TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİ ALTYAPI KAYNAKLARININ, HİZMET KULLANIM DÜZEYLERİNİN VE SAĞLIK SONUÇLARININ BÖLGESEL DÜZEYDE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 20, 331 - 350, 30.11.2020

Ahmet Kar , Özlem Özer

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de sağlık hizmetleri sunumunda gerekli olan kaynakların, bu kaynaklar aracılığıyla sunulmuş olan toplam hizmetin ve faydalanılan sağlık hizmeti neticesinde elde edilen sağlık sonuçlarının bölgeler bazında değerlendirilmesidir. Çalışmada çok kriterli karar verme yöntemlerinden birisi olan VIKOR yöntemi kullanılarak bölgelerin seçilen göstergeler açısından göreli sıralaması yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre; Doğu Karadeniz ve Ege bölgelerinin sağlık alt yapısı açısından ilk iki sırada yer aldığı Doğu Marmara ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinin ise son iki sırada yer aldığı görülmektedir. Batı Anadolu, sağlık hizmetlerinin en yoğun tüketildiği bölge olmuştur ve sağlık göstergeleri açısından da en iyi ikinci sırada yer almaktadır. Güney Doğu Anadolu bölgesi sadece sağlık alt yapısı açısından değil aynı zamanda sağlık göstergeleri açısından da son sırada yer alırken, sağlık hizmetlerinin kullanım yoğunluğu bakımından onuncu sırada yer almıştır. Sağlık göstergeleri açısından yapılan sıralamada en iyi durumda olan Orta Anadolu bölgesinin sağlık altyapısı açısından yedinci sırada, sağlık hizmetleri kullanım yoğunluğu açısından ise dokuzuncu sırada olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık hizmetleri, Sağlık göstergeleri, VIKOR yöntemi

Kaynakça

• Afful-Dadzie, E., Nabareseh, S. ve Komínková Oplatková, Z. (2014). “Fuzzy VIKOR Approach: Evaluating Quality of Internet Health Information”, Proceedings of the 2014 Federated Conference on Computer Science and Information Systems, 183–190.
• Ağaç, G. ve Baki, B. (2016). “Sağlık Alanında Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri Kullanımı: Literatür İncelemesi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(3):343-363.
• Ağaç, G., Baki, B., Peker, İ. ve Ar, İ.M. (2015). “Çok Kriterli Karar Verme Tekniklerini Kullanarak Serbest Bölge Yer Seçimi: Doğu Anadolu Bölgesi Örneği”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1):79-113.
• Akdur, R. (1999). “Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Avrupa Topluluğu Ülkeleri ile Kıyaslanması”, Ankara Üniversitesi Basımevi: Ankara.
• Aslan, Ş. ve Uyar, S. (2016). “Sağlık Hizmetleri Açısından Göstergelerin Önemi: Bozkır İlçesi Örneği”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır, 06-08 Mayıs, Selçuk Üniversitesi.
• Ar, İ.M., Özdemir, F. ve Baki, B. (2014). “Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesinde AHS-TOPSIS ve AHS-VIKOR Yaklaşımlarının Kullanımı: Rize Organize Sanayi Bölgesi Örneği”, Journal of Yaşar University, 9(35):6159-6174.
• Ateş, M. (2011). “Sağlık Sistemleri”, İstanbul: Beta Basım.
• Bahadori, M., Hossesini, S.M., Teymourzadeh, E., Ravavgard, R., Raadababi, M. ve Alimohammadzadeh, K. (2017). “A Supplier Selection Model for Hospitals Using a Combination of Artificial Neural Network and Fuzzy VIKOR”, International Journal of Healthcare Management, doi: 10.1080/20479700.2017.1404730.
• Bengül, G.N. (2018). Topsis ve VIKOR Karar Verme Yöntemlerinin Karşılaştırılması Üzerine Bir Uygulama: Bartın Devlet Hastanesi Örneği, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bartın.
• Bohra, Z. (2017). “Does Access Lead to Utilization? The Case of Health Care in India”. Georgetown University IECO Honor Thesis. https://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/104 4251 (Erişim Tarihi: 07 Aralık 2019)
• Büke, H. (2011). Hastane Bilgi Sistemi Yazılımı Tedarikçi Seçimi İçin Kriterlerin Belirlenmesi: VIKOR Yöntemi İle Tedarikçi Seçim Uygulaması, Kara Harp Okulu Komutanlığı Savunma Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Chang, T.H. (2014). “Fuzzy VIKOR Method: A Case Study of The Hospital Service Evaluation in Taiwan”, Information Sciences, 271:196-212.
• Cigna. (2016). Preventive Health Care: Your Guide to Understanding What it is and What’s Covered.https://www.cignaclientresources.com/CRP/PlanSupport/Information/Open EnrollmentAndPacketMaterials/Default.aspx (Erişim Tarihi: 07 Kasım 2019)
• Çelik, Y. (2011). “Sağlık Ekonomisi”, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çelikay, F. ve Gümüş, E. (2010). “Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Finansmanı”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1):177-216.
• Çınaroğlu, S. ve Avcı, K. (2014). “İstatistiki Bölge Birimlerinin Seçilen Sağlık Göstergeleri Bakımından Kümelenmesi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 17(2):89-97.
• Ertuğrul, İ. ve Özçil, A. (2014). “Çok Kriterli Karar Vermede TOPSIS ve VIKOR Yöntemleriyle Klima Seçimi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1):267-282.
• Gözlü, M. ve Tatlıdil, H. (2015). “Türkiye’deki 81 İlin Kamu Tarafından Sunulan Sağlık Hizmetlerine Erişim Durumları”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(2):145-165.
• Hu, J., Zhang, X., Yang, Y., Liu, Y. ve Chen, X. (2018). “New Doctors Ranking System Based On VIKOR Method”, International Transactions in Operational Research, https://doi.org/10.1111/itor.12569
• Jahan, A. (2012). “Material Selection in Biomedical Applications: Comparing the Comprehensive VIKOR and Goal Programming Models”, International Journal of Materials and Structural Integrity, 6(2):230-240.
• Kavuncubaşu, Ş. ve Yıldırım, S. (2010). “Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi”, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Kılıç, D. ve Çalışkan, Z. (2013). “Sağlık Hizmetleri Kullanımı ve Davranışsal Model”, Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2:192-206.
• Krishankumar, R., Ramprakash, R., Premaladha, J. ve Ravichandran, K.S. (2017). “Solving Head Nurse Selection Problem Using Hybrid VIKOR Method Under Triangular Fuzzy Environment”, 2017 International Conference on Energy, Communication, Data Analytics and Soft Computing.
• Kuzu, S. (2015). “VIKOR”, İçinde: Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (Ed: Yıldırım B.F. and Önder E.), Bursa: Dora Basım Yayın Dağıtım.
• Liu, H.C., Wu, J. ve Li, P. (2013). “Assessment of Health-Care Waste Disposal Methods Using a VIKOR-Based Fuzzy Multi-Criteria Decision Making Method”, Waste Management, 33(12):2744-51.
• National Academies of Sciences, Engineering ve Medicine. (2018). “Health-Care Utilization as A Proxy in Disability Determination”, Washington: National Academies Press. Oğuztürk, B.S. (2012). “İBBS 2 Düzeyinde TR61 Bölgesi Sosyo-Ekonomik Göstergeleri Üzerine Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2):273-291.
• Özbek, A. (2014). “Tedarikçi Seçiminde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Kullanılması”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 11:69-99.
• Özden, Ü.H., Başar, Ö.D. ve Kalkan, S. B. (2012). “İMKB’de İşlem Gören Çimento Sektöründeki Şirketlerin Finansal Performanslarının VIKOR Yöntemi İle Sıralanması”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 17:23-44.
• Özer, Ö. ve Sungur, C. (2019). “Sağlık Statüsü Belirleyicisi Olarak Sağlık Hizmetleri Sunumu”, İçinde: Budak, F. (Ed.) Sağlık Statüsü Belirleyicileri, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Paksoy, S. (2015). “Ülke Göstergelerinin Vikor Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2):153-169.
• Sağlık Bakanlığı, (2017). “Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2016”, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Ankara. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/13183,sy2016turkcepdf. pdf?0 Erişim Tarihi 20.04.2018.
• Şantaş, F. (2017). “Yoksulluğun Sağlık Statüsü ve Sağlık Hizmetleri Kullanımı İle İlişkisi”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13:545-591.
• Şantaş, F. ve Şantaş, G. (2018). “Türkiye’nin, Bölgelerin ve İllerin Sağlık Değişkenleri Açısından Mevcut Durumu ve Sıralanması”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,11(3):2419-2432.
• Şengül, Ü., Eslemian, S. ve Eren, M. (2013). “Türkiye’de İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflamasına Göre Düzey 2 Bölgelerinin Ekonomik Etkinliklerinin VZA Yöntemi ile Belirlenmesi ve Tobit Model Uygulaması”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21):75-99.
• Taati, S.N. ve Esmaili Dooki, A. (2017). “A Hybrid Method of Fuzzy DEMATEL/AHP/VIKOR Approach to Rank and Select The Best Hospital Nurses of A Years: A Case Study”, Journal of Applied Research on Industrial Engineering, 4(2):116-132.
• Tekin, F. (1987). “Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Finansmanı Sorunu”, Türkiye Maliye Eğitimi Sempozyumu, Gebze, 56-85.
• Teleki, S. S. Damberg, C. ve Reville, R. T. (2003). “Quality of Health Care: What Is It, Why Is It Important, and How Can It Be Improved in California’s Workers’ Compensation Programs?”, Quality and Workers’ Compensation, May 2003 Colloquium, Working Draft,https://pdfs.semanticscholar.org/774d/5d03bcc2ecf5307e04948c5b7d5287b5b950.pdf (Erişim Tarihi: 07 Kasım 2019).
• Tengilimoğlu, D. Işık, O. ve Akbolat, M. (2012). “Sağlık İşletmeleri Yönetimi”, Nobel Yayınevi: Ankara.
• Türeli, N.Ş. ve Davraz, G.M. (2016). “Hizmet Sektöründeki Personelin Seçiminde AHP ve VIKOR Yönteminin Kullanımı: Özel Hastaneler Açısından Bir İnceleme”, International Journal of Social Science, 44:249-262.
• Uçakcıoğlu, B. ve Eren, T. (2017). “Analitik Hiyerarşi Prosesi ve VIKOR Yöntemleri ile Hava Savunma Sanayisinde Yatırım Projesi Seçimi”, Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 2:35-53.
• Ulutürk, S. (2015). “Sağlık Ekonomisi, Sağlık Statüsü, Sağlığın Ölçülmesinde Kullanılan Ölçütler ve Önemi: Türkiye Örneği”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(603): 47-63.
• Ünal, E. (2013). “Sağlık Ekonomisi ve Yönetimi”, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Wang, S. Y., Chen, L. K., Hsu, S. H. ve Wang, S. C. (2012). “Health Care Utilization and Health Outcomes: A Population Study of Taiwan”, Health Policy and Planning, 27(7): 590-599.
• Yereli, A.B., Kobal, İ. ve Köktaş, A.M. (2011). “Türkiye’de Kamusal Sağlık Harcamalarının ve Birim Hasta Maliyetlerinin Bölgesel Dağılımı Üzerine Bir Değerlendirme”, 26. Türkiye Maliye Sempozyumu, Şanlıurfa.
• Yılmaz, S., Dericioğlu, T., Elliott, I.A. ve Özden, M.S. (2007). “Kalkınma Birliklerinden Kalkınma Ajanlarına Yönelirken. 12. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi”, İTÜ Mimarlık Fakültesi, İstanbul, 25-26 Ekim, 157-163.
• Zeng Q., Yang Y. ve Li D. (2013). “VIKOR Method with Enhanced Accuracy for Multiple Criteria Decision Making in Healthcare Management”, Journal of Medical Systems, 37(2):1-9. Zhang, F. Luo, L. Ting, Z., Yingkang, S. ve Wenwu, S. (2016). “Inpatient Admission Assessment in West China Hospital Based on Hesitant Fuzzy Linguistic VIKOR Method”, Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 30(6):3143-3154.