Toplu Konut Yerleşimlerinin Engelsiz Tasarım Bağlamında Değerlendirilmesi: Diyarbakır Şilbe Örneği

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 29 - 68, 10.06.2022

Havva Özyılmaz

https://doi.org/10.55007/dufed.981547

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de ciddi bir konut üretim potansiyeli olan TOKİ’nin ürettiği Toplu konut yerleşkelerinde engelli bireylerin konut alanlarını ve rekreasyon alanlarının kullanabilirliği ve erişebilirliği ile ilgili aksaklıkları tespit etmek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Engelli bireylerin haklarını koruyamaya yönelik olan yönetmelik, yasal mevzuatlardan, Türkiye Standartları Enstitüsü tarafından “Ulaşılabilirlik- Erişilebilirlik” ile ilgili TS-9111, TS-12576 standartları hazırlanmıştır. TOKİ’nin Diyarbakır’da yapmış olduğu konutlarda ve yerleşimde engelliye yönelik tasarım ölçütlerine dikkat edilip edilmediği bu standartlar kapsamında alan çalışmasıyla birlikte incelenip sorgulanmaktadır. Şilbe Toplu konut yerleşkesinde farklı zamanlarda inşa edilmiş olan 3 etap ve 4 farklı konut tipi engelli erişebilirliği ve kullanabilirliği kapsamında ele alınmış ve standartların öngördüğü kriterler sorgulanmıştır. Rekreasyon alanları ve konut alanları TS-9111, TS-12576’ya göre ulaşım, duraklar, otopark sayısı ve niteliği, erişebilirlik, dolaşım ve yönelim yönünden incelenmiş, standartlara uyup uymadığı sorgulanmaktadır. TOKİ’nin Diyarbakır Şilbe’de ürettiği konutlarda barınma ihtiyacı dışında erişim ve ulaşılabilirlik açısından engelli tasarım parametrelerine uyması gerektiği bu çalışma ile vurgulanmaktadır. Çalışma sonucunda tespit edilen tasarım hatalarının yeni yapılacak konut ve yerleşimlerde tekrarlanmaması ve ileriye dönük tasarımlarda var olan yasal mevzuatlara bağlı kalınarak engellilere yönelik erişebilir tasarımların yapılması hedefiyle önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erişilebilirlik, Engelsiz tasarım, Şilbe, Konut, Diyarbakır, TOKİ

Evaluation of Mass Housing Settlements in the Context of Barrier-Free Design: Diyarbakır Şilbe Example

Öz

The aim of this study is to determine the problems related to the usability and accessibility of the housing areas and recreation areas of the disabled individual people in the mass housing settlements produced by TOKİ, which has a serious housing production potential in Turkey. The regulation aimed at protecting the rights of persons with disabilities, one of the legal regulations, has been prepared by the Turkish Standards Institute, TS-9111, TS-12576 standards on “Accessibility”. Şilbe Mass Housing were handled within the scope of disabled accessibility and usability, and the criteria stipulated by the standards were questioned. Recreation areas and residential areas are examined in terms of transportation, stops, number and quality of parking lots, accessibility, circulation and orientation according to TS-9111, TS-12576, and it is questioned whether they comply with the standards. In this study, it is emphasized that the residences produced by TOKİ in Diyarbakır Şilbe should comply with the design parameters of the disabled in terms of access and accessibility, apart from the need for shelter. Suggestions were made with the aim of not repeating the design mistakes identified as a result of the study in the new houses and settlements to be built, and making accessible designs for the disabled by adhering to the existing legal regulations in prospective designs. 

Anahtar Kelimeler

Accessibility, Barrier-free design, Şilbe, Housing, Diyarbakır, TOKİ

Kaynakça

• Kuruluş ve Tarihçe, Faaliyet Özeti. (2021). Erişim Tarihi: 10.10.2021. [Online]. https://www.toki.gov.tr
• Sayılarla Dünya’da ve Türkiye’de Engellilik. (2021). Erişim Tarihi: 01.09.2021. [Online]. https://ey-der.com/ana-sayfa/turkiye-ve-dunyada-engelliler
• Güncel Sözlük. (2021). Erişim Tarihi: 15.07.2021. [Online]. www.tdk.gov.tr
• N. Dostoğlu, E. Şahin, Y. Taneli, “Evrensel Tasarım: Tanımlar, Hedefler, İlkeler”, Mimarlık Dergisi, Sayı 347, s. 23-27, 2009.
• R. Olgun, T. Yılmaz, K. T. Arabacı, “Kentsel Mekân Tasarımlarının Tekerlekli Sandalye Kullanıcıları İçin Yeterliliği; Antalya Işıklar Caddesi Örneği”, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, sayı. 1, cilt.1 İlkbahar Dönemi, 2014.
• C. Koca, Engelsiz Şehir Planlaması Bilgilendirme Raporu. (2020). Erişim Tarihi: 15.09.2022. Online].https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/9259/mod_resource/ content/0/engelsiz %C5%9Fehirplanlama%20raporu.pdf
• Engelliler Hakkında Kanun, (2005). Erişim Tarihi: 10.10.2021 [Online]. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5378.pdf
• R. Mace, L. Hardie, G. J. J. P. “Place, Accessible Environments: Toward Universal Design. Design Intervention: Toward a More Humane Architecture”, Von Nostrand Reinhold, New York. 1991.
• Herkes İçin Erişebilir ve Kullanılabilir Fiziksel Çevre ve Yapıları İçin Ek Şartname”, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Herkes için Erişilebilir, İstanbul, s. 2, 2010.
• N. Yılmaz, E. O. Diktaş, (2020), “Kentsel Kamusal Açık Mekânların Engelliler Tarafından Kullanımının Ankara, Çankaya Örneğinde İrdelenmesi”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi Erişilebilirlik Özel Sayısı, Cilt-2, Aralık 2020, Issn: 2148-9424.
• Erişilebilirlik Kılavuzu, (2020). Erişim Tarihi: 01.08.2021. [Online]. https://www.aile.gov.tr/media/65613/erisilebilirlik_kilavuzu_2021.pdf
• E. B. Enginöz, Herkes İçin Tasarım: Erişilebilir Mimarlık. Mimarlık Dergisi, 381, Ocak-Şubat 2015.
• B. Bekçi, “Fiziksel Engelli Kullanıcılar İçin En Uygun Ulaşım Aksların Erişebilirlik Açıdan İrdelenmesi: Bartın Kenti Örneği”, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, cilt. 14, özel sayı. 26-36, 2012.
• H. Demirkan, Mekânlarda Erişilebilirlik, Kullanılabilirlik ve Yaşanabilirlik, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Dosya 36, 2015
• TS 12576, “Şehir İçi Yollar-Özürlü ve Yaşlılar İçin Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları”, Standardı, Ankara, 2012.
• Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No: 49, 2011.
• E. Maraz, “Özürlülerin Kent İçinde Erişebilirliğini Etkileyen Standartlar; (Mecidiköy ve Yenibosna Metrobüs Duraklarının İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2009.
• S. Pouya, E. Şatıroğlu, Ö. Demirel, “Özelleştirme Sürecinin İstanbul ve New York Kamusal Mekânlarında Karşılaştırmalı İncelenmesi”, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, sayı. 9, 2016.
• Resmi Gazete. (2016). Erişim Tarihi: 05.07.2021. [Online]. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/06/20160618-2.htm
• Engelsiz ATM (Ortopedik Engelliler için). (2021). Erişim Tarihi: 15.07.2021. [Online]. www.engelsizbankacilik.net
• TS 9111. “Özürlü İnsanların İkamet Edeceği Binaların Düzenlenmesi Kuralları”, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, Kasım 2011.
• M. H. Perçin, “Engelliler İçin Tasarım”, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Peyzaj Konstrüksiyonu 2 Ders Notları, 2017.
• S. Çoruh, I. Aydemir, “Bina Sirkülasyon Alanlarında (İç Mekân ve Yakın Çevresi) Erişilebilirlik”, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, cilt.1, no. 2, s. 77-85, 2019.
• A. Mülayim, “İç Mekân Düzenlemesinde Engellilere Yönelik Çözüm Önerileri”, Kırklareli Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, c. 3, sayı. 1, s. 68-94, Haz. 2017.
• Accessible Kitchens. (2016). Engelliler için mutfak Tasarımları, Erişim Tarihi: 10.10.2021. [Online]. http://www.kbsa.org.uk/inspiration/kitchen/accessible-kitchens/
• E. Sağlık, “Kentsel Dış Mekân Tasarımlarının Tekerlekli Sandalye Kullanıcıları için Yeterliliği ve Geliştirme Olanakları: Ordu Kent Merkezi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, FBE Peyzaj Mimarlığı, 2010.
• Sayılarla Dünya’da ve Türkiye’de Engellilik, (2021). Erişim Tarihi: 10.06.2021. [Online]. https://ey-der.com/ana-sayfa/turkiye-ve-dunyada-engelliler/