Şeyhandede Şelalesi'nin (Çermik/Diyarbakır) Bitki Örtüsü Üzerinde Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 45 - 55, 10.06.2025

İbrahim Halil Yıldırım , Ömer Faruk Kaya

https://doi.org/10.55007/dufed.1655092

Öz

Bu çalışmada, Diyarbakır ilinin Çermik ilçesinde yer alan Şeyhandede Şelalesi ve çevresinin doğal ortam özelliklerinin yanı sıra bitki örtüsünün belirlenmesi ve yıllara bağlı değişiminin incelenmesini amaçlanmıştır. Biyocoğrafik açıdan, bölge İran-Turan fitocoğrafik bölgesinin Mezopotamya alt biriminde yer almaktadır. Bu doğrultuda, çalışma sahasında farklı dönemlerde arazi gözlemleri gerçekleştirilmiş ve bitki örtüsündeki zamansal değişimi analiz etmek amacıyla Normalleştirilmiş Fark Bitki İndeksi (NDVI) yöntemi uygulanmıştır. Ayrıca, bitki örtüsünün mekânsal dağılımını daha ayrıntılı ortaya koymak için kuzey-güney yönünde ve akarsu boyunca profiller çizilerek değerlendirmeler yapılmıştır. Şeyhandede Şelalesi ve yakın çevresi, tabiat parkı statüsünde yer almakta olup ekolojik açıdan korunması gereken alanlar arasında değerlendirilmektedir. Hidrojeomorfolojik açıdan horsetail (At Kuyruğu) sınıfına giren şelale, yaklaşık %80 eğimli bir yüzey üzerinden akışını sürdürmektedir. Bölgenin bitki örtüsü büyük ölçüde meşe (Quercus spp.) topluluklarından oluşmakta, ancak örtünün seyrek olduğu alanlarda step vejetasyonuna ait türler gözlenmektedir. Uydu görüntülerinin analizi, bölgede antropojenik baskının görece düşük seviyede olması ve korunaklı alan özelliği taşıması nedeniyle yıllara bağlı olarak bitki örtüsünün büyük ölçüde aynı doğrultuda ilerlediğini göstermektedir. Tüm bu analizlerin haritalandırılması sürecinde ArcGIS yazılımının ArcMap 10.8 arayüzü kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bitki örtüsü , Şelale , Şeyhandede , Çermik , Diyarbakır

An Evaluation on the Vegetation of Şeyhandede Waterfall (Çermik/Diyarbakır)

Öz

This study aims to analyze the natural environmental characteristics and vegetation of Şeyhandede in a comprehensive manner. Waterfall and its surroundings in Çermik, Diyarbakır, focusing on temporal changes. Biogeographically, the region is located within the Mesopotamian subunit of the Iran-Turanian phytogeographical zone. Field observations were conducted at different periods, and the Normalized Difference Vegetation Index (NDVI) method was applied to analyze temporal changes in vegetation cover. To provide a more detailed assessment of vegetation distribution, profiles were drawn along the north-south axis and the river course. Şeyhandede Waterfall and its surroundings are designated as a nature park and are considered ecologically significant areas requiring conservation. Hydrologically, the waterfall is classified as a horsetail-type cascade, flowing over a surface with an approximate 80% slope. The vegetation is mainly composed of oak (Quercus spp.) communities, with steppe species observed in areas with sparse coverage. Satellite imagery analysis indicates that vegetation cover has been stable, progressed at a rate of 0.3 over the years, due to low anthropogenic pressure and the area’s protected status. All these analyses were mapped using the ArcMap 10.8 interface of ArcGIS software.

Anahtar Kelimeler

Vegetation , Waterfall , Şeyhandede , Çermik , Diyarbakır

Kaynakça

• A. Ardel, “Güneydoğu Anadolu'da coğrafi müşahedeler,” Türk Coğrafya Dergisi, c. 21, ss. 140–148, 1961.
• A. N. Sözer, “Güneydoğu Anadolu'nun doğal çevre şartlarına coğrafi bir bakış,” Ege Coğrafya Dergisi, c. 2, ss. 18–31, 1984.
• M. Zohary, Geobotanical Foundations of the Middle East, vol. 1–2, Stuttgart, Germany: Gustav Fischer Verlag, 1973.
• K. Kırşan, “Çermik şelaleleri (Diyarbakır) ve doğal ortam özellikleri,” Sosyal Beşerî ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar XI, Konya, Türkiye: P. Doğanay, Ed., Eğitim Yayınevi, 2023, ss. 7–26.
• İ. Keskin, 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları L42 Paftası. Ankara, Türkiye: MTA Genel Müdürlüğü, 2011.
• H. Walter and H. Lieth, Klimadiagramm-Weltatlas: Hrsg. in 3 Lieferungen. Jena, Germany: Gustav Fischer Verlag, 1967.
• C. W. Thornthwaite, “An approach toward a rational classification of climate,” Geographical Review, vol. 38, pp. 55–94, 1948.
• P. H. Davis, Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol. 1–9, Edinburgh, Scotland: Edinburgh University Press, 1965–1985.
• P. H. Davis, R. R. Mill, and K. Tan, Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement), vol. 10, Edinburgh, Scotland: Edinburgh University Press, 1988.
• G. Kaynak, “Contribution to the flora of Karacadağ (Urfa and Diyarbakır provinces),” Turkish Journal of Botany, vol. 13, no. 1, pp. 275–397, 1989.
• A. Güner, N. Özhatay, T. Ekim, and K. H. C. Başer, Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement 2), vol. 11, Edinburgh, Scotland: Edinburgh University Press, 2000.
• L. Emberger, “Une classification biogéorgaphique des climats,” Recueil Trav. Lab. Bot. Géol. Zool. Fac. Sci. Univ. Montpel., sér. Bot., vol. 7, pp. 3–43, 1954.