OSMANLI İSTANBUL’UNDA CENEVRELİ SAATÇİLER (1600-1763)

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 1, 733 - 761, 25.06.2024

Ahmet Şamil Gürer

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.1.29

Öz

Bu makalede incelenen belge grubu on yedinci yüzyıl başlarından itibaren İstanbul-Pera’da yerleşmiş olan küçük bir İsviçreli Protestan topluluğunun mevcudiyetine işaret etmektedir. Muhtemelen aralarında çok sayıda Fransız Protestanlarının da bulunduğu bu topluluk 1725 yılı itibarıyla seksen beş kişiden oluşmaktaydı. Dönemin Hollanda ve İsveç elçilerinin himayesi altında bir Protestan kilisesi kurmuşlardır. Bu kişiler Pera’da açmış oldukları dükkanlarda saat montajı ve ticareti yapmaktaydılar. İsviçre ile yaptıkları yazışmalarda topluluğun örgütlenme biçimi, açmış oldukları okullar ve hukuki meseleleri ile ilgili önemli bilgiler bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cenevre, Pera, Protestanlık, Kalvinizm, İsviçre, Huguenot

THE GENEVAN WATCHMAKERS AND A CALVINIST REFORMATION CHURCH IN EIGHTEENTH CENTURY ISTANBUL

Öz

The group of documents analyzed in this article points to the existence of a small Swiss Protestant community that had settled in Istanbul-Pera since the early seventeenth century. This community, which probably included a large number of French Protestants, numbered eighty-five people in 1725. They established a Protestant church under the patronage of the Dutch and Swedish ambassadors of the time. They were engaged in watch montage and trade in the shops they had opened in Pera. Their correspondence with Switzerland contains important information about the organization of the community, the schools they opened and their legal issues.

Anahtar Kelimeler

Geneve, Pera, Protestanizm, Calvinizm, Switzerland, Huguenot

Kaynakça

• Akgündüz, A. (1990). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri (Cilt 1). İstanbul: Fey Vakfı Yayınları.
• Anonim. (1858). Notes sur l'Eglise réformée de Constantinople au XVII e siècle. Bulletin de la Société de l'Histoire du Protestantisme Français, VI(11), 415-416.
• Anonim. (2014). Franciscan Mount Zion. Journal of Franciscan Culture, 108, 17-19.
• Archinard, M. H., & Maurice, M. A. (1861). Genève Et Constantinople. 1592-1732. Bulletin De La Société De L'histoire Du Protestantisme Français, X(5-7), 233-258.
• Archinard, M., & Heyer. (1861). Genève et Constantinople. 1592-1732. Bulletin de la Société de l'Histoire du Protestantisme Français, X(5-7), 233-258.
• Aydüz, S. (1999). Osmanlı Devleti'nde Küçük Gözlemevleri "Muvakkıthaneler". Osmanlı içinde (s. 663-675). Ankara: Yeni Türkiye.
• Babel, A. (1916). Histoire Corporative de l'Horlogerie, de l'Orfèvrerie et des Industries Annexes. Genève.
• Bir, A. ve Kaçar, M. (2008). Saat. İslâm Ansiklopedisi (C. 35, s. 322-325). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Bıyık, M. (2005). Katolik Tiranlığından Protestan Teokrasisine: John Calvin ve Cenevre Modeli. Dini Araştırmalar, 8(22), s. 41-62.
• Botez, L. L. (2020). From austerity to prosperity: A historical perspective of Geneva's luxury industry. Erişim Tarihi: 15 Şubat 2024, https://www.researchgate.net/publication/350734986_From_austerity_to_prosperity_A_historical_perspective_of_Geneva's_luxury_industry
• Bozkurt, A. (2011). Fransa'nın Osmanlı Devleti'ndeki Katolikleri Himaye Hakkı ve Bunun Sona Ermesi. Tarih Dergisi, 52, 123-150.
• Bozkurt, G. (1983). İslam Hukuku'nda Müstemenler. Prof. Dr. Fadıl Hakkı Sur'un Anısına Armağan içinde (s. 361-370). Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Busbecq, O. G. (2005). Kanuni Döneminde Avrupalı Bir Elçinin Gözlemleri (1555-1960). (D. Türkömer, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Calis, R. (2023). The Impossible Reformation: Protestant Europe and The Greek Orthodox Church. Past & Present, 259(1), 43-76.
• Camillocci, D. S. (2015). Refuge et migrations à Genève au miroir de polémistes, missionnaires et voyageurs (XVIe-XVIIe siècles). Revue de l’histoire des religions, 232(1), 53-81.
• Cipolla, C. M. (1978). Clocks and Culture, 1300-1700. London.
• Çokuğraş, I. (2016). Bekâr Odaları ve Meyhaneler: Osmanlı İstanbul'unda Marjinalite ve Mekân. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Darling, H. (1903). Geneva Before Calvin (1387-1536). The Antecedents of a Puritan State. The American Historical Review, 8(2), s. 217-240.
• David, T. (2005). "Une autre Genevé dans l'Orient" La Conretion Genevoise d'Istanbul au XVIIIe Siécle. P. Dumont, & R. Hildebrand (Dü). L'horloger du Serail, Aux sources du fantasme oriental chez Jean-Jacquez Rousseau içinde (s. 49-67). Paris. Erişim tarihi: 01 12, 2004, https://books.openedition.org/ifeagd/1504#text
• Dimitriev, M. (2007). Western Christianity and Eastern Orthodoxy 321-343”,. R.-c. Hsia (Dü.) içinde, The Cambridge History of Christianity: Reform and Expansion 1500-1660 (C. 6, s. 321-344). Cambridge: Cambridge University Press.
• Dipratu, R. (2022). Regulating non-Muslim Communities in the Seventeenth-century Ottoman Empire : Catholics and Capitulations. New York: Routledge.
• Erdinçli. (2020). Yasaklardan Modern Denetime: Osmanlı Devleti'nin İçki Tüketimine ve Meyhanelere Yaklaşımı. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 31, 1-32.
• Evliya, Ç. (2003). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul (Cilt 1/2). (S. A. Kahraman, & Y. Dağlı, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Garrioch, D. (2014). The Huguenots of Paris and the Coming of Religious Freedom, 1685–1789. Cambridge: Cambridge University Press.
• Gilles, P. (1644). Histoire Ecclésiastique des Eglises Reformées. Genève.
• Goffman, D. (2004). The Ottoman Empire and Early Modern Europe. Cambridge.
• Gündüz, D. (2015). Alaturkadan Alafrangaya Zaman: Osmanlı'da Mekanik Saatler. İstanbul: Ege Yayınları.
• Hammer, J. V. (1832). Geschichte des Osmanischen Reiches (Cilt 8). Wien: A. Hartlebens Verlage.
• Heyer, M. (1861). Genève Et Constantinople 1733 (Suite). Bulletin de la Société de l'Histoire du Protestantisme Français, X(8-10), 399-422.
• Heyer, M. (1862). Genève et Constantinople 1733 (Suite). Bulletin de la Société de l'Histoire du Protestantisme Français, XI(1-3), 61-79.
• İnalcık, H. (2009). Devlet-i ‘Aliyye (Cilt 1). İstanbul.
• Jaquet, E. (1948). Horlogers genevois à Constantinople au XVIIe siècle. Journal suisse d'horlogerie, 5(6), 241-244.
• Kurtz, O. (2005). Sultan İçin Bir Saat: Yakındoğu'da Avrupa Saat ve Saatçileri. (A. Özdamar, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Landes, D. S. (1983). Revolution in Time: Clocks and The Making of The Modern World. Massachusetts.
• Lubenau, R. (2012). Reinhold Rubenau Seyahatnamesi: Osmanlı Ülkesinde. (T. Noyan, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Luther, M. (1967). Luther’s Works (Cilt 46). Philedelphia: Fortress Press.
• Murphey, R. (1983). The Ottoman attitude towards the adoption of Western technology: the role of the efrencî technicians in civil and military applications. R. C. Jennings (Dü.). Contributions à l Economic and social history of the Ottoman Empire içinde (s. 286-298). Leuven: Editions Peeters.
• Noradounghian, G. E. (1897). Recueil d'Actes internationaux de l'Empire Ottoman: Traités, conventions, arrangements, déclarations, protocoles, procès-verbaux, firmans, bérats, lettres patentes et autres documents relatifs au droit public extérieur de la Turquie (Cilt 1). Paris: Librarie Cothillon.
• Ortaylı, İ. (1994). Levantenler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (C. 5, s. 204-207). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Özel, A. (1998). İslam Hukukunda Ülke Kavramı: Dârülislâm Dârülhârb. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (Cilt 3). İstanbul: Milli Eğitim Bakalığı.
• Refik, A. (1931). Hicri On Birinci Asırda İstanbul Hayatı . İstanbul: Devlet Matbaası.
• Roberts, J. (2015). Avrupa Tarihi. İstanbul.
• Roget, F. (1925). The Huguenots of Hungary. The Huguenot Society’s Proceedings, 13(2), 1-25.
• Rousseau, J. (2002). İtiraflar. Ankara: Doruk.
• Schweigger, S. (2004). Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581. (S. T. Noyan, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Senekoane, T. (2014). A Black Calvinist perspective on the economy. Studia Historiae Ecclesiasticae, 40(1), 311-322.
• Shaw, W. (1895). The History of Currency. London: Wilson & Milne.
• Tenenti, A. (1967). Piracy amd Decline of Venice, 1580-1615. (J. Pullan, Çev.) Berkeley: University of California Press.
• Ülkümen, P. (1961). Saatçiliğimiz. Türk Etnografya Dergisi, 55, 14-19.
• Waddington, F. (1858). L'église Réformée De Constantinople: Au XVII e Siècle. 1628-1638. Bulletin De La Société De L'histoire Du Protestantisme Français, VII(4-6), s. 123-129.
• Waddington, F. (1855). Les Réfugiés Protestants Français et Genevois A Constantinople et L'archevêque de Cantorbéry Secker. 1763. Bulletin de la Société de l'histoire du Protestantisme Français, IV(7-8), 384-388.
• Wagner-Rau, U. (2013). The Protestant Pastor and the Communication of the Gospel: Public Ministry in the Present Protestant Church. W. Homolka, & H. G. Schöttler (Dü). Rabbi – Pastor – Priest: Their Roles and Profiles Through the Ages içinde (s. 203-218). Berlin: Walter de Gruyter GmbH.
• Watt, R. W. (2020). The Consistory and Social Discipline in Calvin’s Geneva. New York: University of Rochester Press.
• Yıldız, N. (2006). Osmanlı İmparatorluğu'nda İngiliz Saatleri ve Topkapı Sarayı Koleksiyonu. Belleten, 70, 919-962.
• Zinkaisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (Cilt 5). (N. Epçeli, Çev.) İstanbul.
• URL-1. https://www.kadisicilleri.org/?blm=maddesnc2&geldi=madde&MetinTmz=saat&trch=hkm&-find=
• URL-2. https://www.kadisicilleri.org/goster.php?blm=ist022&bsm=ist022b503