THE EMERGENCE OF THE OLD CHURCH SLAVONIC LANGUAGE (CHURCH SLAVONIC) AND ITS SIGNIFICANCE FROM THE PERSPECTIVE OF MODERN RUSSIAN LITERARY LANGUAGE

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 2, 1075 - 1099

Tülay Akbaba

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.2.5

Öz

Research on the history of any language actually means researching the history of the peoples’ speaking that language. In this respect, the study of the so-called ‘‘dead languages’’ provides useful information to the history expert in terms of ethnic and cultural characteristics. It is thought that there are more than 200 dead languages in the world. For example, Latin, ancient Greek, Church Slavonic are dead languages. However, the fact that Church Slavonic is a dead language does not negatively affect the fact that it can be learnt and taught as a foreign language. Church Slavonic, the first written literary language of the Slavs, officially belongs to the South Slavic subgroup of the Slavic branch of the Indo-European language family, along with Bulgarian, Macedonian, Serbian, Croatian, Slovene and Bosnian. The Church Slavonic language played a major role in the spread of Christian teaching in the Slavic world, in the transmission of spiritual values, in the life of the Slavs, in the development of Kievan Rus' culture and in the development of the modern Russian literary language. The Church Slavonic language enriched the vocabulary of the Russian literary language, introduced it to international culture and strengthened Russia's cultural ties with other Slavic peoples. Therefore, the Church Slavonic language is of great importance for both Slavic languages and the modern Russian literary language. The features of Church Slavonic remain relevant for researchers in the comparative-historical study of Slavic languages and in the understanding and comprehension of many linguistic features of Slavic languages. In this context, the aim of the study is to present the emergence of Church Slavonic and its significance from the perspective of modern Russian literary language. In the study descriptive method was used. As a result of this study, it is also aimed to emphasize the necessity of learning all the details of Church Slavonic due to its influence on modern Russian literary language, and to add it as a separate course to the curriculum of departments conducting activities in Russian Language and Literature, and Russian Translation and Interpretation in our country.

Anahtar Kelimeler

Old Church Slavonic Language, Church Slavonic, Russian Literary Language, Glagolitic Alphabet, Cyrillic Alphabet

ESKİ KİLİSE SLAV DİLİNİN (KİLİSE SLAVCASININ) ORTAYA ÇIKIŞI VE ÇAĞDAŞ RUS EDEBÎ DİLİ AÇISINDAN ÖNEMİ

Öz

Herhangi bir dilin tarihi üzerine yapılan araştırmalar aslında o dili konuşan halklar tarihinin araştırılması anlamına gelmektedir. Bu hususta ‘‘ölü diller’’ olarak adlandırılan dillerin incelenmesi tarih uzmanına etnik ve kültürel özellikler açısından faydalı bilgiler sunmaktadır. Dünyada 200’den fazla ölü dil olduğu düşünülmektedir. Örneğin Latince, eski Yunanca, Kilise Slav dili ölü dillerdir. Ancak Kilise Slav dilinin ölü bir dil olması onun yabancı bir dil olarak öğrenilebilir ve öğretilebilir olmasını olumsuz anlamda etkilememiştir. Slavların ilk yazılı edebî dili olan Kilise Slav dili resmi olarak Bulgarca, Makedonca, Sırpça, Hırvatça, Slovence ve Boşnakça ile birlikte Hint-Avrupa dil ailesinin Slav kolunun Güney Slav alt grubuna aittir. Kilise Slav dili, Hristiyan öğretisinin Slav dünyasında yayılmasında, manevi değerlerin aktarılmasında, Slavların yaşamında, Kiev Rus kültürünün gelişmesinde ve çağdaş Rus edebî dilinin gelişiminde büyük bir rol oynamıştır. Kilise Slav dili Rus edebî dilinin kelime hazinesini zenginleştirmiş, uluslararası kültürle tanışmasını sağlamış ve Rusya'nın diğer Slav halklarıyla kültürel bağlarını güçlendirmiştir. Dolayısıyla Kilise Slav dili hem Slav dilleri hem çağdaş Rus edebî dili açısından son derece büyük bir öneme sahiptir. Kilise Slav dilinin özellikleri Slav dillerinin karşılaştırmalı-tarihsel incelemesinde ve Slav dillerinin birçok dil bilimsel özelliklerinin anlaşılması ve kavranmasında araştırmacılar için güncelliğini korumaya devam etmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı Kilise Slav dilinin ortaya çıkışı ve bu dilin çağdaş Rus edebî dili açısından önemini sunmaktır. Çalışmada betimleyici yöntem kullanılmıştır. Bu çalışma sonucunda Kilise Slav Dilinin çağdaş Rus edebî dili üzerindeki etkisinden dolayı tüm detaylarıyla öğrenilmesinin ve ülkemizde Rus Dili ve Edebiyatı, Rusça Mütercim Tercümanlık faaliyetlerini yürüten bölümlerin müfredatına ayrı bir ders olarak eklenmesinin gerekliliği hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eski Kilise Slav Dili, Kilise Slavcası, Rus Edebî Dili, Glagolitik Alfabe, Kiril Alfabesi

Kaynakça

• Abibulla, S. (2023). Nostratik Dil Teorisi (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Acar, S. (2021). Yabancı Dil Öğretiminde Dil-Tarih İlişkisinin Önemi Üzerine. ІV Mіjnarodnoy naukovo-praktiçnoy konferencіi Rozvitok profesіynoy maysternostі pedagoga v umovah novoy soçіokulturnoy realnostі (s. 16-22) içinde. Ternopіl: Ternopіlskiy oblasnıy komunalnıy іnstitut pіslyadiplomnoy pedagogіçnoy osvіti.
• Atasoy, İ. O., & Atasoy, E. (2019). Küreselleşen Dünyada Ölü Diller: Geçmiş, Bugün ve Gelecek. In Actual Questions and Innovations in Science (s. 146-152). Craiova: Eurasian Center of Innovative Development «DARA».
• Burdin, S. M., Vradiy, A. A., Miroçnik, E. Ş. (1966). Staroslavyanskiy yazık: uçebnoye posobiye dlya studentov-zaoçnikov universitetov i pedagogiçeskih institutov. Taşkent: İzdatelstvo Uçitel.
• Dobrowsky, J. (1822). Institutiones Linguae Slavicae Dialecti Veteris. Vindobonae: Sumtibus et typis Antonii Schmid, C. R. P. typographi.
• Dobrowsky, J. (1823). Cyril und Method, der Slawen Apostel. Prag: Gottlieb Haase.
• Haburgayev, G. A. (1974). Staroslavyanskiy yazık. Uçeb. posobiye dlya studentov ped. in-ta po spetsialnosti № 2101 Russkiy yazık i literatura. Moskva: Prosveşçeniye.
• İvanitskaya, E. N. (2011). Staroslavyanskiy yazık. Moskva: İzdatelskiy tsentr Akademiya.
• İvanova, T. A. (1998). Staroslavyanskiy yazık. Sankt-Peterburg: İzdatelstvo Sankt-Peterburgskogo Gosudarstvennogo Universiteta.
• Kapağan, E. (2021). Kültür, tarih ve kimlik açısından dilin önemi. Karabük Türkoloji Dergisi, 4(4), 49-58.
• Labintseva, L. P. (2019). Rol staroslavyanskogo yazıka v istorii kulturı kievskoy rusi. Problemı yedinstva slavyanskogo mira: istoriçeskiy, kulturnıy i yazıkovoy aspektı içinde (s. 121-124). Maykop: İzdatelstvo Magarin O. G.
• Makşantseva, E. (2015). Sozidajuşçaya rol tserkovnoslavyanskogo yazıka v istorii stanovleniya russkogo literaturnogo yazıka. Russkaya literatura i sovremennıye problemı obrazovaniya içinde (s. 158-161). Saratov: MarK.
• Marks K., Engels F. (1961). Soçineniya. T. 20. Moskva: Gosudarstvennoye izdatelstvo politiçeskoy literaturı. Neşçimenko, G. P. (2003). Velikiy çeşskiy uçenıy Jozef Dobrovskiy. Slavyanovedeniye, 6, 3-18.
• Nikiforov S. D. (1955). Staroslavyanskiy yazık. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• Ozar, B. (2021). Tarihsel Süreç İçinde Bulgar Dilinin Gelişimi. (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Remneva, M. L. (2004). Staroslavyanskiy yazık: uçebnoye posobiye. Moskva: Akademiçeskiy proekt.
• Serdar, İ. (2023). 18. Yüzyıl Rusya’sında Reform Hareketleri Ekseninde Dil Reformu. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 37, 1365-1376.
• Şahmatov, A. A. (1941). Oçerk sovremennogo russkogo literaturnogo yazıka. Moskva: Uçpedgiz.
• Şişkov, A. C. (1824). Sobraniye soçineniy i perevodov admirala Şişkova Rossiskoy İmperatorskoy Akademii prezidenta i raznıh uçenıh obşçestv çlena: v 17 ç. Ç. II. Sankt-Peterburg: Tip. İmperatorskoy Rossiyskoy Akad.
• Vengerov, S. A. (1907). Oçerki po istorii russkoy literaturı. Sankt-Peterburg: Tipografiya t-va Obşçestvennaya Polza.
• Vinogradov, V. V. (1945). Velikiy russkiy yazık. Moskva: OGİZ Gosudarstvennoye izdatelstvo hudojestvennoy literaturı.
• Vinokur, G. O. (1959). İzbrannıye rabotı po russkomu yazıku. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• Vostokov, A. H. (1820). Rassujdeniye o slavyanskom yazıke, slujaşçee vvedeniem k grammatike sego yazıka, sostavlyaemoy po drevneyşim onogo pismennım pamyatnikam. Trudı Obşçestva lyubiteley rossiyskoy slovesnosti pri İmperatorskom Moskovskom universitete, 7, 5-61.
• Voylova, K. A. (2003). Staroslavyanskiy yazık. Moskva: Drofa.
• Yagiç, İ. V. (1895). Rassujdeniya yujnoslavyanskoy i russkoy starinı o tserkovnoslavyanskom yazıke. İssledovaniya po russkomu yazıku. T. I, 289-1023.
• Yagiç, İ. V. (1913). Entstehungsgeschichte der kirchenslavischen sprache: neue berichtigte und erweiterte ausg. Berlin: Weidmann.
• Yakubinskiy, L. P. (1953). İstoriya drevnerusskogo yazıka. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• İnternet Kaynakları URL-1. Azbuka verı (2005). https://azbyka.ru/biblia/ Erişim tarihi: 08.01.2024
• URL-2. Booksite (2005). Aleksandr Hristoforoviç Vostokov. https://www.booksite.ru/fulltext/vel/iki/yel/udi/6.htm Erişim tarihi: 14.02.2024
• URL-3. Freya-way.ru (2010-2022). Proishojdeniye russkoy leksiki. Rol staroslavyanskogo yazıka v razvitii russkogo yazıka. https://freya-way.ru/page.php?id=174 Erişim tarihi: 10.01.2024
• URL-4. Infourok (2018). Rol staroslavyanizmov v sovremennom yazıke. Erişim tarihi: 10.01.2024, https://infourok.ru/rol-staroslavyanizmov-v-sovremennom-yazike-4004114.html
• URL-5. Kultura.RF (2013-2024). Pesn o veşçem Olege. Erişim tarihi: 09.01.2024, https://www.culture.ru/poems/5485/pesn-o-veshem-olege
• URL-6. Kultura.RF (2013-2024). Razbudi menya zavtra rano… Erişim tarihi: 09.01.2024, https://www.culture.ru/poems/44294/razbudi-menya-zavtra-rano
• URL-7. Start v nauke (2016-2024). Staroslavyanskiye frazeologizmı. Erişim tarihi: 08.01.2024, https://school-science.ru/17/10/51931
• URL-8. Studfiles (2020). Staroslavyanskiy yazık i ego rol v razvitii russkogo yazıka. Erişim tarihi: 23.02.2024, https://studfile.net/preview/15271072/
• URL-9. MaxBooks.Ru (2007-2023). Kirillitsa i glagolitsa. Erişim tarihi: 21.03.2024, https://maxbooks.ru/slavwrite/kirriliza.htm
• URL-10. likrus.ru (2023). İstoriya sozdaniya slavyanskogo alfavita. Erişim tarihi: 12.06.2024, https://likrus.ru/sozdanie-slavanskoj-azbuki.html.
• URL-11. Virtualnıy muzey Tverskoy OUNB im. A.M. Gorkogo (2019-2023). Kirill i Mefodiy. Sozdateli slavyanskoj azbuki. Erişim tarihi: 09.06.2024, https://museum.tverlib.ru/kiril-i-mefodiy-sozdateli-slavyanskoy-azbuki
• URL-12. Alıye parusa. İstoriya sozdaniya russkogo alfavita i perspektivı ego razvitiya. Erişim tarihi: 09.06.2024, https://nsportal.ru/ap/library/drugoe/2015/08/27/istoriya-sozdaniya-russkogo-alfavita-i-perspektivy-ego-razvitiya
• URL-13. Zenodo home. Osobennosti kontseptsii aktivnoy grammatiki izvestnıh lingvistov (L. V. Şçerbı, A. H. Vostokova). Erişim tarihi: 09.06.2024, https://zenodo.org/records/6621568