VOCALİZATİON AND DEVOCALİZATİON IN RUSSIAN

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 1, 586 - 608, 25.06.2024

Zulfiya Şahin

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.1.23

Öz

Every language has a unique sound structure. Sounds come together in words and affect each other, and as a result of this interaction, phonological processes occur. The presented study offers a comprehensive analysis of the vocalization and devocalization, which are the distinctive features of the consonant system of Russian. The research studies the interaction between voiced and voiceless consonants in Russian using literature review, description, phonological data analysis and comparative linguistic methods. The study focuses on the voiced/voiceless consonant classification, positional devocalization, vocalization and devocalization as a result of assimilation, as well as the irregularities of phonological processes. In particular, the effect of coarticulation and the glottal plosive [ʔ] consonant in Old Russian on the devocalization is examined in detail. In addition, in the study, the similarities and differences between the two systems are determined by making a comparative analysis of the voiced/unvoiced consonant features between Russian and Turkish. By drawing attention to how the phonological features of both languages affect the language learning process, it includes recommendations for Russian learners to overcome potential vocalization difficulties more easily. The information in the study is suitable for both theoretical and practical use and can be used in Russian Phonology courses and in applied courses focusing on the development of students’ phonological abilities. As a result, the presented study is a modest attempt that aims to systematize the subject by discussing the vocalization and devocalization processes in Russian in detail. In the study, vocalization and devocalization processes are discussed within the framework of the Russian phonological tradition and the theories developed in the relevant field until today.

Anahtar Kelimeler

Vocalization, Devocalization, Phonology, Russian, Consonant, Voiced, Voiceless, Sound

RUSÇADA ÖTÜMLÜLEŞME VE ÖTÜMSÜZLEŞME SÜREÇLERİ

Öz

Her dil özgün bir ses yapısına sahiptir. Sesler sözcükte yan yana gelerek birbirini etkiler ve bu etkileşim sonucu sesbilimsel süreçler meydana gelir. Yapılan çalışma, Rusçanın ünsüzler dizgesinin belirgin özelliklerinden olan ötümlüleşme ve ötümsüzleşme süreçlerinin kapsamlı bir analizini sunmaktadır. Araştırma, literatür incelemesi, betimleme, sesbilimsel veri analizi ve karşılaştırmalı dilbilimsel yöntemleri kullanarak, Rusçadaki ötümlü ve ötümsüz ünsüzler arasındaki etkileşimi derinlemesine incelemektedir. Çalışmada ötümlü/ötümsüz ünsüz sınıflandırması, konumsal ötümsüzleşmenin, benzeşme sonucu ötümlüleşmenin ve ötümsüzleşmenin yanı sıra sesbilimsel süreçlerin düzensizliklerine de odaklanılmaktadır. Özellikle ötümsüzleşme süreci üzerindeki yan boğumlanmanın ve Eski Rusçada var olan gırtlak patlamalı [ʔ] ünsüzünün etkisi incelenmektedir. Bununla beraber çalışmada Rusça ve Türkçe arasındaki ötümlü/ötümsüz ünsüz özelliklerinin karşılaştırmalı analizi yapılarak iki dizge arasındaki benzerlikler ve farklılıklar tespit edilmektedir. Çalışma, her iki dilin sesbilimsel özelliklerinin dil öğrenim sürecine nasıl etki ettiğine dikkat çekerek Rusça öğrenenler için potansiyel seslendirme zorluklarının daha kolay aşılması için tavsiyeler içermektedir. Çalışmadaki bilgiler hem kuramsal hem uygulamalı kullanıma uygun olup hem Rusça Sesbilgisi derslerinde hem öğrencilerin sessel yetilerini geliştirmesine odaklanan uygulamalı derslerde kullanılabilmektedir. Sonuç olarak sunulan çalışma Rusçada ötümsüzleşme ve ötümlüleşme süreçlerini ayrıntılı bir biçimde ele alarak konuyu dizgeleştirmeyi hedefleyen mütevazı bir denemedir. Çalışmada ötümsüzleşme ve ötümlüleşme süreçleri, Rus sesbilimsel geleneği ve günümüze değin ilgili alanda geliştirilen kuramlar çerçevesinde ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ötümlüleşme, Ötümsüzleşme, Sesbilgisi, Rusça, Ünsüz, Ötümlü, Ötümsüz, Ses

Kaynakça

• Akişina, A. ve Baranovskaya S. (1980). Russkaya fonetika. Moskva: Russkiy yazık.
• Barhudarova, Y. (2016). Analiz protivopostavleniya russkih soglasnıh po gluhosti/zvonkosti v lingvodidaktiçeskom kontekste. Vestnik Moskovskogo universiteta (C. 9. Filologiya, no 5, s. 9-24).
• Barsov, А. (1981). Rossiyskaya grammatika. Moskva: İzdatelstvo Moskovskogo Universiteta.
• Brızgunuva, Y. (1977). Zvuki i intonatsiya russkoy reçi. Moskva: Russkiy yazık.
• Dobrodomov, İ. ve İzmestyeva, İ. (2009). Rol gortannogo smıçnogo soglasnogo v izmenenii kontsa slova posle padeniya redutsirovvanıh glasnıh. İzvestiya Samarskogo nauçnogo tsentra RAN, 11(4-4), 1001-1006.
• Ergenç, İ. ve Bekar Uzun, P. (2017). Türkçenin Ses Dizgesi. Ankara: Seçkin. Gorşkova, K. ve Haburgayev, G. (1981). İstoriçeskaya grammatika russkogo yazıka. Moskva: Vısşaya şkola.
• Girjeva, G. (2015). Fonetika sovremennogo russkogo yazıka. Moskva: Flinta-Nauka.
• İzmestyeva, İ. (2009). Gortannıy smıçnıy soglasnıy v zvukovoy istorii russkogo yazıka. İzvestiya Samarskogo nauçnogo tsentra RAN, 11(4-2), 481-487.
• Karaağaç, G. (2010). Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kasatkin, L. (2005). Russkaya dialektologiya. Moskva: Akademiya.
• Knyazev S. (2021). On the interaction of phonetic parameters implementing the voiced / voiceless phonological opposition in Standard Modern Russian. Siberian Journal of Philology, 4, 137–153.
• Knyazev S. (2022). Three Different Strategies Of Voice Coarticulation In Modern Standard Russian. Slověne (C. 10, no 2, s. 297–320).
• Knyazev, S. (2006). Struktura fonetiçeskogo slova v russkom yazıke. Sinhroniya i diohroniya. Moskva: Maks-Press.
• Knyazev, S. ve Pojaritskaya, S. (2017). Sovremennıy russkiy yazık. Fonetika. Moskva: Yurayt.
• Koca, S. (2020). Klitik Kavramı ve Türkçede Klitikler -II, Dil Araştırmaları, 26, 7-36.
• Kodzasov, S. ve Krivnova, O. (2001). Obşçaya fonetika. Moskva: RGGU.
• Kolesnikova, S. (2015). Sovremennıy russkiy yazık. Fonetika. Orfografiya. Leksikologiya. Slovoobrazovaniye. (C. 1). Moskva: Yurayt.
• Krause, M. ve Dittmers, T. (2017). Proiznoşeniye smıçnıh soglasnıh v usloviyah nemetsko-russkogo kontakta. Sotsio- i psihologiçeskiye issledovaniya, 5, 39-51.
• Lomonosov, M. (1755). Rossiyskaya grammatika. Sankt-Peterburg: İmperatorskaya Akademiya Nauk.
• Matuseviç, M. (1976). Sovrenmennıy russkiy yazık. Fonetika. Moskva: Prosveşçeniye.
• Özsoy, A. S. (2004). Türkçe’nin Yapısı-I. Sesbilim. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Panteleyev, A., Şeyko, Y. ve Belik, N. (2017). Sovremennıy russkiy yazık. Fonetika. Fonologiya. Grafika. Orfografiya. Moskva: RIOR: İNFRA-M.
• Pullum, K. G. ve Ladusaw, W. (1996). Phonetic Symbol Guide. (2. bs.). Chicago and London: University of Chicago Press.
• Reformatskiy, A. (1959). Obuçeniye proiznoşeniyu i fonologiya. Filologiçeskiye nauki, 2, 145-156.
• Saussure, F. (1959). Course in General Linguistics. (W. Baskin, Çev.). New York: Philosophical Library.
• Şahin, Z. (2019). Rusçanın Ses Dizgesi. Kuramsal Zemin. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şahin, Z. (2020). Eski Rusçada Dar Ünlülerin Düşmesi ve Çağdaş Rusçaya Etkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 20, 642-654. https://doi.org/10.29000/rumelide.792293
• TDK. Ünsüzlerin Nitelikleri. Erişim tarihi: 09.03.2024, https://tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/unsuzlerin-nitelikleri/
• Yüksel, C. (2010). Türkçede Ünsüz Ötümlülüğünün Sesbilgisel Çözümlemesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zinder, L. (1979). Obçşaya fonetika. Moskva: Vısşaya şkola.