18. YÜZYIL DİVAN ŞAİRİ AHMED BÂ'İS VE DİVANÇESİ

Yıl 2022, Cilt: 62 Sayı: 1, 296 - 359, 25.06.2022

Bilge Kaya Yiğit

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2022.62.1.12

Öz

18. yüzyıl siyasi bakımdan Osmanlı Devletinin zayıfladığı, güç kaybettiği bir yüzyıl olmasına rağmen devlet adamlarının da destekleriyle pek çok şair yetişmiş divan edebiyatı geçmiş asırlardaki canlılığını devam ettirmiş; Osmanlı sahasında pek çok Divan şairi yetişmiştir; bunlardan kimisi birinci sınıf şair olup ünü doğudan batıya pek çok memlekette yayılmıştır. Bazı şairlerse birinci sınıf şairlerimize göre gölgede kalmış şiirleri üzerinde ayrıntılı araştırma yapılmamıştır. Bu çalışmada ünü pek duyulmamış şairlerimizden Kasapbaşızâde Ahmed Bâis Efendi'nin hayatı ve divanı incelenmiş ve yayına hazırlanmıştır. Ahmet Bâis Efendi hakkında 1953 yılında mezuniyet tezi hazırlanmıştır Çalışmamızda bu tezden de faydalanılarak divanın gözden geçirilmiş metni hazırlanarak incelemesi yapılmıştır.
Ahmet Bâ’is Efendi'nin hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Elimizde tek nüsha halinde Divanı bulunmaktadır. Bâ’is 18. yüzyılda yaşamıştır Kasapbaşızade Ahmed Efendi ifadesinden anlaşıldığına göre kasaplık yapmış bir aileden gelmektedir. Bursa'nın Mihalıç/Karacabey ilçesinde doğmuş olup eğitimini İstanbul'da tamamlamıştır değişik medreselerde müderrislik yapmış olup kâtiplik görevini de yürütmüştür. 1800-1801 yılında vefat etmiş olup mezarı Kahramanmaraş’tadır.
Bâ’is Divançesi talik yazıyla müellif tarafından yazılmış tek nüshası İstanbul Üniversitesi Nâdir Eserler Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Bâ’is’in tek eseri olan divanındaki şiirlerini şekil ve muhteva bakımından değerlendirdiğimizde şairin divan şiirinin sebk-i Hindî dönemi öncesindeki belli kurallar ve mazmunların bulunduğu sebk-i Irâkî üslubuna uygun şiirler yazdığını söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

18. Yüzyıl Türk Edebiyatı, 18. Yüzyıl Divan Şiiri, Ahmed Bâ’is Efendi, Bâ’is’in Şiirlerinin Şekil ve Muhteva Özellikleri

18TH CENTURY TURKISH DIVAN POET AHMED BÂ'IS AND HIS POEMS

Öz

Although the 18th century was a century in which the Ottoman Empire weakened and lost power in terms of politics, many poets grew up with the support of dignitaries. Many Divan poets were trained in the Ottoman field; some of them were well-known poets, and their fame spread in many countries from east to west. Some of the poets have not been studied in detail on their poems, which were overshadowed by our well-known poets. In this study, the life and divan of Kasapbaşızâde Ahmed Bâis Efendi, one of our less famous poets, has been examined and prepared for this publication. Only a graduation thesis was prepared about Ahmet Bâis Efendi in 1953. In our study, the revised text of the divan was prepared and examined by making use of this thesis.
There is not enough information about Ahmet Bâ’is Efendi's life. Bâ’is lived in the 18th century. The poet might have taken the pseudonym Bâ'is with the desire to be a good cause throughout his life. As can be understood from the expression of Kasapbaşızade Ahmed Efendi, he comes from a family that worked as a butcher. He was born in Mihalıç/Karacabey district of Bursa, completed his education in Istanbul, worked as a professor in different madrasahs and also worked as a clerk. He died in 1800-1801, and his grave is in Kahramanmaraş.
The only copy of Bâ'is Divançe, written by the author in ta’lik script, is in the Rare Works Library of Istanbul University. When we evaluate the poems of Bâ'is in his divan, which is his only work, in terms of form and content, we can say that the poet wrote poems in accordance with the sebk-i Irâki style used before the sebk-i Hindi period , which contains certain rules and mazmuns.

Anahtar Kelimeler

18th Century Turkish Literature, 18th Century Divan Poem, Ahmed Bâis Efendi, The Content, Prosody and Rhyme in Bâis's Poems

Kaynakça

• Akkaya, H. (2007). Nevres Abdürrezzak. İslam Ansiklopedisi (C. 33. s. 55-57). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bozkurt, N. (2012). Ûc b. Unuk. İslam Ansiklopedisi (C. 42. s. 34-35). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. (C. 1-5). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çınarcı, M. N. (2007). Şeyhülislam Ârif Hikmet Beyin Tezkiretü’ş- Şu‘arâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Erişim Tarihi 04.08.2021 https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/64059,seyhulislam-arif-hikmet-bey-tezkiresipdf.pdf?0
• Bâ’is, A. (-). Divançe-i Bâ’is. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi T. 4325 numaralı yazma.
• İpekten, H. (2014). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İpekten, H., İsen, M., Toparlı R., Okçu, N., Karabey, T. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Kazan Nas, Ş. (2016). Çaresizliğin Yankılanan Sesi: ‘Elimden Ne Gelir’ Redifli Gazeller Üzerine Bir Değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36, 383-414.
• Kesik, B. (2020). Bâ’is, Kazap-zâde Ahmed Bâ’is Efendi. Erişim Tarihi: 10.08.2021, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bais-kasabzade-ahmed-bais-efendi Kurnaz, C., Tatçı, M.,(2001). Tuhfe-i Nâilî Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Mamaş, İ. C. (1965). Divançe-i Bâis. Mezuniyet Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Mermer, A., Alıcı, L., Eflatun, M., Bayram, Y., Koç Keskin, N. (2007). Eski Türk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özgül, M. K. (2012). XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Pala, İ. (2005). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sadıkoğlu, S. C. (2008). Sâib-i Tebrîzî. İslam Ansiklopedisi (C. 35, s. 541-542). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Saraç, Y. (2011). ETE Giriş: Biçim ve Ölçü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Şimşek, H. İ. (2006). Neccarzâde Rıza Efendi. İslam Ansiklopedisi (C. 32, s. 482-484). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Taşağıl, A. (1998). Hoten. İslam Ansiklopedisi (C. 18, s. 251-253). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Dergah Yayını. (1977). Bais Ahmed. Erişim Tarihi: 04.08.2021, https://turuz.com/storage/Language/2017/1330-Turk_Dili_Ve_Edebiyati_Ansiklopedisi-Devirler-Isimler-Eserler-Terimler-1-1977-557s.pdf
• Ünal, S. (2001). Kâbe. İslam Ansiklopedisi (C. 24, s. 14-21). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ürekli, M. (1996). Gülbün-i Hânân. İslam Ansiklopedisi ( C. 14, s. 235-236). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Üzgör, T. (2002). Bâ’is. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi ( C. 2 s. 152). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Zülfe, Ö. (2006). Nâşid. İslam Ansiklopedisi ( C. 32, s. 434-435). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.