim(7), 5-7.
• Kocagöz, S. (1982). Samim Kocagöz ile Konuşma. 26. Sayı, 123-132. (Ş. Kurdakul, Röportaj Yapan) Yazko Edebiyat, Aralık.
• Kocagöz, S. (1989). Bu Da Geçti Yahu. İstanbul: Düşün Yayınevi.
• Kocagöz, S. (2009). Onbinlerin Dönüşü. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Küçük, Y. (1983). Cumhuriyet Döneminde Aydınlar ve Dergileri. M. Belge (Genel Yönetmen), içinde, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 8, s. 138-143). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lenin, V. İ. (1988). Aydın Kesimi Üstüne. (çev. N. Alpay) Ankara: Başak Yayınları.
• Mehteroğlu, Y. (1958). Onbinlerin Dönüşü. Ulus Gazetesi, 2-3, 26 Şubat.
• Meriç, C. (1983). Batıda ve Bizde Aydının Serüveni. M. Belge (Genel Yönetmen), içinde, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 8, s. 130-137). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Önertoy, O. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Roman ve Öyküsü, Üçüncü Basım. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Safa, P. (2005). Mahşer, 15. Baskı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sarıçoban, G. (2020). İkinci Dünya Savaşı Döneminde (1939-1945). Türk Dış Politikası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(4), 1755-1777.
• Taş, S. (1993). Samim Kocagöz: Yazar - Eser - Üslup. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı.
• Tatarlı, İ.; Mollof, R. (1969). Hüseyin Rahmi'den Fakir Baykurt'a Marksist Açıdan Türk Romanı. İstanbul: Habora Kitabevi Yayınları.
• Todd, N. (2018). Gramsci ve Mao. Bilim ve Ütopya: https://bilimveutopya.com.tr/gramsci-ve-mao, 23 Ocak, 4.30.2021.
• Ünser, H. İ. (2021). Toplumcu Gerçekçi Türk Romanında Komünist Propaganda (1950-1960).» Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. 13(25), 117-142.
• Zedung, M. (1992). Seçme Eserler II, 3. Baskı. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Zola, É. (1984). Dreyfus Olayı (adalet için bir savaşın öyküsü), 2. Basım. (Türkçesi: M. Tuncer) İstanbul: Yalçın Yayınları.
• Zola, É. (2015). Suçluyorum, 5. Baskı. İstanbul: Can Yayınları.