THE UNDERSTANDING OF INTRA-PARTY DEMOCRACY IN THE MAJORITARIAN-PLURALISTIC DEMOCRACY DILEMMA AND ITS REFLECTIONS ON THE PRESIDENTIAL GOVERNMENT SYSTEM

Yıl 2023, Cilt: 28 Sayı: 49, 407 - 468, 30.12.2023

Mustafa Okşar

Öz

The fact that the understanding of democracy that dominates the country has a majoritarian or pluralist structure is in a close relationship with the understanding of intra-party democracy. The dominance of the leader in the internal functioning of political parties causes the understanding of democracy at the country level to shift from the pluralist axis to the majoritarian axis. It does not seem possible for a political party that has not been able to adopt a pluralistic understanding of democracy within itself and that makes decision under the authority of its leader, to be able to realize and maintain a pluralistic understanding of democracy at country level when it comes to power. In Turkey, political parties are dominated by strict discipline and leadership supremacy. The presidential government system, which was designed to focus on the President, whose ties with his political party were not severed with the 2017 amendments to the 1982 Constitution, provides a leader that can be implemented throughout the country, starting from the party level, through the axis of the Parliament majority-political party-President. It paves the way for hegemony and, in this context, the majoritarian understanding of democracy. Constitutional practices take the form of on this basis pave the way for the system to evolve towards individual power.

Anahtar Kelimeler

Presidential system of government, majoritarian democracy, pluralistic democracy, intra-party democracy, party discipline, leader hegemony

ÇOĞUNLUKÇU-ÇOĞULCU DEMOKRASİ İKİLEMİNDE PARTİ İÇİ DEMOKRASİ ANLAYIŞI VE CUMHURBAŞKANCI HÜKÜMET SİSTEMİNE YANSIMALARI

Öz

Ülke geneline egemen olan demokrasi anlayışının çoğunlukçu veya çoğulcu bir yapı göstermesi, parti içi demokrasi anlayışıyla yakın bir ilişki içindedir. Siyasi partilerin iç işleyişlerinde lider sultasının egemen olması, ülke düzeyindeki demokrasi anlayışının da çoğulcu eksenden çoğunlukçu eksene kaymasına neden olmaktadır. Kendi içinde çoğulcu bir demokrasi anlayışını benimseyememiş ve lider sultası altında kararlar alan bir siyasi partinin, iktidara geldiğinde ülke düzeyinde bir çoğulcu demokrasi anlayışını gerçekleştirebilmesi ve sürdürebilmesi mümkün gözükmemektedir. Türkiye’de siyasi partilere katı disiplin ve lider sultası egemendir. 1982 Anayasasında 2017 yılı değişiklikleriyle siyasi partisiyle ilişiği kesilmeyen Cumhurbaşkanını odak noktaya alacak şekilde kurgulanan cumhurbaşkancı hükümet sistemi, Meclis çoğunluğu-siyasi parti-Cumhurbaşkanı ekseni üzerinden parti düzeyinden başlayarak ülke genelinde uygulama alanı bulabilecek bir lider hegemonyasına ve bu bağlamda çoğunlukçu demokrasi anlayışına zemin hazırlamaktadır. Bu zemin üzerinde şekillenen anayasal pratikler, sistemin, kişisel iktidara doğru evrilmesinin yolunu açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkancı hükümet sistemi, çoğunlukçu demokrasi, çoğulcu demokrasi, parti içi demokrasi, parti disiplini, lider hegemonyası

Kaynakça

• Kitaplar ...
• ARBLASTER, Anthony (1999), Demokrasi, (Çev.: YILMAZ, Nilüfer), 1.B., Doruk y., Ankara,1999.
• ATAR, Yavuz (2007), Türk Anayasa Hukuku, 4.B., Mimoza y., Konya, 2007.
• BERKES, Niyazi (1946), Siyasi Partiler, Yurt ve Dünya y., İstanbul, 1946.
• BİLİR, Faruk (2007), Siyasi Partilerde Parlamento Adaylarının Belirlenmesi, Yetkin y., Ankara, 2007.
• DAHL, Robert A. (1993), Demokrasi ve Eleştirileri (Çev.: KÖKER, Levent), Türk Demokrasi Vakfı y., Ankara, 1993.
• DUVERGER, Maurice (1993), Siyasi Partiler, (Çev: ÖZBUDUN, Ergun), 4.B., Bilgi y., Ankara, 1993.
• ERDOĞAN, Mustafa (2001), Anayasal Demokrasi, 4. B., Siyasal Kitabevi, Ankara, 2001.
• GÖZE, Ayferi (1995), Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 7. B., Beta y., İstanbul, 1995.
• GÖZLER, Kemal (2017), Elveda Anayasa,3. B., Ekin y., Bursa, 2017.
• GÖZLER, Kemal (2020), Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, C. I, 2. B., Ekin y., Bursa, 2020.
• HEYWOOD, Andrew (2007), Siyaset, (Edit.: KALKAN, Buğra), 1. B., Adres y., Ankara, 2007.
• İBA, Şeref (2020), Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku, 4. B., Seçkin y., Ankara, 2020.
• KABOĞLU, İbrahim Ö. (2017), !5 Temmuz Anayasası, 1. B., Tekin y., İstanbul, 2017.
• KAPANİ, Münci (1993), Kamu Hürriyetleri, 7.B., Yetkin y., Ankara, 1993.
• KAPANİ, Münci (1998), Politika Bilimine Giriş, 10.B., Bilgi y., Ankara, 1998.
• KIŞLALI, Ahmet Taner (1993), Siyasal Çatışma ve Uzlaşma, 2. B., İmge y., Ankara, 1993.
• KOÇAK, Mustafa (2002), Siyasal Partiler ve Türkiye’de Parti Yasakları, Turhan Kitabevi y., Ankara, 2002.
• KÜÇÜK, Adnan (2005), Siyasi Partilere İlişkin Yasaklar, 1. B., Asil y., Ankara, 2005.
• MEMİŞ, Emin (2001), Anayasa Hukuku Notları, 3. B., Filiz Kitabevi y., İstanbul, 2001.
• MOUFFE, Chantal (2009), Demokratik Paradoks, (Çev.: AŞKIN, A. Cevdet), 2. B., Epos y., Ankara, 2009.
• OKŞAR, Mustafa (2013), Hükümet Sistemleri Önceki Anayasalar ve Özellikle 1982 Anayasası Çerçevesinde Bakanlar Kurulu, 1.B. Yetkin y., Ankara, 2013.
• OKŞAR, Mustafa (2019), 2017 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Yürütme Erkinin Üstünlüğü, 1. B., Yetkin y., Ankara, 2019.
• OKŞAR, Mustafa (2023), Hukuki Güvenlik İlkesi Çerçevesinde Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, 1. B., Yetkin y., Ankara, 2023.
• ÖZBUDUN, Ergun (1977), Siyasal Partiler, AÜHF. y., Ankara, 1977.
• ÖZBUDUN, Ergun (2018), Türk Anayasa Hukuku, 18.B., Yetkin y., Ankara, 2018.
• ÖZCAN, Hüseyin-YANIK, Murat (2007), Siyasi Partiler Hukuku, Der y., İstanbul, 2007.
• ÖZSOY BOYUNSUZ, Şule (2017), Dünyada Başkanlık Sistemleri, 1. B., İmge y., Ankara, 2017.
• PERİNÇEK, Doğu (2008), Anayasa ve Partiler Rejimi, 4.B., Kaynak y., İstanbul, 2008.
• PERİNÇEK, Doğu (2012), Türkiye’nin Anayasa Birikimi, 2.B., Kaynak y., İstanbul, 2012.
• ROUSSEAU, Jean-Jacques, Toplum Sözleşmesi, (Çev.: ERENULUĞ, Alpagut), 3.B., Öteki y., Ankara, 1999.
• SAĞLAM, Fazıl (1999), Siyasal Partiler Hukukunun Güncel Sorunları, Beta y., İstanbul, 1999.
• SARTORİ, Giovanni (1993), Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, (Çev.: KARAMUSTAFAOĞLU, Tunçer–TURHAN, Mehmet), Türk Demokrasi Vakfı y., Ankara, 1993.
• SOYSAL, Mümtaz (1987), 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 7.B., Gerçek y., İstanbul, 1987.
• TANİLLİ, Server (1988), Devlet ve Demokrasi-Anayasa Hukukuna Giriş, 5.B., Say y., İstanbul, 1988.
• TANÖR, Bülent (1991), İki Anayasa 1961-1982, Beta y., İstanbul, 1991.
• TANÖR, Bülent-YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (2015), 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 15. B., Beta y., İstanbul, 2015.
• TEZİÇ, Erdoğan (1976), 100 Soruda Siyasi Partiler-Partilerin Hukuki Rejimleri ve Türkiye’de Partiler, Gerçek y., İstanbul, 1976.
• TEZİÇ, Erdoğan (2016), Anayasa Hukuku, 20. B., Beta y., İstanbul, 2016.
• TOURAINE, Alain (2004), Demokrasi Nedir?, (Çev. KUNAL,Olcay), 4.B., Yapı Kredi y., İstanbul, 2004.
• TUNAYA, Tarık Zafer (1982), Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, 5.B., Ekin y., İstanbul, 1982.
• TUNCAY, Suavi (2000), Parti İçi Demokrasi ve Türkiye, 2.B., Gündoğan y., İstanbul, 2000.
• TURHAN, Mehmet (2004), Anayasal Devlet, 3.B., Naturel y., Ankara, 2004.
• YANIK, Murat (2013), Parti İçi Demokrasi, 2. B., Adalet y., Ankara, 2013.
• Makaleler ...
• ÇOŞAR, Vedat Ahsen (2009), “Siyasi Partilerin Yasaklanması ile İlgili Venedik Kriterleri”, Ankara Barosu Dergisi, Y.67, S.2, Ankara, 2009, s. 123-126.
• ESEN, Selin (2016), “2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 4, Ankara, 2016, s. 45-73.
• KABOĞLU, İbrahim Ö. (2016), “Parlamentarizm Kalkıyor, Ama Başkanlık Gelmiyor…”, 22 Aralık 2016 Tarihli BirGün Gazetesi.
• KAYA, Mehmet Oğuz (2006), “Siyasi Partilerin Mali Denetimi Sorunu; Mevcut Durumun Eleştirisi ve Çözüm Önerileri”, Anayasa Yargısı İncelemeler-1, AYM y., Ankara, 2006, s. 585-607.
• ONAR, Erdal (2005), “Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı-Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?”, Başkanlık Sistemi, (Yay. Haz. ERGÜL, Teoman), TBB. y., Ankara, 2005, s. 71-104.
• ÖZOK, Özdemir (2005), “Açış Konuşması” Siyasi Partiler ve Demokrasi, Uluslararası Sempozyum, Türkiye Barolar Birliği ve Ankara Barosu, Ankara Barosu y., Ankara, 26-27 Mayıs 2005, s. 3-9.
• SELÇUK, Sami (2016), “İktidarı Erdoğan’a Teslim Etme Taslağı”, Ankara Barosu Dergisi, S. 4, Ankara, 2016, s. 81-86.
• TURAN, İlter (2011) “Türk Siyasi Partilerinde Lider Oligarşisi: Evrimi, Kurumsallaşması ve Sonuçları”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 45, İstanbul, 2011, s. 1-21.
• TÜRMEN, Rıza (2016), “Son Dönemeç: AKP’nin Başkanlığı”, Ankara Barosu Dergisi, S. 4, Ankara, 2016, s. 87-93.
• İnternet Kaynakları
• BİLGİN, Murat (2022), “Seçimler ve Siyasi Partiler”, Konularına Göre Karşılaştırmalı Dünya Anayasaları, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, TBMM Basımevi, 1. B., Ankara, 2022, s. 201-258. https://www5.tbmm.gov.tr/yayinlar /2022/konularina_gore_karsilastirmali_dunya_ anayasalari.pdf, (Erişim Tarihi: 23 Mart 2023).
• İLHAN, Cevher “Yangın Söndürme de Talimatla”, 13 Ağustos 2022, Bkz. https://www.yeniasya.com.tr/cevher-ilhan/yangin-sondurme-de-talimatla_568387, (Erişim Tarihi: 13 Eylül 2023).
• KAPLICA, Koray (2013), “En Uzun Süre Genel Başkanlık Yapan Liderler”, https://www. dogrulukpayi.com/liste/en-uzun-sure-genel-baskanlik-yapan-liderler, 13 Mart 2023, (Erişim Tarihi: 29 Ağustos 2023).
• Mecliste.org, Denge ve Denetleme Ağı, TBMM 27. Yasama Dönemi Performans Değerlendirme Raporu, s. 1-28, https://www.mecliste.org/dosyalar/file/27 _%20yasama %20d%C3% B6nemi%20de%C4%9Ferlendirme%20raporu.pdf, s.1-28, (Erişim Tarihi: 14 Eylül 2023).
• MOE, Terry M.- HOWELL, William G. “Unirateral Action and Presidential Power: A Theory”, Presidential Studies Quarterly, C.29, S.4, 1999, s. 850-873, http://home.uchicago.edu/~ whowell/papers/Unilateral Action.pdf, (Erişim Tarihi: 6 Eylül 2023).
• SEZGİNER, Murat, Saygı Öztürk’ün Murat Sezginer ile Yaptığı 13 Mart 2023 Tarihli Röportaj, https://www.sozcu.com.tr/2023 /gundem/erdogan-kaybederse-711-yonetici-gidecek-7618839/, (Erişim Tarihi: 13 Eylül 2023).