BİST’DE YER ALAN TURİZM İŞLETMELERİNİN FİNANSAL PERFORMANSLARININ ENTROPİ TABANLI TOPSIS YÖNTEMİ İLE BELİRLENMESİ: BİR PYTHON UYGULAMASI

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 20, 543 - 562, 30.11.2020

Ayhan Karakaş , Ahmet Öztel

Öz

İşletmeler varlıklarını sürdürebilmeleri için belirli aralıklarla finansal durumlarını gözden geçirmelidirler. Siyasi, ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmeler işletmeleri buna zorlamaktadır. Bu bağlamda turizm işletmelerinin finansal performanslarının ortaya konulması önem arz etmektedir. Performans analizi, işletmelerin kaynaklarını işletme amaçları doğrultusunda ne ölçüde etkin ve verimli kullandığını ölçmek için yapılır. Bu çalışmanın amacı, BİST’de yer alan 6 adet turizm işletmesinin finansal performanslarının TOPSIS yöntemi ile ölçülmesidir. Bu amaçla 2014-2018 yılları arasındaki finansal veriler kullanılmıştır. Değerlendirme kriterleri olarak; finansal performans analizinde en sık kullanılan finansal oranlar kullanılmıştır. Bu oranların göreli önem seviyelerini tespit etmek için, Entropi ağırlıklandırma yöntemi tercih edilmiştir. Entropi tabanlı TOPSIS modeli; karar verici veya uzman görüşü olmadan nesnel bir analiz yapmak için uygun bir çerçeve sunmaktadır. Analiz sonucunda, BİST’de yer alan turizm işletmeleri finansal performanslarına göre sıralanmıştır. Yapılan sıralama ile sektör paydaşlarına ve özellikle de küçük yatırımcılara fikir verecek bir gösterge sağlanması amaçlanmıştır. Analiz sonucunda tüm yıllardaki başarı sıralamaları ortalamalarına göre PKENT ve METUR firmaları en yüksek finansal performansı elde ederken, MAALT ve MARTI son sıralarda yer almışlardır. Değerlendirme kriteri olarak kullanılan 12 adet finansal orandan, nakit oranı ve cari oran önem düzeyleri en yüksek olarak tespit edilmiştir. Ayrıca Rusya ile Türkiye arasında yaşanan 2015 siyasi krizin turizm firmalarının finansal performansları üzerinde olumsuz etki yaptığı gözlenmiştir. Analizde yapılan tüm hesaplamalar Python dilinde kodlanan bir bilgisayar programı ile yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Turizm İşletmeleri, Finansal Performans, Entropi, TOPSIS, BIST Turizm, Python

DETERMINATION OF FINANCIAL PERFORMANCE OF TOURISM COMPANIES IN BIST BY ENTROPY BASED TOPSIS METHOD: A PYTHON APPLICATION

Öz

Businesses should periodically review their financial position to survive. Political, economic, social and technological developments compel businesses to do so. In this context, it is important to present the financial performances of tourism enterprises. Performance analysis is used to measure the extent to which companies use their resources effectively and efficiently for business purposes. The aim of this study is to measure the financial performance of 6 tourism enterprises in the BIST by TOPSIS method. For this purpose, financial data between 2014-2018 were used. As evaluation criteria, the most frequently used financial ratios are used in financial performance analysis. In order to determine the relative significance levels of these ratios, the Entropy weighting method was preferred. Entropy-based TOPSIS model; It provides an appropriate framework for conducting an objective analysis without decision-makers or expert opinions. As a result of the analysis, tourism enterprises in BIST are ranked according to their financial performance. The ranking aims to provide an indicator that will give an idea to the stakeholders of the sector and especially to the small investors. As a result of the analysis, PKENT and METUR companies achieved the highest financial performance, while MAALT and MARTI ranked last, according to the average of success rankings in all years. Among the 12 financial ratios used as evaluation criteria, the cash ratio and current ratio were determined to be the most important. All calculations made in the analysis were made with a computer program coded in Python language. In addition, the 2015 political crisis between Turkey and Russia, was observed to have a negative impact on the financial performance of the tourism sector.

Anahtar Kelimeler

Tourism Enterprises, Financial Performance, Entropy, TOPSIS, BIST Tourism, Python

Kaynakça

• André, F. J., & Romero, C. (2008). Computing compromise solutions: On the connections between compromise programming and composite programming. Applied Mathematics and Computation, 195(1), 1–10.
• Apan, M., Öztel, A., & İslamoğlu, M. (2018). Comparative empirical analysis of financial failures of enterprises with altman Z-score and VIKOR methods: BIST food sector application. Australasian Accounting, Business and Finance Journal, 12(1). https://doi.org/10.14453/aabfj.v12i1.6
• Aydemir, D., Alsan, M., Altuntas, E., & Oztel, A. (2019). Mechanical, thermal and morphological properties of heat-treated wood-polypropylene composites and comparison of the composites with PROMETHEE method. Plastics, Rubber and Composites, 1–12.
• Bay, E., & Özdemir, A. (1998). Daha Etkin Bir Denetim Sistemi Geliştirilebilmesi Amacıyla, Mevzuata Uygunluk Denetiminin Yanı Sıra, Performans Ölçümüne Yönelik Denetimin Yapılabilmesi. http://www.mulkiyeteftis.gov.tr/default_B0.aspx?content=165, 17.01.2011.
• Chang, T.-H., & Wang, T.-C. (n.d.). Selectıon Of Inıtıal Traınıng Aırcraft By Utılızıng Entropy-Based Topsıs Approach.
• Covin, J. G., & Slevin, D. P. (1989). Strategic management of small firms in hostile and benign environments. Strategic Management Journal, 10(1), 75–87.
• Ecer, F., & Günay, F. (2014). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Turizm Şirketlerinin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Ölçülmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 35-48.
• Ecer, F., Ulutagay, G., & Nasiboglu, E. (2011). Does Foreign Ownership Affect Financial Performance? An Industrial Approach, Middle Eastern Finance and Economics, 14: 152-166.
• Eggers, F., Kraus, S., & Covin, J. G. (2014). Traveling into unexplored territory: radical innovativeness and the role of networking, customers, and technologically turbulent environments. Industrial Marketing Management, 43(8), 1385-1393.
• Eraslan, E. & Algün, O. (2005). “İdeal Performans Değerlendirme Formu Tasarımında Analitik Hiyerarşi Yöntemi Yaklaşımı”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 20 (1): 95–106.
• Ergül, N. (2014). Bist- Turizm Sektöründeki Şirketlerin Finansal Performans Analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 325-340.
• Hitchner, J. R. (2003). Financial Valuation Applications and Models, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Hwang, C. R., & Yoon, K. (1981). Technique for Ordered Preference by Similarity to the Ideal Solution. Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, New York.
• Hwang, C.-L., & Yoon, K. (1981). Multiple attribute decision making: methods and applications a state-of-the-art survey (Vol. 186). Springer Science & Business Media.
• Kabakçı, Y. (2008). Sermaye Yapısı ile Şirket Performansı Arasındaki İlişki: Gıda Sektöründe Bir Uygulama, Ege Akademik Bakış, 8 (1): 167-182.
• Kallmuenzer, A., Kraus, S., Peters, M., Steiner, J., & Cheng, C. F. (2019). Entrepreneurship in tourism firms: A mixed-methods analysis of performance driver configurations. Tourism Management, 74, 319-330.
• Kandır, S. Y., Özmen, M., & Önal, Y. B. (2007). Türk Turizm Sektöründe Büyüme Göstergelerinin Turizm İşletmelerinin Finansal Performansına Etkisinin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (9)2, 166-185.
• Karadeniz, E., Beyazgül, M., Dalak, S. K., & Günay, F. (2017), “Türk Turizm Sektörünün Finansal Performansının Dikey Analiz Yöntemiyle İncelenmesi: BIS Turizm Şirketleri ve TCMB Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma”, Sosyoekonomi, Vol. 25(32), 105-119
• Karadeniz, E., & İskenderoğlu, Ö. (2011). İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda İşlem Gören Turizm İşletmelerinin Aktif Karlılığını Etkileyen Değişkenlerin Analizi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 22(1), 65-75.
• Karadeniz, E., & Kahiloğulları, S. (2013). Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Finansal Oranların Kullanımı: Akdeniz Bölgesi'nde Bir Araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10(3). 84-106.
• Karadeniz, E., Koşan, L., Günay, F., & Dalak, S. (2016). Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Turizm Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının Ölçülmesi. Journal of International Social Research, 9(44), 1117-1134.
• Karadeniz, E., & Öcek, C. (2019). Borsa İstanbul Konaklama İşletmelerinde Finansal Başarısızlık Riskinin Beaver Modeli Kullanılarak Analizi. Journal of Tourism Theory and Research, 5(2), 99-111.
• Kendirli, S., & Çankaya, M. (2016). Bist Turizm Endeksindeki Şirketlerde İşletme Sermayesi Yönetiminin Karlılık Üzerindeki Etkisini Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma. International Review of Economics and Management, 4(2), 46-68.
• Korkmaz, T., & Yaman, S. (2019). Çalışma Sermayesi Yönetiminin Firma Karlılığına Etkisi: BIST Turizm Firmaları Üzerine Bir Uygulama. Journal of Tourism Theory and Research, 5(2), 301-316.
• Koşan, L., & Karadeniz, E. (2014). Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri Alt Sektörünün Finansal Performansının Dupont Finansal Analiz Sistemi Kullanılarak İncelenmesi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11(2).75-89.
• Kurniawan, F., Adrianto, L., Bengen, D. G., & Prasetyo, L. B. (2019). The social-ecological status of small islands: An evaluation of island tourism destination management in Indonesia. Tourism Management Perspectives, 31, 136–144.
• Nijkamp, P. (1977). Stochastic quantitative and qualitative multicriteria analysis for environmental design. Papers of the Regional Science Association, 39(1), 174–199. https://doi.org/10.1007/BF01936213
• Öncü, M. A., Çömlekçi, İ., & Coşkun, E. (2013). Havayolu Yolcu Taşıma İşletmelerinin Finansal Etkinliklerinin Ölçümüne İlişkin Bir Araştırma. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(2), 77-86.
• Özçelik, H., & Kandemir, B. (2015). Bıst'de İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 18(33). 97-114.
• Özdoğan, O. N. (2006). Otel İşletmelerinde Faaliyet Alanları Açısından Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing) ve Finansal Performans Üzerine Etkileri (Doctoral Dissertation, Deü Sosyal Bilimleri Enstitüsü).
• Öztel, A., Aydın, B., & Köse, M. S. (2018). Entropi Tabanlı TOPSIS Yöntemi İle Enerji Sektöründe Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Ölçümü: Akenerji Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 9(24), 1–24.
• Öztel, A., Köse, M. S., & Aytekin, İ. (2012). Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Ölçümü İçin Çok Kriterli Bir Çerçeve: Henkel Örneği. Journal of History Culture and Art Research, 1(4), 32. https://doi.org/10.7596/taksad.v1i4.85
• Özyürek, H., & Erdoğan, E. (2011). Finansal Kurumlarda Mali Analiz ve Bir Uygulama. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 229-238.
• Salas-Molina, F., Pla-Santamaria, D., & Rodríguez-Aguilar, J. A. (2018). Empowering cash managers through compromise programming. In Financial Decision Aid Using Multiple Criteria (pp. 149–173). Springer.
• Salman, S. A., Shahid, S., Ismail, T., Al-Abadi, A. M., Wang, X., & Chung, E.-S. (2019). Selection of gridded precipitation data for Iraq using compromise programming. Measurement, 132, 87–98. https://doi.org/10.1016/J.MEASUREMENT.2018.09.047
• Shannon, C. E., & Weaver, W. (1949). A mathematical model of communication. Urbana, IL: University of Illinois Press, 11.
• Sun, L., Miao, C., & Yang, L. (2017). Ecological-economic efficiency evaluation of green technology innovation in strategic emerging industries based on entropy weighted TOPSIS method. Ecological Indicators, 73, 554–558.
• Şen, L., Zengin, B., & Yusubov, F. (2015). Otel İşletmelerinde Finansal Analizlere İlişkin Bir Örnek Olay İncelemesi. İşletme Bilimi Dergisi, 3(1), 64-85.
• Uygurtürk, H., Korkmaz, T., & Uygurtürk, H. (2013). Determination Of Financial Performances of Tourism Companies Traded At Istanbul Stock Exchange. Actual Problems of Economics 9(147), 519-533.
• Yakut, E., Harbalıoğlu, M., & Pekkan, N. Ü. (2015). Turizm Sektöründe BIST’a Kayıtlı İşletmelerin Veri Zarflama Analizi ve Toplam Faktör Verimliliği İle Finansal Performanslarının İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi (Isarder), 7(2), 235-257.
• Yılmaz, E., & Aslan, T. (2017). Evaluation of Performance of Tourism Industry Companies listed in Istanbul Stock Exchange (BIST) by TOPSIS Methodology. Emerging Markets Journal, 7(2), 7-18.
• Yu, P. L. (1985). Multiple-Criteria Decision Making. Concepts, Techniques and Extensions. 402 p. Kluwer Academic/Plenum Publishers, Hardbound, New York, USA.
• Zeleny, M. (1974). Linear multiobjective programming (Vol. 95). Springer Science & Business Media.
• Zengin, B., Çömlekçi, İ., & Mesci, Z., (2013). “Finansal performansa dayalı etkinlik ölçümü: turizm işletmelerine yönelik bir araştırma”, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Yıl. 50, Sayı: 577, 65-72.
• Zhang, X., Wang, C., Li, E., & Xu, C. (2014). Assessment model of ecoenvironmental vulnerability based on improved entropy weight method. The Scientific World Journal, 2014.