A CREATION MYTH IN ANCIENT MESOPOTAMIA: THEOGONY OF DUNNU

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 1, 651 - 671, 25.06.2024

Kübra Karaköz

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.1.26

Öz

Mesopotamia has been a region where a wide variety of documents have been recorded since the advent of writing. The literature of ancient Mesopotamia is extensive and sophisticated. In this region where various types of documents aboun, religious-mythological Works have also survşved to the present day. The documents contain written sources that offer insights into the creation of cities, kingdoms, dynasties and the universe. Through the sources, we can also discern hıow the political structure of ancient Mesopotamia and the rivalries between city-states were depicted in the myths of the period. In Genesis genre myths, it is written how the World of humans and the world of the gods orginated. Within these mythological texts, gods emerge from nothingness, earth or water giving rise to other gods and the universe. The contention among the gods for dominion in the heavens, following their establishment of the real they inhabited, has been a central theme in creation myths. The victorious deity or this struggle brught about order on earth. Establishing a city based on this order, the deity became the founder and guardian god that city, appointing the ruling kings as regents. In such myths, the relationship between and cities is clearly depicted, with the gods representing the kingdom. The perspective in creation myths teds to be traditional with various narratives sharing recurring themes. While the specifics may vary the overarching themes repeats each other. The number of texts deviating from this narrative type is relatively quite small. One of these specific texts the Dunnu Teogony of Harab mythology. Onyl one copy of the Dunnu Teogony has been discovered to date, providing limited information about the myth. The narrative primarily focuses on a single city, with the storyline revolving around the dynasty’s perspective, which is transmitted through the deaths of immortal gods during the war between deities and their subsequent burian in the city of Dunnu. The transfer of the dynasty is marked by several significant dates, intertwining with the city’s history, the involved gods, and the events of the struggle, all within a unique contect presented in the myth. This study aims to interpret the myth form metaphorical perspectives by adressing the theogony of Dunnu.

Anahtar Kelimeler

The Theogony of Dunnu, Harab Myths, theogony myths, Ancient Mesopotamia.

ESKİ MEZOPOTAMYA’DA BİR YARATILIŞ ANLATISI: DUNNU TEOGONİSİ

Öz

Mezopotamya, yazının ortaya çıktığı dönemden itibaren, birçok farklı türdeki belgenin kayıt edildiği bir coğrafya olmuştur. Eski Mezopotamya literatürü oldukça geniş ve gelişkindir. Birçok farklı belge türünün yer aldığı coğrafyada, dini-mitoloji türünden eserler de günümüze kadar gelmiştir. Belgelerde, kentlerin, krallıkların, hanedanların ve bunlarla beraber evrenin nasıl yaratıldığına ilişkin bilgi veren yazılı kaynaklar bulunmaktadır. Bu kaynaklardan, Eski Mezopotamya’nın siyasi ve kent devletleri arasındaki çekişmeli yapısının dönemin mitoslarına ne şekilde yansıdığını da görebilmekteyiz. Yaratılış türü mitoslarda, insan dünyası ve tanrıların dünyasının ne şekilde var edildiği yazılmıştır. Bu mitolojik belgelerde, hiçlikten, topraktan ya da sudan var edilen tanrılar, diğer tanrıları ve evreni oluşturmuştur. Tanrıların yaşadıkları alanı biçimlendirmelerinin ardından gökyüzündeki krallık için birbirileriyle olan mücadelesi yaratılış mitoslarının ana konularından biri olmuştur. Bu mücadeleyi kazanan tanrı, yeryüzünde düzeni meydana getirmiştir. Kurduğu düzenle beraber kendisine ait bir kent kuran tanrı, o kentin kurucusu ve koruyucu tanrısı olmuş, kentin başına geçen kralları da vekil ilan etmiştir. Bu tür mitoslarda, krallıkların, kentler ile olan ilişkisi açıkça verilmekte, tanrılar krallığı temsil etmekteydiler. Yaratılış mitoslarında perspektif gelenekselleşmiştir. Anlatımlar çeşitli olmakla beraber tema, birbirini tekrar etmektedir. Bu anlatı türünden daha farklı içeriğe sahip metinlerin sayısı oldukça azdır. Bu spesifik metinlerden biri Dunnu Teogonisi ya da diğer adıyla Harab Mitolojisidir. Günümüze kadar sadece tek bir nüsha bulunmuştur. Mitosa ait bilgiler bu nüshadan sağlanmakta, ulaşılabilecek bilgi alanı ise sınırlıdır. Dunnu Teogonisinde, olay örgüsü tek bir kent etrafında dönmektedir. Tanrılar arasındaki savaşta, ölümsüz tanrıların ölümü ve Dunnu kentine gömülmesiyle devredilen hanedanlık perspektifi özgündür. Hanedanlığın devredilmesinde bir takım tarihler ön plana çıkmaktadır. Bu tarihler, kent, tanrılar ve mücadelesi sırasında yaşananlar mitosta özgün bir bağlamda yer almaktadır. Çalışma, Dunnu Teogonisini ele alarak mitosu metaforik açıdan yorumlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dunnu Teogonisi, Harab Mitosu, teogoni mitosları, Eski Mezopotamya

Kaynakça

• Adalı S. F. ve Görgü A. (2016). Babil Yaratılış Destanı – Enuma Eliş-. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Altuncu, A. (2014). Sümerlerde Tanrı Anlayışı ve Tanrılar Panteonu. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4(7), 118-142.
• Arslan, A. (2006). İlkçağ Felsefe Tarihi 1: Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
• Balandier, G. (2010). Siyasal Antropoloji. (Ç. Kasap, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bayat, F. (2016). Mitolojiye Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Black, J. ve Green A (2003). Mezopotamya Mitoloji Sözlüğü Tanrılar, İfritler, Semboller. (N. Hasgül, Çev.). İstanbul: Aram Yayıncılık.
• Bottéro J. ve Kramer S. N (2017). Mezopotamya Mitolojisi. (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bratton, F. G. (1995). Yakındoğu Mitolojisi: Eski Yakındoğu’da Tanrı ve Tarih Hikâyeleri. (N. Muallimoğlu, Çev.). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Campbell, J. (1995). İlkel Mitoloji. (K. Eminoğlu, Çev.). Ankara: İmge Kitapevi.
• Campbell, J. (2007). Mitolojinin Gücü. (Z. Yaman çev.). İstanbul: Mediacat Kitapları.
• Ceglarska, A. (2008). The Role of Myth in Political Thought. Krakowskie Studia Z Historii Państwa İ Prawa 11(2), 343-355. https://doi.org/10.4467/20844131KS.18.023.9049.
• Connerton, P. (1989). How Societies Remember. Cambridge: Cambridge University Press.
• Çoban, B. (2003). Mitoloji, Din, İdeoloji. B. Çoban ve Z. Özarslan (Ed.). Söylem ve İdeoloji, Mitoloji, Din, İdeoloji içinde (s. 195-218). İstanbul: Su Yayınları.
• Delnero, P. (200). How To Do Things With Tears, Ritual Lamenting in Ancient Mesopotamia. Boston: De Gruyter
• Demirci, K. (2013). Eski Mezopotamya Dinlerine Giriş Tanrılar, Ritüel, Tapınak. İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Dıjk-Coombes, R. M. V. (2018). Mesopotamian Gods and The Bull. Societates Precapitalistas, 8(1), 1-15. https://doi.org/10.24215/22505121e030
• Eliade, M. (2004). Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu. (M. Aydın, Çev.). Konya: Din Bilimleri Yayınları.
• Eliade, M. (1993). Mitlerin Özellikleri. (S. Rifat, Çev.). İstanbul: Semavi Yayınları.
• Ellwood, R.(1999). The Politics of Myth a Study Of C.G. Jung, Mircea Eliade and Joseph Campbell. Albany: State University Of New York Press.
• Espak, P. (2015). Was Eridu The First City İn Sumerian Mythology? P. Espak, M. Läänemets ve V. Sazonov (Ed.). Studia In Honorem Tarmo Kulmar. When Gods Spoke: Researches and Reflections on Religious Artefacts içinde (s. 53-70). Tartu: Tartu Ulikooli Kirjastus.
• Etgü, Y.T. ve Pekşen, O. (2023). Sumerlilerde Din ve Anlayışı ve Tanrı Algısı. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 511-525.
• Etöz, Z. (2011). Mitos ve İktidar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 157-176.
• Geertz, C. (2010). Kültürlerin Yorumlanması. (H. Gür, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Hallo, W. W. (2010). The World’s Oldest Literature Studies in Sumerian Belles-Lettres. Leiden& Boston: Brill.
• Hallo, W. W. (1971). Antediluvian Cities. Journal of Cunieform Studies, 23(3), 57-67.
• Hart, G. (2012). Mısır Mitleri. (M. S. Türk çev.). İstanbul: Phoenix Yayınevi.
• Heidel, A. (2000). Enuma Eliş Babil Yaratılış Destanı. (İ. Birkan, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Herzfeld, M. (2012). Antropoloji: Kültürlerde ve Toplumda Teorik Uygulama. (B. Toksöz, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Hooke, S. H. (1993). Ortadoğu Mitolojisi- Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit, Musevi, Hristiyan Mitolojisi. (A. Şenel, Çev.). İstanbul: İmge Kitapevi
• Jacobsen, T. (1981). The Eridu Genesis. Journal of Biblical Literature, 4(1), 513-519.
• Jacobsen, T (1984). The Harab Myth. California: Malibu.
• Lambert, W. G. (2013). Babylonian Creation Myths. Indiana: Eisenbrauns.
• Lambert, W. G. ve Walcot P. (2009). A New Babylonian Theogony and Hesiod. Kadmos, 4, 64-72. https://Doi.Org/10.1515/Kadm.1965.4.1.64
• Lincoln, B. (1989). Discourse and The Construction of Society Comparative Studies of Myth, Ritual And Classification. New Ed: Oxford University Press.
• Lurker. M. (1984). The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons. London: Routledge.
• Malinowski, B. (2000). Büyü, Bilim ve Din. (S. Özkal, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Mazı, F. (2008). Antik Çağ’da Düşüncenin Kentsel Mekâna Yansıması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 33-48.
• Michael, M.-C. (2017). Dictionnaire des noms de divinités, https://shs.hal.science/halshs-00794125
• Miller, P. (1985). Eridu, Dunnu and Babel: A Study in Comparative Mythology. Hebrew Annual, 9(1), 227-251.
• Overing, J. (2013). The Role of Myth: An Anthropological Perspective, or: “The Reality of The Relly Made-Up”. G. Schopfling ve G. Hosking (Eds.). Myths And Nationhood içinde (s. 1-18). New York: Routledge.
• Pekşen, O. (2017). Babil Krallarının Siyasal Meşrulaştırma Aracı: Tanrı Marduk. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 102-111.
• Pekşen, O. (2016). Eski Mezopotamya’daki Savaşlarda Tanrıların Rolü. History Studies, 8(2), 55-68.
• Rüpke, J. (2020). Ritual Objects and Religious Communication in Lived Ancient Religion: Multiplaying Religion. M. Fuchs, A. Linkenbach, M. Mulsow, B.-C. Otto, R. B. Parson ve J. Rüpke (Eds.). Religious Individualisation: Historical Dimensions and Comparative Perspectives içinde (s. 1201-1222). Berlin: De Gruyter.
• Sayım, H. (1996). Dinlerde Kozmogoni ve Yaratılış Açısından Suyun Yeri. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(9), 127-137.
• Schneider, B. (2022). Nippur: City of Enlil and Ninurta. T. Galoppin, E. Guillon, M. Luaces, A. Lätzer-Lasar, S. Lebreton, F. Porzia, J. Rüpke, E. R. Urciuoli ve C. Bonnet (Eds.). Naming and Mapping The Gods in the Ancient Mediterranean Spaces Mobilites, Imaginaries, içinde (s. 745-762). Berlin: De Gruyter, 2022. https://doi.org/10.1515/9783110798432-039
• Scully, S. (2015). Hesiod’s Theogony from Near Eastern Creation Myths to Paradise Lost. Oxford: Oxford University Press.
• Sviličič, N. ve Maldini P. (2014). Political Myths and Totalitarianism: An Anthropological Analysis of Their Causal Interrelationship. Coll. Antropol, 38(2), 725-738.
• Talon, P. (2005). The Standart Babylonian Creation Myth Enuma Elis. London: The Neo-Assyrian Text Corpus Project.
• Tamtik, S. (2007). Enuma Elish: The Origins of Its Creation. Studia Antiqua, 5(1), 65-76.
• Taş, İ. (2002). Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji. Konya: Kömen Yayınları.
• Tismaneanu, V. (1998). Fantasies of Salvation: Democracy, Nationalism and Myth in Post-Communist Europe. Princeton: Princeton University Press.
• Tobin, V. A. (1988). Mytho-Theology in Ancient Egypt. Journal of The American Research Center in Egypt, 25(1), 169-183.
• Tsumara D. T. (1994). Genesis and Ancient Near Eastern Stories of Creation and Flood: An Introduction. R. Hess ve D. T. Tsumara (eds.). I Studied Inscriptions From Before The Flood: Ancient Near Eastern Literary and Linguistic Approaches to Genesis 1-11 içinde (s. 27-57). Winona Lake: Eisenbrauns.
• Tudor, H. (1972). Political Myth. London: Pall Mall Press.
• Tuna, K. (1987). Şehirlerin Ortaya Çıkışı ve Yaygınlaşması Üzerine Bir Deneme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Van Dijk J. (1995). Myth and Mythmaking in Ancient Egypt. Civilizations of the Ancient Near East, 3(1), 1697-1709.
• Yıldırım, E. (2017). Eskiçağ Mezopotamya’sında Liderler Krallar Kahramanlar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Wiggermann, F. (2011). Agriculture as Civilization: Sages, Farmers and Barbarians. K. Radner ve E. Robson (eds.). The Oxford Handbook of Cuneiform Culture içinde (s. 662-689). Oxford: Oxford University Press. https://Doi.Org/10.1093/Oxfordhb/9780199557301.013.0031