LİVANE KAZASI İLE İLGİLİ HUKUKÎ TALEP VE DAVALAR (1800-1861)

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 1, 354 - 383, 25.06.2024

Zemzem Yücetürk

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.1.15

Öz

19. yüzyılda Livane kazasının bir kısmı Erzurum eyaletine diğer bir kısmı ise Trabzon eyaletine bağlıdır. Çalışmada 19. yüzyılın başından Padişah Abdülmecit’in tahttan ayrılmasına kadarki dönemde Livane kazası ile ilgili idari değişikliğe dair talepler ele alınmıştır. Ayrıca bu dönemde eşkıyalık olaylarına dair talep ve davalar da incelenmiştir. Osmanlı Devleti’nin genel olarak bütün topraklarında görülen eşkıyalık hareketleri 19. yüzyılda Livane kazasında da görülmüştür. Livane idarecileri eşkıyalarla birlikte hareket edip devlete baş kaldırmışlar bu durum bölgeye asker sevkine sebebiyet vermiştir. Döneme dair belgeler incelendiğinde eşkıyalık hareketlerine dair kadın kaçırma olayı yaşandığı gibi Livane kazası halkından bazılarının katilleri korumak için yerel yönetimlere karşı başkaldırarak eşkıyalarla birlikte hareket ettikleri de görülmüştür. Söz konusu durum da bölgeye asker sevkini gerektirmiştir. Diğer taraftan Livane kazasında halk vergilerinin ödenmesinde muhalefet etmişlerdir. Adı geçen halk aralarında cemiyet kurarak yerel yönetime karşı baş kaldırmıştır. Ayrıca çalışmada Livane kazası ile ilgili ekonomik talep ve davalar da ele alınmıştır. Halkın devletten vergilerin düşürülmesine dair talepleri olmuştur. Gerek Müslüman gerekse de gayrimüslim halkın çalışılan dönemde İstanbul’a bildirerek devletten yardım istedikleri diğer hususlar fazladan vergi toplanılması, mübayaa usulüyle vergilerin toplanması ve mültezimlerin vergi toplarken keyfi uygulamaları olmuştur. Devlet bu şikayetler üzerine yerel idarecilere yazılar göndererek gereğinin yapılmasını istemiştir. Bununla birlikte halkın bir takım eşkıyanın çevresinde birleşerek vergilerini ödememek için direnişe girdiği de görülmektedir. Söz konusu durum da bölgeleye asker sevkini gerektirmiştir. Çalışılan dönemde Livane’deki mimari yapıların tamirine dair talep ve davalar da ele alınmıştır. Livane’de bulunan Çoruh nehrindeki köprünün tamirini isteyen halk daha önce bu konuya dair padişah emri olmasına rağmen köprünün tamir edilmediğinden şikâyet etmiştir. Halkın talep ettiği diğer hususlar ise kazaya cami, medrese, tekke gibi yapılar inşa edilmesi konusunda olmuştur. Devlet söz konusu binaların inşa edilmesi için yerel idarecilerle irtibata girmiştir.

Anahtar Kelimeler

Livane Kazası, İdarî Değişiklik, Eşkıyalık, Ekonomi, Mimari Yapılar

LEGAL CLAIMS AND ACTIONS REGARDING THE LİVANE ACCIDENT IN THE 19TH CENTURY (1800-1861)

Öz

In the 19th century, a part of Livane county was connected to Erzurum province and another part to Trabzon province. In the study, the demands for administrative change related to the Livane district from the beginning of the 19th century until the abdication of Sultan Abdülmecit were discussed. In addition, requests and lawsuits regarding banditry incidents in this period were also examined. Banditry activities, which were generally seen in all the lands of the Ottoman Empire, were also seen in the town of Livane in the 19th century. The Livane administrators acted together with the bandits and rebelled against the state, which led to the dispatch of soldiers to the region. When the documents of the period are examined, it is seen that some of the people of Livane district rebelled against the local governments and acted together with the bandits in order to protect the murderers, as well as the abduction of women related to banditry acts. This situation necessitated the dispatch of soldiers to the region. On the other hand, they opposed the payment of public taxes in Livane district. The aforementioned people formed a society among themselves and rebelled against the local government. In addition, economic demands and lawsuits related to the Livane accident were also discussed in the study. The people have demanded from the state to reduce taxes. Other issues that both Muslim and non-Muslim people reported to Istanbul and asked for help from the state during the working period were the collection of extra taxes, the collection of taxes by the purchase method, and the arbitrary practices of tax farmers while collecting taxes. The state sent letters to local administrators on these complaints and asked for the necessary action to be taken. However, it is also seen that the people gathered around some bandits and resisted in order not to pay their taxes. This situation also necessitated the dispatch of soldiers to the region. Requests and lawsuits regarding the repair of architectural structures in Livane during the period of study were also handled. The people who wanted the bridge on the Çoruh river in Livane to be repaired complained that the bridge was not repaired, although there was a sultan's order regarding this issue. Other issues demanded by the public were the construction of structures such as mosques, madrasas and lodges in the district. The state has contacted local authorities for the construction of these buildings.

Anahtar Kelimeler

Livane District, Administrative Change, Banditry, Economy, Architectural Buildings

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. Cevdet Dahiliye (C. DH.).
• (BOA). Cevdet Darphane (C.DRB.).
• (BOA). Cevdet Evkaf (C.EV.).
• (BOA). Cevdet Maliye (C.ML).
• (BOA). Cevdet Sıhhiye (C. SH.).
• (BOA). Hariciye Mektubi Kalemi (HR.MKT.).
• (BOA). Hatt-ı Hümayun (HAT.).
• (BOA). İrade Dahiliye (İ.DH.).
• (BOA). İrade Meclis-i Vala (İ.MVL.).
• (BOA). Mabeyn-i Hümayun Evrakı İradeleri (MB. İ).
• (BOA). Meclis-i Vala (MVL.).
• (BOA). Sadaret Divan Kalemi Evrakı (A.DVN.).
• (BOA). Sadaret Mektubi Kalemi (A.MKT.).
• (BOA). Sadaret Mektubi Kalemi Deavî (A.MKT.DV.).
• (BOA). Sadaret Mektubi Kalemi Mühimme (A.MKT.MHM.).
• (BOA). Sadaret Mektubi Kalemi Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT.MVL).
• (BOA). Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Devair Evrakı (A.MKT.NZD).
• (BOA). Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilayat Evrakı (A.MKT.UM).
• (BOA). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.e).
• (BOA). Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 1264 Hicrî/1848.
• TBMM Kütüphanesi. Düstur, 1.Tertip: 1. Cilt.
• Açıkgöz, Ö., (2010). Osmanlı Para Politikasında Reform Çabaları: 1800-1844 Dönemi Üzerine Bir Değerlendirme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 371-392.
• Akdağ, M. (2014). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akgündüz, A. (1986). Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Akgündüz, S. N. (2010). Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Uygulaması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Artvinli, T. (2013). Artvin Yer Adları Sözlüğü. İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
• Atalay, A. (2017). XIX. Yüzyılın Sonlarında Elviye-i Selase’de Karayolu Yapım Faaliyetleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-24.
• Atalay, A. (2018). Esaretten Kurtuluşa Artvin. 2. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi (C. 5, s. 541-562). Ankara: Türk Eğitim-Sen Genel Merkezi Yayınları.
• Atay, E. E. (2022). Osmanlı’da Devlet Anlayışı ve Teşkilatı. Journal of Social Sciences and Humanities, 6(1), 1-20.
• Avcı, M. (2004). Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar. İstanbul: Gökkubbe Yayınevi.
• Bardakoğlu, A. (1995). Eşkıya. İslâm Ansiklopedisi (C. 11, s. 463-466). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Candan, R. B. (2015). 1840 Tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu İncelemesi. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 63-81.
• Ekinci, E. B. (2017). Osmanlı Hukuku. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
• Eskenazi, Ş. (2018). Türkiye’de Burjuvazi Olgusu: Gayrimüslimlerin İktisadi Faaliyetleri (1908-1945). Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gökcen, A. (1987). Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güran, T. (2014). 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar. D. Önder (Yay. haz.). İstanbul: Kültür Yayınları.
• İlgürel, M. (1995). Osmanlılar’da Eşkıyalık Hareketleri. İslâm Ansiklopedisi (C. 11, s. 466-469). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karakaya, H. (2019). 1858 Ceza Kanunnamesinde Kalpazanlık Suçunun Maddi Konusu. Adalet Dergisi, 62-63, 403-428.
• Karal, E. Z. (1999). Tanzimat-ı Hayriye Devri. İstanbul: Çağdaş Matbaacılık ve Yayıncılık.
• Karal, E. Z. (2003). Osmanlı Tarihi, VII. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Katgı, İ. (2013). Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl (Hukuki Maiyeti, Sebepleri, Usulü, İnfazı Ve Sonuçları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 6(24), 180-211.
• Kılıç, Ç. ve Taşkın F. (2021). İlk Nüfus Sayımında Artvin Merkez ve Murgul Nahiyesi. M. S. Bilgin (Ed.). Artvin Tarihi İlk Çağ’dan 1918’e içinde (s. 253-275). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kılıç, Ü. (2005). XVI. Yüzyılda Erzurum Eyaleti’nde Vakıflar. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kutlu E. ve Taşkın F. (2021). 1835 Nüfus Defterlerinde Şavşat (Satlil) Sancağının Demografik Yapısı. N. Yavuz (Ed.). Artvin Araştırmaları-3 içinde (s. 27-50). Ankara: Artvin Çoruh Üniversitesi Yayınları.
• Küçük, C. (1995). Erzurum. İslam Ansiklopedisi (C. 11, s. 321-329). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özay, H. (2019). İslâm Ceza Hukukunun Temel Prensipleri. Ankara: İksad Yayınevi.
• Özdemir, R. (1994). Osmanlı Devleti’nin Tarikat, Tekye, ve Zaviyere Karşı Takip Ettiği, Siyaset”. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 5 (5), 265-269.
• Öztürk, Y. K. (2016). Osmanlı Normatif İktisadi Yapısının İç ve Dış Kaynaklı Bozulma Nedenleri. Akademik Bakış Dergisi, 54, 394-404.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I-II. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Sezen, T. (2017). Osmanlı Yer Adları. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Subaşı, Ö. (2019). Artvin ve Çevresinde Türk Hâkimiyeti. N. Yavuz. (Ed.). Artvin Araştırmaları-1 içinde (s. 82-106). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Şaşmaz, M. (2014). Türkiye’nin İdarî Taksimatı (1920-2013). III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Taşkın, F., Kaya, A.İ. (2019). 19. Yüzyıl Artvin Demografisi Üzerine Bazı Değerlendirmeler. N. Yavuz. (Ed.). Artvin Araştırmaları-1 içinde (s. 165-199). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Taşkın, F. (2020a). Artvin Tarihi Bibliyografyası. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Taşkın, F. (2020b). Artvin Basın Tarihi Üzerine Birkaç Not. A. Erkmen. (Ed.). Tarih Araştırmalarına Farklı Yaklaşımlar içinde (s. 321-344). Ankara: İksad Yayınevi.
• Temel, M. S. (2019). Osmanlı Devleti’nde Kız Kaçırma (1839-1908). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Umar, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Yurtseven, Y. ve Şahin, G. N. (2016). Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Padişahın Yargı Yetkisi. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi. 1, 159-206.
• Yücetürk, S. (2022a). Osmanlı Toplumunda Suç: Suç İşleyenler ve İşlenen Suçtan Muzdarip Olanlar. Ö. Subaşı, A. Özkan ve Ü. Kılıç (Ed.). Uluslararası Sosyal Bilimlerde Kadın Çalışmaları Sempozyumu içinde (s. 258-266). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Yücetürk, S. (2022b). Fiziksel ve Psikolojik Şiddet Olarak Darp ve Şetm, 6th Internatıonal "Başkent" Congress On Physıcal, Socıal And Health Scıences (50-57). Ankara: Bzt Akademi Yayınevi.
• Yücetürk, Z. (2019). 19. Yüzyılda Artvin’in İdarî Yapısı. N. Yavuz. (Ed.). Artvin Araştırmaları-1. (s. 261-294). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Yücetürk, Z. (2022). Livane Kazası’nın İdarecileri ile İlgili Talep ve Davalar, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 16(33), 115-156.
• Yücetürk, Z. (2022). 19. Yüzyılda Livane Kazası İle Köylerindeki Cami ve Mescitler. A. Baykara Taşkaya (Ed.). Tarih Araştırmaları IV. (s. 23-40). Ankara: İksad Yayınevi.