1922 PARİS KONFERANSI EKSENİNDE İNGİLTERE’NİN ANADOLU BARIŞINA BAKIŞI

Yıl 2022, Cilt: 62 Sayı: 1, 209 - 238, 25.06.2022

Mehtap Başarır

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2022.62.1.9

Öz

TBMM Hükümeti’nin Sakarya’da Yunanlılara karşı elde ettiği zafer sonrasında İngiltere, Küçük Asya’da (Asia Minor) barışı sağlamak adına bir takım girişimlerde bulunmuştur. Bu girişimlerin biri de 1922 Mart’ında Müttefik Devletler Dışişleri Bakanlarının Paris’te bir araya geldiği konferanstır. Şark’ta sulhun sağlanması için Yunanistan’dan kendi çıkarlarını Müttefiklerin ellerine bırakma sözü alan İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzon; İngiltere’nin Boğazlar, Orta Doğu ve Hindistan üzerindeki çıkarlarını da düşünerek Müttefiklerin barış konusunda ortak bir karara varmalarına çalışmıştır. Böylece İngiltere; hem Boğazların kontrolünü sağlamak, Bolşevik Rusya’nın batıya ve güneye yayılma ihtimalini frenlemek, TBMM Hükümeti’nin Bolşeviklerle olan yakınlığının boyutunu öğrenmek hem de Hint-İslam kamuoyunun tepkisini yatıştırarak Orta ve Uzak Doğu’da yankılanan huzursuzluğu gidermek istemiştir. Barıştan yana tavrını gizlemeyen TBMM Hükümeti de Dışişleri Bakanını Avrupa başkentlerine göndererek temaslarda bulunmasını sağlamıştır. Ancak Paris Konferansı kararları önce mütareke sonra ateşkes üzerine planlandığından Mondros Mütarekesi tecrübesini yakın zamanda yaşamış bir millet nazarında bu kararlar şüpheyle karşılanmıştır. TBMM Hükümeti önce tahliye sonra sulh müzakereleri biçiminde niyetini ortaya koysa da karşılıklı notalar etrafında devam eden süreçte sulh hep söylemde kalmıştır. Bu çalışmada, İngiltere’nin dilinden düşürmediği Anadolu barışına dair tutumu; İngiltere Kabine Belgeleri, Avam Kamarası ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıtları üzerinden aktarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Barışı;, Milli Mücadele, TBMM Hükümeti, Müttefik Devletler, Trakya;, Boğazlar, İzmir

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

BRITAIN’S VIEW OF THE ANATOLIAN PEACE ON THE AXIS OF THE 1922 PARIS CONFERENCE

Öz

After the victory of the TGNA Government against the Greeks in Sakarya, England made some attempts to establish peace in Asia Minor. One of these initiatives was the conference of Foreign Ministers of the Allied Powers met in Paris in March 1922. British Foreign Minister Lord Curzon, who obtained a promise from Greece to leave its own interests in the hands of the Allies in order to ensure peace in the Orient; Considering England's interests in the Straits, the Middle East and India, he worked for the Allies to reach a common decision on peace. Thereby England wanted to both ensure the control of the Straits, curb the possibility of Bolshevik Russia's expansion to the west and south, learn the extent of the closeness of the TGNA Government with the Bolsheviks, and calm the reaction of the Indo-Islamic public opinion and eliminate the unrest in the Middle and Far East. The TGNA Government, which did not hide its stance in favor of peace, sent the Minister of Foreign Affairs to European capitals to hold talks. However, since the decisions of the Paris Conference were planned on the basis of an armistice and then a ceasefire, these decisions were met with suspicion in the eyes of a nation that had recently experienced the Armistice of Mudros. Even though the Turkish Grand National Assembly (TGNA) has revealed its intention in the form of release and then peace negotiations, peace has always remained in the rhetoric during the ongoing process around mutual memorandums. In this study, England's attitude towards the Anatolian peace that it has kept harping on has been tried to be conveyed through the British Cabinet Documents, the House of Commons and the Turkish Grand National Assembly Minutes

Anahtar Kelimeler

Anatolian Peace; National Struggle; TGNA Government; Allied Powers; Thrace; Straits; İzmir, Anatolian Peace, National Struggle, TGNA Government, Allied Powers, Thrace, Straits, İzmir

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Cabinet Conclusions 1919 to 1922: Conclusions Of Meetings Of The Cabinet 1922 10 Jan.-29 Mar.; CAB/23/29, Vol. X.
• HC(House of Commons) Deb (Debate) 04 August 1922 (The Full Date) vol (volume) 157 c (Column) 1999.
• HC Deb 07 February 1922 vol 150 c65. HC Deb 09 February 1922 vol 150 c453.
• HC Deb 09 February 1922 vol 150 c454. HC Deb 04 August 1922 vol 157 c1994.
• HC Deb 04 August 1922 vol 157 c1996. HC Deb 04 August 1922 vol 157 c1997.
• HC Deb 04 August 1922 vol 157 c2000. HC Deb 04 August 1922 vol 157 c2001. HC Deb 04 August 1922 vol 157 c2002.
• HL (House of Lords) Deb (Debate) 30 March 1922 (The Full Date) vol (volume) 49 c (Column) 985.
• HL Deb 07 February 1922 vol 49 c28. HL Deb 07 February 1922 vol 49 c29. HL Deb 07 February 1922 vol 49 c30.
• HL Deb 08 February 1922 vol 49 c61. HL Deb 30 March 1922 vol 49 c986. HL Deb 30 March 1922 vol 49 c987.
• HL Deb 30 March 1922 vol 49 c988. HL Deb 30 March 1922 vol 49 c989. HL Deb 30 March 1922 vol 49 c990.
• HL Deb 30 March 1922 vol 49 c991. HL Deb 30 March 1922 vol 49 c992. HL Deb 30 March 1922 vol 49 c995. HL Deb 30 March 1922 vol 49 c1000.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 1. Dönem, 3. Cilt, 3. Birleşim, 2. Celse, 06.03.1922.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 1. Dönem, 3. Cilt, 14. Birleşim, 2. Celse, 24.03. 1922.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. 1. Dönem, 3. Cilt, 20. Birleşim, 2. Celse, 04.04.1922.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 1. Dönem, 19. Cilt, 32. Birleşim, 2. Celse, 22.04.1922.
• TBMM Zabıt Ceridesi. 1. Dönem, 19. Cilt, 32. Birleşim, 3. Celse, 22.04.1922.
• Atatürk, M. K. (2006). Nutuk 1919-1927. Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Gürün, K. (1991). Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sonyel, S. R. (1991). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şimşir, B. N. (1972). İngiliz Belgeleriyle Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922). Milliyet Yayınları.
• Tengirşek, Y. K. (1967).Vatan Hizmetinde. Bahar Matbaası.
• (8 Mayıs 1922). “İngiltere ve Biz”. Hâkimiyet-i Milliye. No: 501.
• (24 Mart 1922). “Lord Curzon’un Siyasi Hastalığı”. Hâkimiyet-i Milliye. No: 464.
• (26 Mart 1922). “Mütareke Teklifi”. Hâkimiyet-i Milliye. No: 466.
• Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/anadolu#1-cografya. Erişim Tarihi: 07.05.2021.
• Erişim Adresi: Lord Privy Seal - GOV.UK (www.gov.uk). Erişim Tarihi: 23.08.2021.